आपण दिलेल्या चित्रफितीतून देव एकच आहे वगैरे समजते तेच "केशवं प्रतिगच्छती" मुळे ही.

पण या घटनेचा संबंध हा सुरवातीस ऐतिहासीक वारसा म्हणून होता. टाइम्स ऑफ इंडीयातील वृत्तातील खालील भाग पहा:

...While acknowledging that it was a historic building, the charity commissioner has allowed the sale on condition that the developers set aside 15,000 square feet and build a community hall for the Ganeshotsav tradition to continue....

इतके स्पष्ट लिहीलेले असताना जर कोणी त्याविरूद्ध धर्म मधे आणून तेढ तयार करत असेल तर ते अयोग्य आहे. त्यातही विचार करा की हेच जर उलटे झाले असते, म्हणजे हिंदूंनी असला काही चावटपणा केला असता तर आपण इतर कुठल्याही धर्मीयांना "अल्ला तेरो नाम ..." असला उपदेश करायला जाऊ का आणि ते ऐकतील का? जेंव्हा आपण बहुसंख्य आहेत म्हणून हिंदूंना "टेकन फॉर ग्रँटेड" करतो तेंव्हा आपण न कळत सामाजीक तेढ वाढवतो. त्या पेक्षा जे काय कायद्याने आहे ते सर्व धर्मीयांना मानायला लावणे यात चू़क तर नाहीच पण सामाजीक स्वास्थ्याची बीजे असतात असे म्हणावेसे वाटते.

अवांतर: आमच्या अमेरीकन गावातील कुठलीसे छोटे ग्रंथालय. त्याला "ऐतिहासीक वास्तूचा दर्जा" हा स्थानीक हिस्टॉरीकल कमिशनने दिला होता. त्यावर छपरावर सोलर पॅनेल बसवायचे आहे तरी पण त्याला कुरकुर...का कारण ती ऐतिहासीक इमारत आहे त्यामुळे तिचे दिसणे कुठेच बदलता कामा नये... हाच प्रकार बाजूच्या बॉस्टन मधे सत्ताकेंद्र असलेल्या बिकन हिल वर अजून मिणमिणते दिवे आणि तीच घरे (आतून बदलली तरी).. तीच गोष्ट आजूबाजूंच्या गावातील खाजगी घरासंदर्भात - जर कधी कोणी मोठी व्यक्ती राहीली असली तर त्याचे नाव आणि वर्ष लिहून बाहेरून (खाजगी असले तरी) घर तसेच दिसणार.

आपण मात्र काहीच इतिहास जपायला तयार नाही. आपल्याला माहीत असेलच की जे इतिहास जपत नाहीत ते इतिहास तयार करत नाहीत फक्त कालांतराने त्यांच्या पुढील पिढ्या त्यांच्याच पुर्वजांच्या त्याच चुका परत करतात.

गडांचे जतन करणे पुरातत्व खात्याला अत्यंत कठीण जाते. तिथे का नाही आग्रह धरीत. मुंबईतल्या जागेला भाव आहे ना?

मुस्लिमांचा अनुनय करण्याचा भाग नाही पण प्रत्येक लेख एका अजेंड्याने लिहिला जातोय ते कधीही अयोग्य आहे. दुसरी गोष्ट, ही जागा कोणी बळजबरीने हिसकावून घेतलेली नाही. विकत घेतलेल्या जागेवर कायदेशीररीत्या काय करावे हा त्या मालकाचा प्रश्न आहे आणि त्याला विरोध करणारेही कायदेशीररीत्याच त्याचा पाठपुरावा करत आहेत. आणि त्याही पुढची गोष्ट ही की सदर लेखक निदान माझ्या विश्वासाला पात्र नाही. सदर चाळीबद्दल इतके प्रेम असेल तर राजांचे गड तर आपले होते ना, राजांनी स्वतः अनेक क्षेत्रांचा जीर्णोद्धार केला.... त्यातील अनेक देवस्थाने, गड, किल्ले, लेणी यांची पडझड झाली आहे. त्यांच्यावर प्रेम दाखवा. तिथे येऊन दगडांवर आपली नावे कोरणार्‍या, गडांचे दगड फोडून आपल्या घरांच्या भिंतींना लावणार्‍या महाभागांना रोखा. त्यातले ९०% हिंदू असावेत अशी कल्पना आहे.

सर्वप्रथम प्रस्तुत लेखकाचे केवळ हिंदू-मुस्लीम विषयावरील लिखाण हे मला पण पटले नव्हते आणि पटत नाही. म्हणूनच त्यांना मी देखील आधीच्या चर्चेत त्यांना "आपण जे आल्यापासून लिहीत आहात त्याचा झाला तर तोटाच होईल,कुणालाच फायदा होणार नाही, याचा कुठेतरी आपण विचार करावा असे वाटते," असे म्हणून समजवण्याचा प्रयत्न केला होता. आजही मला त्यांचे इतर लिखाण पटलेले नाही. या विषयावर मी जरी लिहीले असते तरी माझा प्रामाणिक टोन हा हिंदू-मुस्लीम असा नसता याची खात्री असावी. कारण हे मुद्दे धर्मापपेक्षा कायद्यासमोर सर्व समान म्हणून असावेत असे वाटते. आज मी अमेरिकेत अल्पसंख्याक आहे म्हणून माझे कुठेले लाड चालू दिले जातात? तेच सर्वत्र असावे असे वाटते. म्हणून जर त्यांचे (तांब्यांचे) आणि कुणाचेही लेखन वाचताना, विशेष करून चर्चात्मक लेखन वाचताना, "दूध का दूध और पानी का पानी" अर्थात नीर-क्षीर नजरेने वाचावे असे वाटते.

आता केवळ हा लेख/चर्चा त्याच लेखकाची आहे म्हणून त्या चर्चेतील मुद्दा न मानणे ह्याने आपल्यासारख्या व्यक्ती हा अल्पसंख्य-बहुसंख्य अशा विषारी चष्म्यातून भारतीयाला वेगवेगळ्या दृष्टीतून पहाता असा गैरसमज होवू शकतो आणि म्हणूनच जसे मी त्यांना म्हणालो तेच आपल्यालाही (थोडेसे बदलून) म्हणावेसे वाटते की," अशा प्रतिवादाने झालाच तर तोटा होईल,कुणालाच फायदा होणार नाही, याचा कुठेतरी आपण विचार करावा असे वाटते."

माझा विरोध मश्जिदीला नाही तर न्यायाला विरोध करण्याला आहे. वर सांगीतल्याप्रमाणे, "...While acknowledging that it was a historic building, the charity commissioner has allowed the sale on condition that the developers set aside 15,000 square feet and build a community hall for the Ganeshotsav tradition to continue...." असा वृतांत आहे, जर तो केवळ धर्माच्या नावावर अल्पसंख्य पाळणार नसले आणि त्याला केवळ आपल्यासारखे तांब्यांचे बाकीचे लिहीणे पटले नाही म्हणून वाद घालणार असले तर आपण कायदा-न्याय व्यवस्था पण मानत नाही आहात आणि गरज नसलेली फूट पण तयार करताहात असे वाटते.

गडांचे जतन करणे पुरातत्व खात्याला अत्यंत कठीण जाते. तिथे का नाही आग्रह धरीत.

हे असले लिहीणे म्हणजे समाजवादी पद्धतीने विषयांतर करण्यासारखे आहे. येथे पुरातत्व खात्याने काही करायचा प्रश्न नाही आहे तर ज्या डेव्हलपर ने जागा डेव्हलप करायला घेतली आहे त्याने ती जागा सार्वजनी़क गणेशोत्सवाला देयची आहे. ती देयला तो बिल्डर/डेव्हलपर तयार आहे. तेंव्हा उगाच, आंब्यांची तुलना पेरूशी (मूळ वाक्प्रचारः comparing apple to orrange) करून आपण वाचकांची दिशाभूल करत आहात असे नाही का वाटत?

हा प्रश्न केवळ उपक्रमावर एका चर्चेत काय लिहीतो आणि कसे लिहीतो या संबंधातील नाही तर व्यावहारीक जगाशी संबंधीत पण आहे. आज पर्यंत एकाचे लांगूलचालन करून आधीच्या पिढीने त्याला प्रतिक्रीयात देणार्‍या शक्ती तयार करायला मदत केली आता ह्या क्रिया-प्रतिक्रीयेच्या खेळात आपण समाज, देश आणि कायद्याचे राज्य म्हणून समानता पाळणे विसरत आहोत आणि त्याचा विचार व्हावा असे वाटते.

फक्त एकच गोष्ट, ज्या बाबतीत मी साशंक आहे: या चर्चेसाठी पण लेखकाने काही संदर्भ दिलेला नाही आणि जेंव्हा, "बाकी ही बातमी प्रमुख वर्तमानपत्रात आली नसली तरी आश्चर्य वाटायला नको पण सामना, ऑर्गनाझर, विवेक आदींनी या बद्दल लिहीले आहे का, ह्याची माहीती करून घ्यायला आवडेल," असे म्हणले तेंव्हा आणि बाकीपण त्यांच्याकडून काही उत्तर मिळालेले नाही. म्हणून लेखकाने हिंदू देवतांप्रमाणे "आकाशवाणी" करून अंतर्धान न पावता या चर्चेत हिंदू ॠषीमुनींनी ज्या प्रमाणे उपनिषदे तयार करताना प्रश्नोत्तरांच्या रुपाने भाग घेतला, तसा किमान स्वतः चालू केलेल्या चर्चेत सातत्याने भाग घेतला तर त्यांच्या लेखनाला आणि तळमळीला नैतिक आधार मिळेल असे वाटते.

ही समस्या वर्तमानच आहे असा माझा समज आहे.
अजून मशीद तयार झाली नाहीये... समस्येचा भूतकाळ व्हायला....
अजून त्यामूळे 'इस्लाम खतरेमे' जायचाय हो...

आपला
गुंडोपंत