चांगला लेख आहे गणेशराव! विवेकानंदांचे काम प्रचंड होते. मुख्यत्वे त्यांच्यामुळे पाश्चात्य जगताला हिंदू धर्माची ओळख झाली. आपण त्यांच्या पहील्या भाषणाबद्दल आपल्या लेखात सांगीतले आहेतच. आता मी त्यांना परत जेंव्हा दुसर्‍या दिवशी भाषण करायला सांगीतले त्या भाषणाचा मला जमतोय तसा अनुवाद लिहीतो. आपल्याला आणि इतर वाचक उपक्रमींना तो नक्की आवडेल याची खात्री आहे.

Why we disagree?
At The World’s Parliament of Religions
Chicago, 15th September 1893
आपले (एकमेकांशी) का पटत नाही?

मी तुम्हालाएक लहान गोष्ट सांगतो. माझ्या आधीच्या एका उत्तम वक्त्याचे आपण ऐकलेतच जो म्हणाला की, "चला, आपण सर्वजण एकमेकांची निंदानालस्ती, अपशब्द वापरणे थांबवूया," आणि त्याला वाईट वाटत होते की सतत सर्वत्र इतका (variance) फरक आहे.

पण मला आता एक गोष्ट सांगाविशी वाटत आहे जी या फरक (फारकत?) होण्याच्या मूळाबद्दल बोलते. एक बेडूक आपल्या विहीरीत राहत असतो. खूप वर्षे राहत असतो. तो तेथेच जन्माला आलेला असतो आणि तेथेच वाढलेला असतो. त्या विहीरीतच त्याचे जीवन गेलेले असते/चाललेले असते. अर्थात तेथे उत्क्रांतीवादी नव्हते जे सांगू शकले असते की त्या बेडकाचे डोळे शाबूत होते का नाही ते. पण गोष्टीपुरते आपण असे धरून चालूया की त्याचे डोळे चांगले होते आणि तो त्यांची निगा चांगली राखायचा. तिथे (एका ठिकाणी) राहून त्याची त्वचा गुळगुळीत/चकचकीत झाली होती आणि तो जाड झाला होता. एक दिवस अचानक त्या विहीरीत, समुद्रात राहत असलेला बेडूक येउन पडला.

ही आपली नेहमीची अडचण आहे.

मी हिंदू आहे. मी माझ्या विहीरीत बसतो आणि तेच जग समजतो. तेच ख्रिश्चनांचे आणि मुसलमानांचे, आपापल्या विहीरीला जग समजत बसतात. (मला या पुढे जाउन तेच कम्यूनिस्टांचे आणि सेक्युलरवाद्यांचे म्हणावेसे वाटत आहे!) . हे अमेरिके, मी तुझा आभारी आहे, या प्रयत्नामुळे (सर्वधर्मपरीषदेमुळे) हे अडथळे मोडायला मदत होत आहे आणि मी आशा करतो की देवकृपेने येणार्‍या भविष्यात तू हे ध्येय साध्य करशील!
- स्वामी विवेकानंद

धन्यवाद.

बरीच माहीती मिळाली.
लहानपणी वाचले होते त्या नंतर विसरले गेले होते. (कुणाला आठवतात का ती छोटी छोटी पुस्तके व त्यांची सीरीज?)

बाकी

पं. ईश्वरचंन्द विद्यासागर यांच्या मेट्रोपॉलिटिन इन्स्टिट्यूट या इंग्रजी शाळेत नरेंद्राला पाठवण्यास सुरवात झाली. पुढे दत्त कुटुंब रायपूरला स्थलांतरित झाले. पाहता पाहता नरेंद्राने बी. ए. चे शिक्षण पूर्ण केले.

इंग्रजी शाळेतल्या शिक्षणा नंतरही विवेकानंदांचे मन वैराग्याकडे होते.

बाकी आपले भाग्य की ते काँव्हेंट मधे नाही गेले.
नाही तर किती कडवा व इफेक्टीव ख्रिश्चन धर्म प्रसारक भारताला झेलावा लागला असता?

-निनाद

बाकी आपले भाग्य की ते काँव्हेंट मधे नाही गेले. नाही तर किती कडवा व इफेक्टीव ख्रिश्चन धर्म प्रसारक भारताला झेलावा लागला असता?

असे अनेक अपवाद आहेत:

योगी अरविंद घोष: त्यांना तर त्यांच्या आईवडिलांनी दार्जिलिंगला आधी नन्सच्या छायेत ठेवले आणि लहानपणीच लंडनला पाठवणी केली. इंग्रजी-फ्रेंच भाषेवर प्रभुत्व आणि वाड्मयीन जाण जेणे करून साहेबासारखेच राहतील. पण पोरं थोडीच आईबापाचे ऐकतात! ते नंतर सनदी नोकर झाल्यावर सयाजीराव गायकवाडांकडे आले. नंतर हळू हळू बदलत जात क्रांतिकारक आणि नंतर योगी बनून हिंदू धर्माच्या पताका घेत हिंडले.

ज्योतिबा फुले: मिशनर्‍याने शिकवले. काही अंशी वेगळे झाले पण चांगल्या अर्थी च.

गोळवळकर गुरूजी: त्यांच्या बद्दल यासंबंधात विशेष माहीती नाही पण ते देखील इंग्रजी माध्यमातील. इंग्रजी भाषा-वाड्मय दोन्हीवर प्रभुत्व होते.

शंकराचार्य चंद्रशेखरेन्द्र सरस्वती, कांची कामकोटी - आत्ताच्या शंकराचार्यांचे गुरू. त्यांना बराच सामाजीक-अध्यात्मिक मान होता. शिक्षण कॉन्व्हेंटमधेच झाले होते.

आणि आता विवेकानंदांबद्दल:

देव शोधत ते सर्वत्र फिरत होते. सर्व धर्मोपदेशकांना/विचारवंतांना विचारून पाहीले पण कोणिही खात्रीने उत्तर देत नव्हते. ब्रम्हो समाजात जाऊ लागले पण ते ही पटत नव्हते. अशा वेळेस ज्या महाविद्यालयात शिकताना हे प्रश्न मनात घोळू लागले त्या महाविद्यालयातील म्हणजे स्कॉटीश चर्च कॉलेजच्या प्राचार्यांना प्रा. रेव्हरंड हेस्टींगना त्यांनी प्रश्न विचारला की "तुम्ही कधी देवाला पाहीले आहे का?" ते म्हणाले नाही, पण कोणी पाहीले आहे ते सांगतो असे म्हणून त्यांनी पुढे दक्षिणेश्वराला जाऊन तिथला अवलीया पुजारी रामकृष्ण परमहंसाना भेट असे सांगीतले! आणि आता रामकृष्ण परमहंस पण कोण तर ज्यांनी ख्रिश्चन आणि इस्लाम धर्म स्विकारून त्यातील अनुभव घेऊन परत हिंदू धर्मातील श्रेष्ठ स्वामी झाले.

थोडक्यात कोण कुठे शिकले याच्यावर फार कमी गोष्टी अवलंबून असतात. Where there is will, there is way and where there is no will, there are excuses या वाक्प्रचाराप्रमाणे या सर्वांना त्यांना जे ज्ञान अभिप्रेत होते ते आत्मसात करण्याची जबर इच्छा होती म्हणून त्यांनी ते केले, आहे त्या परीस्थितीतून, कारणे न सांगत बसता.

गणेशराव, विवेकानंदांवरील लेख आणि त्या अनुषंगाने आलेले प्रतिसाद आवडले.

विवेकानंद जरी शिकागोला हिंदू धर्माचे प्रवक्ते म्हणून गेले होते तरी त्यांनी तिथे आणि त्यानंतर इतरत्रही सर्वधर्मसमभावाचेच तत्त्व सांगितले आहे. सर्व धर्म खरे आहेत आणि सारखेच चांगले आहेत हे त्यांनी आणि रामकृष्ण परमहंसांनी सांगितले आहे. हा त्यांचा संदेश विसरू नये. भारतीयांनी पाश्चात्यांकडून भौतिक ज्ञान शिकावे, आणि त्यायोगे सुधारणा व्हाव्यात असाही त्यांचा आग्रह होता.

लेख आवडला.
पण विवेकानंदांचा संबंध हिंदु जनजागृतीशी जोदण्याचे काही कारण मला दिसत नाही.
त्यापेक्षा विनय कटियार/प्रविण तोगडिया यांचे काम जास्त त्या क्लेम ला जवळ जाणारे असेल कदाचित.

आपला
गुंडोपंत

स्वामीजींचे यश आपण हिंदुंना आत्मभान व आत्मविश्वास देणारे आहे.
प्रथम काही बाळबोध प्रश्न >
स्वामीजींना अमेरीकेत जाण्याचा खर्च किती आला होता ?
तजवीज कशी करण्यात आली ? कुणी मुख्य स्पोन्सरर होता काय ?
वाक चातुर्याने सभा जिंकल्या नंतर किती अन्य धर्मीय लोकांनी स्वामीजींचे शिष्यत्व किंवा हिंदुत्व स्विकारले ?
मुख्य विषय >
आमच्या सर्वात जुन्या कंपनीला स्वामीजीं इतका प्रखर चीफ प्रमोटर अनेक सहस्त्रकांनंतर लाभला हे खरोखर दैवी अहोभाग्यच आहे.
आमची फंडामॆंट्ल्स चांगली असुन देखील आमच्या शेयर होल्डर्स चे आत्मीक व कार्मीक दारिद्रय किती शोचनीय आहे ते आम्हाला स्वामीजीं मुळेच कळू शकले.
असो !
आता पुढे काय ?
आमच्या कंपनीला बोर्ड औफ डायरेक्टर, चेयरमन कोणीही नाही.. !! प्रतीस्पर्धी कंपनीला टेक ओव्ह्रर करणे आमच्या प्रोस्पेक्ट्स मधे निषिद्ध नसले तरी या कल्पनेचा उल्लेख देखील कुठेच नाही. !!
ब्रिटिश कंपानीला कुठेही विरोध न करता, देशाभिमानाचे, सर्व धर्म समभावाचे नाटक न करता जमशेट्जी ने जे केले त्याची न्यानो फळे व टेट्ली ची केट्ली चाखण्या साठी आमची लाळ टपकू लागली आहे ..पण स्वामीजीनी दिलेल्या आत्मभानाची भानामती करण्याचे करंटेपण आम्ही सर्वत्र जोपासत आहोत.
या कंपनीला एका मालकाची प्रतीक्षा आहे जो नवे प्रोस्पेक्ट्स लिहील नवी टेकोव्हर्स सहज व दिन चर्येत आणून देईल !!

केवळ म्हणूनच >

पाहीजे >> मालक .