मराठी असे आमुची मायबोली तिला बैसवूं वैभवाच्या शिरी |
**********************************
आकोमी लिहितात, "

आज १०० वर्षानंतर यज्ञात पशूबळी जाण्याचे प्रमाण नगण्य झाले आहे, पण जिभेच्या चोचल्यासाठी पशूबळी जाण्याचे प्रमाण वाढल्याचे दिसते आहे"

यात शंकाच नाही. आगरकरांचा विरोध मांसभक्षणाला नाही.असा यज्ञ करून, पशू बळी देऊन त्याचे मांस खाल्ले म्हणजे देव प्रसन्न होतो.मोक्ष देतो.ही जी धार्मिकांची चुकीची समजूत आहे,त्या विचारसणीला विरोध आहे.श्रद्धेमुळे माणसाची बुद्धी इतक्या रसातळाला जाते याचा त्यांना खेद वाटतो.
..
(बुझावू शकेना विधाता तयाला...:(काही समजून घ्यायचेच नाही असे ज्याने ठरवले आहे)
त्याला विधाता(ब्रह्मदेव) सुद्धा काही समजावू शकणार नाही.

दुर्गाबाई भागवतांनी राजारामशास्त्री भागवतांचे समग्र वाङ्मय प्रसिद्ध केले आहे, त्यात राजारामशास्त्री (हेसुद्धा डु. आयडीने लिहीत) आणि भुकेलेले भट (हा डु. आयडी कोणाचा हे अजून ठाऊक नाही) यांच्यातला छापील वाद दिलेला आहे. दोषारोपण एकमेकांचा मूर्खपणा काढण्यापर्यंत गेले, असे म्हणा, किंवा "तू मला मूर्ख म्हणतोस काय?" अशा प्रकारच्या सवालांपर्यंत गेले. म्हणजे त्या काळात "अमुक वागण्याला मूर्ख म्हणणे = मला मूर्ख म्हणणे" असेच वाटत असे. माणसाच्या मानसशास्त्रात तितकासा बदल झालेला नाही. :-)

अगदी सहमत आहे. एक गुळगुळीत झालेल वाक्य पहा. " आमचा विरोध व्यक्तिला नसून वृत्ती ला आहे" यात व्यक्तीला विरोध केला तर आम्ही रोषास पात्र ठरु पण वृत्तीला विरोध केला कि तो वैचारिक असहमती असा अभिप्रेत धरला जातो. खर तर ती व्यक्ती त्या वृत्तीची वाहक असते. प्रबोधनात बर्‍याचदा अशा शब्दांच्या कसरती कराव्या लागतात.
प्रकाश घाटपांडे

प्रतिसाद आवडला.

त्रयस्थाला मूर्ख म्हणणे आणि जाहीररित्या मूर्ख म्हणणे तेव्हाही आणि आताही फारसे कठीण नसावे. प्रश्न येतो तो आपल्या आप्तांना मूर्ख म्हणण्याचा. असा प्रश्न उद्भवला की शब्दांची धार कमी होत असावी. तेथे सामोपचाराने समजवण्याचा मार्ग धरला जात असावा.

एकंदरच प्रतिसादाशी सहमत.

त्यात राजारामशास्त्री (हेसुद्धा डु. आयडीने लिहीत) आणि भुकेलेले भट (हा डु. आयडी कोणाचा हे अजून ठाऊक नाही) यांच्यातला छापील वाद दिलेला आहे.

राजारामशास्त्रीदेखील भ्याडांपैकीच का? चला तर. आणि भुकेलेले भट हे टोनाही मस्तच. त्याकाळीही "अंअंअं..राजारामशास्त्री टोनांच्या मागे लपून लिखाण करतात!! उंऊं..राजारामशास्त्री टोनांच्या मागे लपून लिखाण करतात" असे संततरूदन करणारी शेंबडी पोरेही असतीलच.

"तुझं वाचन किती? तू बोलतोयस किती?"
"तुझा पगार किती? तू बोलतोयस किती?"

>>पण ज्याच्या गावात ग्रामदैवताला रक्ताचे बळी देतात, त्या व्यक्तीचे आईवडील, ते स्वतः मूर्ख समज असलेले मानले जातील, अज्ञानी मानले >>जातील.
एक स्पष्ट करते, बहुदा स्पष्ट झालेले नाही म्हणूनः मला कोणी व्यक्ती अज्ञानी आहे असे मानण्यास विरोध नाही. अज्ञानी आहे किंवा बुद्धिमान, कपटी किंवा मत्सरी, प्रेमळ किंवा दुर्बळ अशी विशेषणे आपण सर्वांनाच मनातल्या मनात लावत असतो. पण ते कृतीतून दाखवून द्यायचे तर हवे ते उद्दिष्ट साध्य होते काय? (अवांतर - "मंक" या प्रसिद्ध सीरीयलचा एक भाग पाहिला, मंक आणि यूएफओ. मंकला एक यूएफओ दिसते. त्याला यूएफओ दिसली असे मान्य होत नाही, पण दिसलेली तर असते. त्याची गाडी एका आडवळणाच्या गावी बंद पडते. मंक जाऊन त्याच्या सेक्रेटरीबरोबर कार मेकॅनिककडे उभा राहतो, त्याला विचारतो, सांगत असतो, तेव्हा मेकॅनिकला काही आश्चर्य वाटत नाही. तो शांतपणे म्हणतो," होय, मलाही अमूक ठिकाणी एक भूत दिसले होते. तुला यूएफओ दिसली, यात आश्चर्य नाही. " मंक म्हणतो, काय आहे मला दिसली तर माझे वेगळे आहे, मी डोक्याने काम करतो. तुझे तसे नाही. अर्थात या वाक्याचा अर्थ कळण्याएवढी अक्कल मेकॅनिकला असतेच. )

परत: मारून मारून हड्डी नरम केल्याखेरीज मुले शिकतच नाहीत असे मानणारे जुने आईवडिल, आणि अज्ञानी लोकांना आपले अज्ञान दूर करण्यासाठी वेळ झिडकारणारे आणि तोंडाने वाटेल तसे झोपडणारे सुधारक यात मला फरक दिसत नाही. दोघेही अज्ञानी वर्गाच्या उन्नतीसाठीच झटत असतात बिचारे. मारतोय बाप, पोरगा रडतोय पण ठीकच आहे, उन्नतीसाठी चालले आहे म्हणून शेजारी गप्प बसून ऐकतात. तसेच सुधारकांच्या बाबतीत इतर समाजाने करावे काय?

>आपल्या आदल्या पिढीत असे मत कित्येकदा दिसे : "तेंडुलकर सुधारलेल्या समाजासाठी नव्हे तर प्रसिद्धी/कुप्रसिद्धीची हाव म्हणून सनसनाटी >लिहितात." आणि या/पुढल्या पिढीत तसे कमीकमी म्हटले जाते.

हे केवळ तेव्हा आणि आतामध्ये जो काळ गेला आहे त्याने झाले असावे असे नाही. स्मृती सर्व प्रकारच्या असतात. तेंडुलकरांची काही नाटके मी पाहिली आहेत. त्यांच्या "घाशीराम कोतवालमध्ये" त्यांना जे सांगायचे होते त्यासाठी त्यांनी जो काळ निवडला, तो अनेक ब्राह्मणांना मुद्दाम हिणवण्यासाठी म्हणून शोधून काढल्यासारखा वाटला असावा असे म्हटले तर चूक ठरू नये. नथुरामने गांधीजींना मारण्याचे कृत्य केल्यानंतर झालेल्या सामाजिक उलथापालथीत ब्राह्मणांचा पूर्वीचा जातीसमुदायाच्या वर्चस्वाने असलेला जो काही थोडाफार शिल्लक राहिलेला तोरा होता तोही गेला होता म्हणायला हरकत नसावी. तेंडुलकरांनी भाष्य सत्ता, सत्तेपुढे चालणारी हांजीहांजी, अनैतिकता इ. सर्वांवर केले आहे पण राहताना "पुण्याचे बामण हरि" तेवढे लक्षात राहिले. ह्या स्मृती ताज्या असताना, त्यात होरपळलेल्या मागील पिढ्या जिवंत असताना ते तसे होणार हे तेंडुलकरांना कळलेच नाही असे नसावे. तरी त्यांनी ही जोखीम घेऊनही नाटक लिहीले, पार पाडले. नाटककाराला मुळात ब्राह्मणांवर भाष्य करायचे नाही तरी नाटकाची प्रसिद्धी यामुळे होईल, नाटक सर्वत्र पोचेल, याची कल्पना त्यांना किंवा त्यांच्या नाटक-दिग्दर्शकाला असावी असे वाटते. म्हणून त्यांना (किंवा कदाचित दिग्दर्शकाला) प्रसिद्धीची हाव होती असे म्हणणार्‍या पिढ्यांचे चुकले असेलच असे नाही. चांगले लिखाण प्रसिद्धीच्या हावेने नसते असे समजण्याचे कारण नाही. किंबहुना प्रसिद्धीसाठीच लिहीले जाते.

सध्याच्या पिढ्यांमध्ये यापैकी कसल्याही स्मृती फारशा नाहीत, काळही पुढे गेला आहे, च्यालेंजेही वेगळी आहेत, या गोष्टीत लक्ष घालायला वेळ आहे कोणाला? म्हणून आता बघताना त्यातील संदेश लक्षात येऊ शकतो.

मराठी असे आमुची मायबोली तिला बैसवूं वैभवाच्या शिरी |
***********************************

डॉ.शरद अभ्यंकर,वाई हे "जरा शहाणे होऊ" या आपल्या पुस्तकात लिहितात:

"समाजाला उपयोग शून्य.मात्र पैशांची प्रचंड उधळपट्टी हा चंगळवादाचा निकष लावल्यास आजकाल ठिकठिकाणी वारंवार होणार्‍या यज्ञयागांची बरोबरी या बाबतीत इतर कोणतीही गोष्ट करू शकणार नाही.शतचंडी,लक्षचंडी असे एकसे बढकर एक यज्ञ करून सर्पण,तूप,तेल,तांदूळ,तीळ आणि लोकांचा वेळ अशा राष्ट्रीय महत्त्वाच्या गोष्टींचा इथे निष्कारण धूर करतात.विश्वशांती हे अशा यज्ञांची उद्दिष्ट असते असे सांगतात.पण हे यज्ञ जिथे संपन्न होतात त्या स्थानाच्या पलीकडच्या गल्लीतसुद्धा शांतता प्रस्थापित होत नाही हे आपण जाणतोच."
.......

एका विश्वशान्ति यज्ञात दीडहजार कुंडे होती. यज्ञाच्या ठिकाणी त्याच दिवशी दुर्घटना घडून ५०/६० माणसे मरण पावल्याचे वृत्त काही महिन्यांपूर्वी वाचल्याचे अनेकांना आठवत असेल

'करु देत बिचारे' या छापाचा वरील प्रतिसाद वाचून नवल आणि वाईट वाटले. याचा अर्थ असा की जोवर एखादी गोष्ट समाजाला प्रत्यक्ष इजा पोचवत नाही, तोवर ती गोष्ट निरर्थक आणि तर्कविसंगत असेल तरी तिच्याकडे समाजाने आणि विशेषतः समाजातील विचार करणार्‍या लोकांनी दुर्लक्ष करावे. समाजाच्या या 'मला काय त्याचे?' या वृत्तीनेच समाजाचे अपरिमित नुकसान झाले आहे. यज्ञाने समाजाची काही हानी होत नाही, आणि या लेखाने समाजाचे काही भले होत नाही. हे गृहितक भयानक आहे. असे सगळे सगळीकडे राबवायचे म्हटले तर 'उपक्रमा'वरचे निम्म्याहून अधिक लिखाण फोल ठरेल. कुठल्याशा ग्रह-तार्‍यांची युति होते म्हणून कुणीतरी आपला सगळा संसार संपवला, कुणाला तरी आपले काम लवकर करुन पाहिजे होते म्हणून त्याने काही लाखांची लाच दिली.. या सगळ्यावर 'मियां बीबी राजी' ही भूमिका घेतली तर कठीण आहे....
सन्जोप राव
दर्द मिन्नत-कशे-दवा न हुवा
मैं न अच्छा हुवा, बुरा न हुवा

तेंव्हा यज्ञाला तर्कविसंगत म्हणणे ठीक आहे, पण कालबाह्य म्हणणे ठीक नाही.

सहमत.

यज्ञ करणाऱ्या माणसांना यातला फोलपणा आणि तर्कविसंगती जाणवत नसेल असे म्हणवत नाही.

आम्हाला म्हणवते.

एखादा भोळसट खरेच सिन्सिअरली यज्ञाच्या लाभांवर विश्वास ठेऊन असेल

एखादा भोळसट?

यात काय अहितकारक दिसले असावे? समाजाची कोणती हानी झालेली दिसली?

यज्ञ पियर प्रेशरमुळे केला जातो असे मानले तरी:
यज्ञ करण्यास तेव्हा प्रतिष्ठा होती (आताही थोडी आहेच). वर्गातील मुले 'मॅकडी'मध्ये वाढदिवस साजरा करीत असतील, तर ते दडपण बनते. समाजातून वगळले जाणे टाळण्यासाठी आर्थिक आणि आरोग्याचा तोटा सहन करण्यात येतो. यज्ञ तर्कविसंगत असल्याचे पटले तरीही बहिष्कार सहण्याची कुवत सर्वांमध्ये नसते. "मी दडपणामुळे यज्ञ करतो" अशी कबुली (पहा: "यज्ञ करुन आपल्याला मोठेपणा मिळतो असे काही लोकांना वाटते") मिळविल्यास ती प्रतिष्ठासुद्धा कमी होईल.