चांगली लेखमाला सापडली.

उत्तम लेखमाला. माझे अमेरिकन घरांचे अनुभव नंतर टाकतो.

चन्द्रशेखर

फोटोंमुळे हा भागही देखणा झाला आहे.

लेख नक्कीच माहितीपूर्ण आहे, धन्यवाद. एवढी विस्तृत आणि तांत्रिक माहिती आपण जमवली आहे म्हणजे हा आपला छंद आहे कि आपल्या अभ्यासाचा(एकाडेमिक) एक भाग आहे?

माझा अनुभव - अमेरिकेमध्ये जागा विपुल प्रमाणात असल्याने घरे मोकळी बांधता येतात असे जाणवते, तसेही त्यांना घर+पुढे मागे बाग+तलाव असा प्रकार खूपच आवडतो. पण युरोपात जागेची कमतरता असल्याकारणाने छोट्या जागेत आकर्षक घरे बांधतात, हि घरे छोटी असूनही अतिशय टुमदार व सुंदर असतात. अमेरिकन घरे थोडी मिनिमिलीस्टिक पद्धतीकडे झुकणारी असतात, पण युरोपात घरात खूपसारे सामान असते, ते सुंदररित्या मांडलेले देखील असते. दोन्हीही अनुभव खूप छान वाटतात.

विनंती - लेख आणि छायाचित्राची रचना जर विकिपीडिया प्रमाणे केली तर लेख अधिक परिणामकारक ठरू शकेल, आत्ता छायाचित्रांचा आकार जरा मोठा वाटत आहे.

उत्तम सचित्र लेखमाला. धन्यवाद.

"तुझं वाचन किती? तू बोलतोयस किती?"
"तुझा पगार किती? तू बोलतोयस किती?"

हा भाग मस्तच. खंड पडलेली लेखमाला सुरु केल्या बद्दल अभिनंदन.
अमेरिकेतली सध्याची घरे कशी असतात? मला वाटते की घराच्या बांधणीवर हवामानाचा एक मोठा परिणाम असतो. जसे कोकणातली घरे :)
पुढच्या लेखाच्या प्रतिक्षेत.

मी प्रथम जेंव्हा अमेरिकेच्या भूमीवर पाऊल टाकले ते व्हर्जिनिया मधे. महिना बहुदा ऑक्टोबर होता. स्वच्छ निळे आकाश, फॉल कलर्सनी झगमगणारी झाडे व त्यातून मधून मधून डोकावणारी चित्रात काढावीत तशी टुमदार घरे. मी या सर्व लॅन्डस्केपच्या अक्षरश: प्रेमातच पडलो होतो. परंतु जसजसे या घरांच्यात राहणे होत गेले तसतसे या घरांच्यातल्या तृटी ध्यानात येऊ लागल्या.

अमेरिकेतल्या बहुसंख्य घरांची रचना अतिशय तकलादू असते. मोठे लाकडी खांब कॉंक़्रीटमधे पुरून त्याला आडवे वासे खिळ्यांनी ठोकून घरांचे स्ट्रक्चर बनवले जाते. यानंतर बाहेरच्या बाजूने हार्ड बोर्ड ( लाकडाचा भुस्सा, चिप्स व कचरा हा रेझिन च्या सहाय्याने दाबून फळ्यांसारखा बनवला जातो.) या स्ट्रक्चरवर ठोकला जातो. आतल्या बाजूने असाच पातळ हार्ड बोर्ड व त्यावर जिप्सम बोर्ड चिकटवले जातात. यावर रंग किंवा कागद चिकटवला की झाल्या भिंती तयार. घराचा तळ करण्यासाठी जमिनीपासून 2 ते अडीच फुटावर अशाच प्रकारे फळ्या मारून तळ तयार केला जातो. छपरासाठी बहुदा लाकडी कौले बसवली जातात. माझा एक मित्र जरा संतापी होता. त्याने एकदा भिंतीवर जोराने बुटाची लाथ मारल्यावर भिंत फुटली होती. अशा तकलादू बांधणीच्या घराला (कॅलिफोर्निया मधे) 5 ते 6 लाख डॉलर्स द्यायचे म्हणजे जिवावर येते.
घराची ही रचना थंड हवामान असलेल्या गावांच्यातील हिवाळ्यात अतिशय आरामदायी ठरते. परंतु उन्हाळ्यात भिंतींच्यामधे घातलेल्या उष्णतावाहक विरोधी पॅनेल्समुळे ही घरे अतिशय त्रासदायक वाटतात असा माझा अनुभव आहे. मग एसी लावणे आवश्यकच बनते. गंमतीची गोष्ट म्हणजे फिनिक्स सारख्या कायम गरम असलेल्या भागात सुद्धा अशीच घरे बांधली जातात.
जुने कॉ न्डोज याच बांधणीचे असतात. आता काही नवीन कॉ न्डोज मधे लोखंडी स्ट्रक्चर व प्री स्ट्रेस्ड कॉ न्क्रीट स्लॅब्स वापरतात. परंतु भिंती मात्र लाकडीच म्हणजे हार्डबोर्डच्या असतात.
सार्‍या जगभर घर बांधणीत लाकडाचा उपयोग कसा कमीत कमी करता ये ईल हे बघितले जाते. अमेरिकेत घर बांधणीसाठी लाकूड एवढ्या मोठ्या प्रमाणात वापरले जाते की अमेरिकेतील जंगले बहुदा कधीही न संपणारी असावीत असे वाटू लागते.
आता घरातील फिटींग्ज बद्दल. बाकी जगात बाथरूम किंवा किचनमधे अतिशय आधुनिक फिटिंग्ज वापरली जातात. अमेरिकेतील बहुतेक घरात अतिशय जुनाट डिझाईनची फिटिंग्ज मी बघितली आहेत. बहुदा अमेरिकन लोकांना जुन्या फिटिंग्जचे प्रेम असावे.
हिवाळ्यात हीटर्सची गरज असते. जुने वाफेवर चालणारे हीटर्स (याला फिन्स असतात.)आता अगदी थोड्या ठिकाणी दिसतात. हे हीटर्स माझ्या अनुभवाप्रमाणे सर्वात उत्तम वाटले. आता इलेक्ट्रिक हीटर्स वापरतात. यामुळे हवा अतिशय कोरडी बनते व काही वेळानंतर त्यांचा अतिशय त्रास हो ऊ लागतो.
अर्थात हे माझे अनुभव आहेत. कदाचित या गोष्टींच्या चांगल्या बाजूही असतील. वैयक्तिक रित्या विटांनी बांधलेली व आत इन्शुलेटिंग पॅनेल्स असलेली घरे मला सर्वात चांगली वाटली परंतु अशी घरे अमेरिकेत फार थोड्या प्रमाणातच दिसतात.

चन्द्रशेखर
Learning is not compulsory... neither is survival.

लेखमाला पुन्हा सुरू केल्याबद्दल धन्यवाद.

या लेखाच्या निमित्ताने चित्राने केलेले पुनरागमन दिलासादायक होते. तिच्याकडून अधिक लेखनाची अपेक्षा आहे.

हा भाग आवडला. इमारतींवरील घुमट हे मला पूर्व युरोप आणि पुढे यांची बांधणी वाटत असे.

या लेखमालेला पुन्हा सुरुवात झाली हे उत्तम. हा भागही आवडला.
(मोन्टाना राज्याची राजधानी असलेल्या हेलेना शहराची गायडेड टूर घेण्याचा योग अलीकडेच आला होता. खाणव्यवसाय आणि ट्रान्स-पॅसिफिक रेल्वे लाईनच्या बांधकामामुळे गेल्या शतकात तिथे जी अचानक समृद्धी अवतरली, तिचं प्रतिबिंब शहराच्या एका संपूर्ण विभागातल्या घरांवर (क्वार्टर) पडल्याचं दिसून येतं. त्या टूरच्या वेळी घेतलेले काही फोटो मिळाल्यास येथे चिकटवेनच. कदाचित न्यू ऑर्लिन्सचे आणि त्या परिसरातल्या प्लँटेशनचेही मिळावेत. मिसिसीपीच्या मुखाजवळ असल्यामुळे वारंवार येणार्‍या पुरामुळे होणारं नुकसान टाळण्याकरता जमिनीपासून उंचावर झालेलं बांधकाम आणि लेखात म्हटल्याप्रमाणे फ्रेंच पद्धतीचा प्रभाव ह्यामुळे तीही वैशिष्ट्यपूर्ण आहेत.)

नंदन
मराठी साहित्यविषयक अनुदिनी

लेखमालेच्या पुनरागमनाबाबत आनंद झालेला आहे.

आता बघण्याची दृष्टी आली, तर असे काही बारकावे लक्षात येत जातील.

लुइझियानामधील जुन्या घरांच्या छपरांचे कोन त्या मानाने उथळ असतात. हा हवामानाचा परिणाम असावा. उथळ उतरती झपरे पावसाळी हवामानासाठी, तर जवळ-जवळ उभ्या कोनात उतरणारी छपरे हिमवर्षावाच्या हवामानासाठी बरी.

न्यू ऑर्लीन्स येथील गार्डन डिस्ट्रिक्ट मधील एक घर :

Garden District House, from WikiMedia. (Creative Commons license, author: Infrogmation of New Orleans)

बॉल्टिमोर येथील "बेल्व्हेडियर" बिल्डिंग : उभट कोनात उतरते छप्पर, मध्यम रूंदी, छताच्या दर्शनी भागात "डॉर्मर" खिडक्या, घराच्या दर्शनी भागावर अनेक उभ्या आयताकार सपाट खिडक्या...

Belvedere, from Wikimedia. (Creative Commons License, author: Dick Rochester)

सर्वांचे प्रोत्साहनासाठी धन्यवाद.
@ चंद्रशेखर - तुम्ही लिहीलेल्या अनुभवांमुळे चर्चा अधिक होऊ शकते. जुनी फिटिंग्ज आता निदान आमच्याइथे फार दिसत नाहीत.. रिप्लेसमेंटच्या वेळी नवीन वापरली जातात. अगदी बेसिक फॉसेटची किंमत १०० डॉ. पर्यंत असते.

"अमेरिकेतल्या बहुसंख्य घरांची रचना अतिशय तकलादू असते. मोठे लाकडी खांब कॉंक़्रीटमधे पुरून .. अशा तकलादू बांधणीच्या घराला (कॅलिफोर्निया मधे) 5 ते 6 लाख डॉलर्स द्यायचे म्हणजे जिवावर येते.

लाकडी रचना काँक्रीट किंवा विटांच्या तुलनेने तकलादू आहे हे खरे आहे. पण जेव्हा अमेरिकेत भूकंप झाले आहेत तेव्हा या लाकडी घरांमुळे वजन कमी असल्याने त्यामुळे प्राणहानी कमी झाली आहे. वित्तहानी अर्थातच अपरंपार. पण जर बांधकाम सदोष असले (मुख्यत्वे जेथे जॉइंटस/सांधे आहेत तेथे) तर कुठचेही बांधकाम तग धरेल असे नाही. विटा/काँक्रीट वापरलेली घरे दुरुस्त करण्याचा (कधी भिंतींना भेगा पडतात, कधी खर्चही बराच असतो. शिवाय विटांचे इन-फिल असले तर ते अधिक धोक्याचे ठरते.

तसेच कॅटरिनासारखी जेथे वादळे येतात, तेथे वित्तहानी प्रचंड होते, ती मुख्यत्वे जेथे जोड/सांधे आहेत तेथील रचनेत दोष असल्याने (उदा. अँकर नीट केलेले नसणे). म्हणून अशा ठिकाणीही अमेरिकन लोक लाकडाचा वापर करतात हे मलाही पूर्वी आश्चर्यकारक वाटत असे. तसेच मला असे वाटते की येथील या प्रकारच्या बिल्डरांची फळी मजबूत आहे. पण हेही लक्षात ठेवले पाहिजे की लाकूड वापरण्याचे फायदे असे आहेत की घरे चटकन दुरुस्त करता येतात. उदा. खिडक्या जुन्या झाल्या, रिप्लेसमेंट विंडो आणून त्या बदलणे सोपे असते. कुशल घरमालक स्वतःही घरातले लहानसहान रीमॉडिलेंगचे प्रॉजे़क्ट करू शकतो.

दुसरे असे की आपल्याकडच्या घरांमध्ये भिंतींच्या पृष्ठभागाचे क्षेत्र हे केवळ कुठच्यातरी वॉटरप्रूफ रंगाने रंगवणे हा आपल्याकडचा पाणी रोखण्याचा मार्ग होऊन बसला आहे. अमेरिकेतील भिंतींमध्ये जे स्टड (लहान मापाचे खांब) भिंतींच्या आत वापरले जातात त्यामधील जागेमध्ये जसे इन्सुलेशन भरतात तसेच मॉईस्चर बॅरिअर असते, वेपर डीफ्युजर असते, आणि बाहेरच्या बाजूला तुम्ही म्हटले आहे तसा वॉलबोर्ड लावून मग त्यावर सायडिंग असते. अर्थात नेहमीच्या वापरासाठी ही रचना अधिक सुखद, आरामदायक आहे. अमेरिकन घरांमध्ये (अगदी जुन्याही) पाणी गळण्याचे, भिंती, तसेच सीलिंग्ज खराब होण्याचे प्रमाण कमी असते. विटांच्या भिंतींची एक फळी जरी आपण लावली तरी बिल्डिंगला आपण पुरेसे प्रोटेक्ट करत नाही असे मला वाटते. आपल्याकडे पूर्वी म्हणून छज्जे मोठे असत, आता तेही नसतात. यामुळे बांधल्यानंतर दोनचार पावसाळ्यांमध्येच भिंतींना ओल येते, गळायला लागतात.

घराची ही रचना थंड हवामान असलेल्या गावांच्यातील हिवाळ्यात अतिशय आरामदायी ठरते. परंतु उन्हाळ्यात भिंतींच्यामधे घातलेल्या उष्णतावाहक विरोधी पॅनेल्समुळे ही घरे अतिशय त्रासदायक वाटतात असा माझा अनुभव आहे. मग एसी लावणे आवश्यकच बनते. गंमतीची गोष्ट म्हणजे फिनिक्स सारख्या कायम गरम असलेल्या भागात सुद्धा अशीच घरे बांधली जातात.

आहे, परंतु ते वायुवीजनाने (व्हेंटिलेशनने) थोडे सुखकर करता येते असे वाटते.

वेळेअभावी प्रतिसादाची जागा राखून ठेवते.

@ धनंजय - हवामानाचा छपराच्या रचनेवरील परिणाम योग्य तर्‍हेने दाखवला आहे. धन्यवाद. चाणक्य यांच्या प्रश्नाचे थोडेसे उत्तर यात मिळावे. यावरून नंतर कधीतरी एक वेगळा लेख लिहीन. फ्रेंच प्रभाव वेगवेगळ्या काळात जरी राहिला तरी त्यात इतर डीटेल्सची भर पडलेली दिसते. उदा. एलिप्टिकल फॅनलाईट आणि बाजूची काचेची उभी तावदाने हा वेगळा प्रभाव असावा. तसेच खिडक्यांची शटर्सही. वरील बेल्व्हेडियर बिल्डिंगवर कोपर्‍याला असलेल्या quoins या नंतरच्या शतकातील Beaux-Arts प्रभाव दाखवतात.

चित्राताई, लेखमालिका थोडी उशिरानेच पाहिली आणि आवडलीही.

अनेकांना हा प्रश्न विचारून झाला आहे, तरीही पुन्हा विचारावासा वाटतो. अमेरिकेत, निदान मोठ्या घरां*मधेतरी प्रत्येक खोलीत एयर कंडीशनरचे कंट्रोल्स असतात का? साधारणपणे दिवसभर बेडरूम्स आणि रात्री स्वयंपाकघर आणि दिवाणखाना या खोल्या रिकाम्या असतानाही तिथलं तापमानसुद्धा नियंत्रित करावं लागतं. इंग्लंडमधली काही घरं पाहिली तिथे प्रत्येक खोलीत हीटींग सुरू-बंद करण्याची सोय होती असं आढळलं.

*२ किंवा जास्त बेडरूम्स असणारी घरं, अपार्टमेंट्स, इ.