चांगला माहितीपूर्ण लेख! धन्यवाद.

मराठी ग्रंथप्रदर्शनात अक्षरधारा हे नाव आता इतके रुजलय कि ग्रंथप्रदर्शन म्हणले कि अक्षरधारा असे समीकरण रुजलय.

करा जाहिरात. किती डिस्काउंट हो?

नॅक मान्यता प्राप्त कॊलेज मधे संडास बाथरुम नाहीत. ज्या कॊलेजच्या संडासांमधे जाणे हेल्दी नाही अशा कॊलेजना ही मान्यता कशी मिळते? असा प्रश्न उपस्थित केला आहे अमेरिकेत जेव्हा अस काही घडत तेव्हा ब्लॊगच्या माध्यमातुन अशा गोष्टींची वाट लावतात.

संडास आणि विकास ह्यांतील जवळचा संबंध पुन्हा एकदा ठळकपणे अधोरेखित झाला आहे. थोडक्यात संडास तिथे विकास !

"तुझं वाचन किती? तू बोलतोयस किती?"
"तुझा पगार किती? तू बोलतोयस किती?"

हे पत्रकार, लेखक म्हणून परिचित, आवडीचे आहेत. तथापि त्यांचे 'धर्मवादळ' आवडले नाही. अगदी एकांगी वाटले.असो.
एआयसीटीई, नॅकमधील भ्रष्टाचार या विषयावर धीटपणे बोलल्याबद्दल निळूभाऊंचे अभिनंदन ( आणि मोठ्या प्रमाणावरचे निखिल वागळे होऊ नका हा सावधानतेचा इषारा!). अर्जुनसिंगांचे कोणी स्टिंग ऑपरेशन केले तर त्यांना इतके पैसे ठेवायला जागा तरी कुठून मिळाली याचे उत्तर मिळेल.
प्रकाशराव, स्वेच्छानिवृत्तीनंतरचा वेळ सत्कारणी लावताय. लेख तर आवडलाच पण बेरजेचे राजकारणही आवडले. कार्पोरेशनच्या निवडणुकीत मनसेकडून डहाणूकर कॉलनी मतदार संघातून उभे रहाताय की काय?
धम्मकलाडू यांच्या प्रतिसादाबद्दल काय लिहावे? 'अर्धचित्काक' हा शब्द सुचतो.
सन्जोप राव
होगा कोई ऐसा भी, कि 'गालिब' को न जाने?
शाइर तो वो अच्छा है, प' बदनाम बहोत है

लेख आवडला. गप्पा ध्वनिमुद्रित करून ऐकायची संधी दिल्याबद्दल लेखकाचे मनःपूर्वक आभार. भाषणाचा आढावा उत्तम घेतला आहे. सुरुवातीचा उत्स्फूर्ततेवर भर, मनसोक्त जगणे, विनय/साधेपणा/पडतेपणा घेऊनही आपला वेगळेपणा अधोरेखित करणे इ. ऐकून अवचटांच्या मुलाखतींची जोरदार आठवण आली ;)

लेखात म्हटल्याप्रमाणे एकंदरीत गप्पा, त्यांतील अनौपचारिकता आणि सहज मारलेल्या गप्पांसारखा संवाद आवडला. खोडच काढायची झाली तर, पाश्चात्य समाजात तुलनेने अधिक आढळणार्‍या जिज्ञासू वृत्तीमागे केवळ साधनसंपत्ती, वेगवेगळी फाऊंडेशन्स इत्यादींची कारणं देण्याऐवजी अधिक खोलवर, थोडं इतिहासात शिरणं (धार्मिक स्वातंत्र्यासाठी युरोप सोडून आलेले सुरुवातीचे रहिवासी, नवीन खंडाची आयती मिळालेली नैसर्गिक संपदा, यादवी युद्ध इ.) आवश्यक वाटलं. म्हणजे मला वाटतं, भारतीय समाजात वेगळ्या विचाराला न मिळणारं प्रोत्साहन, वैयक्तिक आणि संस्थात्मक पातळीवर असणार्‍या पाठिंब्याचा अभाव आणि त्याअभावी प्रतिभेचं चीज न झालेले अनेक लोक यांची उदाहरणं परिचित आहेत; केवळ त्यांची जंत्री देऊन फारसं काही पदरात पडत नाही.

छिद्रान्वेषीपणाचा आळ पत्करून या मुलाखतीतल्या खटकलेल्या काही गोष्टी येथे मांडतो -

1. न्यूयॉर्करमध्ये आलेला धारावीचा लेख भाषांतर करून मराठी वृत्तपत्रात छापलं जाण्याचं उदाहरण योग्य आहे; मात्र त्याच संदर्भात युनिक फीचर्सचा आणि विशेषतः 'अर्धी मुंबई' या पुस्तकाचा उल्लेख आला नाही याचं आश्चर्य वाटलं.
2. मँचेस्टरमधलं भरमसाठ बेकारी भत्त्याचं उदाहरण टोकाचं आहे. डावीकडे झुकणार्‍या, छोट्या, कट्टर डेमोक्रॅटिक राज्यांत कदाचित हे शक्य असेल. मात्र दक्षिणेकडच्या मोठ्या, तुलनेने गरीब राज्यांत चित्र बरंच वेगळं आहे.
3. समलिंगी संबंधांना मान्यता दिल्यास अर्थव्यवस्थेला बळकटी मिळते हे लक्षात आल्यामुळेच ते स्वीकारले गेले हे (प्रशांत दीक्षित यांचे) विधान वरवरचे वाटले. जसं समलिंगीपणा ही विकृत मनोवृत्ती आहे हे चुकीचं सरसकट सामान्यीकरण झालं; त्याचप्रकारे ते जीनियस, बुद्धिमान असतात हेही दुसर्‍या टोकाचं झालं; असं मला वाटतं. अर्थात याने कदाचित एकंदरीत स्वीकृतीला मदत होईल, पण चांगलं/वाईट असं कुठल्याही तर्‍हेचं सरसकट सामान्यीकरण (पिजनहोलिंग) करू नये असं वाटतं.
4. "अमेरिकन ड्रीम म्हणजे लक्षात घ्या...भारतातल्या लोकांचं ड्रीम कसं असतं? मी मेल्यावर माझी राख समुद्रात पसरावी. अमेरिकन माणसं राखबिख पसरवायचं नाही ड्रीम करत." हे निळू दामलेंचं विधानही असंच टोकाचं.

शिवाय उदारमतवादी, पुरोगामी अमेरिकेबरोबरच जवळजवळ तितकीच कट्टर अमेरिका अस्तित्वात आहे. डार्विनचा उत्क्रांतीवाद, समलिंगी संबंध इतकेच नव्हे तर पृथ्वी गोल आहे हे नाकारणारेही काही लोक आहेत. एका संपूर्ण राष्ट्राचं चित्र उभं करताना दुसरी बाजूही यायला हवी. फायदा होतो म्हणून योगा शिकवणार्‍या अमेरिकन चर्चेसचं उदाहरण ही एक बाजू झाली, तर सिनेटची सुरुवात हिंदू प्रार्थनेने होऊ नये म्हणून सभागृहात विरोध करणारे लोक ही दुसरी.

अभिमत विद्यापीठाचा, नायकेतील अन्यायाचा, ब्लॉग्जच्या ताकदीचा मुद्दा चांगला मांडला आहे. वॉटरगेट प्रकरण/'ऑल द प्रेसिडेंट्स मेन'ची आठवण करून देणारे.

मात्र एकंदरीत निळू दामलेंची अमेरिकेबद्दलची मतं, तिथे वेगवेगळ्या संशोधनाला मिळणार्‍या पाठिंब्याचं केलेलं कौतुक; सामान्य भारतीय आणि अमेरिकन कुटुंबांत फारसा फरक नाही हे निरीक्षण (लेखकाने वर उदाहरण दिलं आहेच) मराठी आंतरजालावर यायला हवं हे नक्की ;)

श्री घाटपांडे, श्री दामले यांची मुलाखत ऐकली. धन्यवाद. परंतु श्री दामले यांच्या 'लोचा काय आहे?' या पत्रकारितेच्या भुमिकेबद्दल काही खटकणारे मुद्दे जाणवले. श्री फ्रिडमन यांच्या 'वर्ल्ड इज फ्लॅट' या पुस्तकात जसे मुलभूत अज्ञान आढळते तसेच श्री दामले यांच्या मुलाखतीत आढळले. पत्रकारांच्या सखोल अभ्यासाचा अभाव हा पत्रकारितेचा दोष नेहमीच जाणवतो.

वुडी ऍलन हा पक्का अमेरिकन आहे

श्री वुडी ऍलनला अमेरिकन मानसिकतेचे प्रतिनिधी मानणे हे हास्यास्पद आहे. आपल्या मैत्रिणीच्या (मिऍ फॅरो) दत्तक मुलीशी लग्न करणारे ऍलन बर्‍याच लोकांना अनैतिकतेचे प्रतिक वाटतात. (मी इंडियाना नावाच्या तुलनेने कर्मठ राज्यात सध्या राहतो. यापुर्वी इलिनॉय, ल्युजियाना, नॉर्थ कॅरोलायना आणि न्युयॉर्क राज्यात राहीलो आहे. तेथेही यापेक्षा वेगळे मत ऐकलेले नाही. येथे उच्चशिक्षित लोकांची मते अपेक्षित नसून सामान्यांची मते अपेक्षित असावीत.)

अमेरिकन मिडिया फार थोर नाही. ते लफड्यांची चर्चा करतात

श्री दामले यांनी न्युयॉर्कर या नियतकालिकाचा उल्लेख केला आहे. त्यासारख्या दर्जेदार नियतकालिकातील सिमुर हर्ष वगैरे पत्रकारांचे लेख उडत उडत चाळले असते तर त्यांना या विधानातील फोलता जाणवली असती. ग्रॉसरी स्टोअर्समध्ये नजरेस पडणारी नियतकालिके आणि केबल न्युज चॅनल्स यांच्या आधारावर त्यांनी वरील मत ठरवलेले दिसते. श्री दामले भारतीय पत्रकारितेविषयीसुद्धा तक्रार करतांना आढळतात पण त्याचवेळी स्वतः स्थानिकांच्या मुलभूत हक्कांना धाब्यावर बसवणार्‍या लवासासारख्या प्रकल्पांच्या समर्थनार्थ लेख लिहितात. हे दुर्दैवी आहे. त्यांच्या दुतोंडीपणाचा मुलाखत ऐकतांना संताप आला.

अमेरिकेच्या युद्धखोरीबद्दल, त्यास वेळोवेळी प्रासंगिक का होइना पण मोठ्या प्रमाणावर लाभलेल्या सामान्य जनांच्या पाठींव्याच्या अनैतिकतेबद्दल भाष्य न करता त्या समाजातील प्रॅग्मॅटिजमचे कौतुक करणे हे सर्व श्री दामले यांच्या अपरिपक्वतेचे द्योतक आहे. त्यांच्या अमेरिकेच्या निरीक्षणासंदर्भात अनेक आक्षेप आहेत पण ते सर्व इथे देण्याइतपत धीर माझ्यापाशी नाही. कुठल्याही समाजाचे सामान्यीकरण करणे हे सुलभीकरण आहे. या सुलभीकरणास नेहमीच पत्रकार बळी पडतात. यामागे लिहिण्याची खाज आहे की त्या व्यवसायाचाच हा उपजत दोष आहे हे कळत नाही.

कार्यक्रमानंतर अन्य लोकांशी बोलताना लवासाच्या लेखावर अनेकांच्या शिव्या बसल्या असे दामले म्हणत होते. मला उपक्रमावरील खरच लवासा एवढे सालसपणे वागेल ? या लेखाची आठवण आली तसेच प्रकाश बाळांचा विरोधक आणि समर्थक दोघंही एकांगीच! या लेखाची आठवण आली.

मला वाटतं, भारतीय समाजात वेगळ्या विचाराला न मिळणारं प्रोत्साहन, वैयक्तिक आणि संस्थात्मक पातळीवर असणार्‍या पाठिंब्याचा अभाव आणि त्याअभावी प्रतिभेचं चीज न झालेले अनेक लोक यांची उदाहरणं परिचित आहेत; केवळ त्यांची जंत्री देऊन फारसं काही पदरात पडत नाही.

अक्षयच्या मताशी अगदी सहमत आहे.
आम्हाला उदरनिर्वाहासाठी देहविक्रय करणार्‍या स्त्रिया व बुद्धीविक्रय करणारे लेखक/विचारवंत यात फरक काय? असा प्रश्न नेहमी पडतो. यात विक्रय शब्द एक वाईट अर्थाची छटा देतो. पण सेवा करण व सेवामुल्य घेण यात वस्तु श्रम बुद्धी शरीर या सर्व बाबी आल्याच.
कुणी शरीर वापरु देत तर कुणी बुद्धी. यात नैतिक अनैतिक कस काय ठरवणार?
मला वाटत कुठलाही माणुस वा उत्तर कायमस्वरुपी विवेकी वा अंतिम असु शकत नाहीत.
अवांतर-आपल्याला वाईन महोत्सव नाही झाला तरी शास्त्रापुरती वाईन प्यायला नक्कि आवडेल.
स्वगत- च्यायला इथे लोक अन्नाला महाग आहेत. ७७% लोकांच दर डोई उत्पन्न २० रु आहे आन् हा वाईन प्यायच्या गप्पा करतोय. काय हा देशद्रोह/अनैतिकता?

प्रकाश घाटपांडे