शब्दांचे किंवा मतांचे बुडबुडे नाहीत. साधनाचे स्तोम माजवले आहे की मूळ भीतीचे हे या चर्चेत महत्त्वाचे नाही. ईश्वरभक्ती, त्यामुळे वाटणारे भीती हा श्री लिमये यांच्या चर्चेचा विषय नाही. तशी चर्चा झाल्यास दुसर्‍या स्तोमांचा प्रश्न काढू.

मुद्दा मी वरही मांडला होता पण त्याला सोईस्करपणे बगल दिली गेली. :)
जर मूर्तिपूजा मागासलेपणाचे लक्षण आहे तर झेंड्याला वंदन करणे हे ही त्याच श्रेणीत बसावे. मग आख्खे जगच मागासलेले आहे* कारण सर्व देशांमध्ये सामान्य माणसांपासून राष्ट्राध्यक्षांपर्यंत सर्व लोक एका रंगीबेरंगी कापडाच्या तुकड्याला वंदन करतात. सो ब्याकवर्ड यू नो.

*वसुलि यांचा सन्माननीय अपवाद वगळता. ते बहुधा असे करत नसावेत.
---
"बोले तो.. जंगल मे मंगल और अंधेरी मे दंगल. क्या?"--- पैचान कोन?

मूर्तीची पूजा करतांना, मंत्रांनी त्या देवतेला आवाहन करून, मग पूजा करतात, नंतर मंत्रांनी विसर्जन करतात. प्रत्येकाच्या आवाहन शक्तीनुसार, त्यांना तसा अनुभव येतो. एक उदाहरण देतो. आवाहन करण्याआधी ती मूर्ती म्हणजे केवळ धातूचा आकार असतो. परंतू, आवाहन केल्यावर सर्व शक्तीनिशी प्रयत्न केल्यावरही, अंगुष्ठमात्र मूर्तीस कुणी हलवू शकत नाही.

आवाहन करणारा मीच, हलवणाराही (किंवा न हलवणाराही) मीच! हे काही पटत नाही. न हलवता येण्यासारखे काहीतरी, 'अहल्य' असे काहीतरी, हलवून दाखवता यायला हवे. अंगुष्ठमात्र मूर्तीपेक्षा १-२ टनाची मूर्ती हलवता आली तर उत्तम. एखादे अवकाशयान आवाहनाने अंतराळात पाठवता आल्यास अतिउत्तम. ह्यावर अधिक संशोधन व्हायला हवे.

मी पत्रकार नाही. त्यामुळे चिन्मयानंद होऊ शकेन असे वाटत नाही. अर्थात आदरणीय स्वामीजींच्या डाव्या पायाच्या अंगुष्ठाच्या नखाचीही बरोबरी करण्याची माझी लायकी नाही, हेही मला माहीत आहे. पण हिमालयाच्या सान्निध्यात जाऊन तिथल्या शुद्ध हवेत राहायला केव्हाही आवडेल.

स्वामी सामान्यानंद ऊर्फ धम्मकलाडू

"तुझं वाचन किती? तू बोलतोयस किती?"
"तुझा पगार किती? तू बोलतोयस किती?"

काय लिहिले होते हे जरा खरडवहीतून सांगा की राव

आपला,
(माजी संपादक) आजानुकर्ण

---

बोलो जाता बरळ, करिसी ते नीट। नेली लाज धीट, केलो देवा॥

उपक्रमाच्या स्वास्थ्याचा इथे काय संबंध? उपक्रम चांगले धडधाकट आहे, काळजी नसावी.
चर्चेतील एकाही मुद्याचे आपल्याला समाधानकारक उत्तर देता आलेले नाही ही वस्तुस्थिती स्वीकारावी आणि पुढच्या वेळेस चर्चा टाकताना ही आठवण असू द्यावी असा अनाहूत सल्ला द्यावासा वाटतो.

---
"बोले तो.. जंगल मे मंगल और अंधेरी मे दंगल. क्या?"--- पैचान कोन?

धन्यवाद.

1. ह्या प्रतिसादातील लेखन हे 'व्यक्तिगत रोख असलेले' किंवा 'व्यक्तिगत पातळीवर गेलेले' अशी एखाद्याची समजूत होण्याचा धोका आहे.
2. हा धोका टाळण्याकरिता म्हणून येथे दिलेले संदर्भ तपासावेत. कुठलेही व्यक्तिगत आरोप-प्रत्यारोप टाळण्याची काळजी घेऊनच हे लेखन केले आहे ह्याची कृपया नोंद घ्यावी.
3. मागील अनुभव पाहता श्री. वसुलि स्वतः एखादी व्याख्या सांगतील असे वाटत नाही.
4. सदस्य व्याख्या विचारावयास लागले की तो विषय त्यांच्यापुरता तेथेच संपलेला असतो. (संदर्भः क्र. ५ पहावा.)
5. संदर्भः चर्चेचा प्रस्ताव 'हिंदुत्ववाद्यांना नथूराम आणि हिटलर का आवडतात?' चर्चाप्रस्तावक: श्री. वसंत सुधाकर लिमये, या क्षणापर्यंतचे प्रतिसाद: 85
6. त्यांचे विचार मांडतानाचे लेखनकौशल्य मात्र अफलातून आहे. काय धडाक्यात प्रतिसाद मिळवतात! असो. (अवांतर: क्र. ८ पहावा.)
7. येथे दिलेल्या 'एक निवेदन' वजा 'रजेचा अर्ज' वजा 'खुलाशात' दिलेली कारणे पण काय अचाट आहेत. चर्चाप्रस्तावकाच्या प्रामाणिक प्रश्नांना अनुसरून प्रामाणिक प्रतिप्रश्न विचारणार्‍यांना पढतमूर्ख म्हणायचे कां?!
8. (अवांतरः 'संवेदनशील प्रकारच्या लेखांत लेखकांस उद्देशून असे धडाक्यात उलटसुलट प्रतिसाद आले, तर लेखकांस आपला विचार पद्धतशीरपणे-व्यवस्थितरीत्या मांडता आलेला नाही असे समजावे काय' ह्या विषयावर चर्चा प्रस्ताव मांडता येईल कां?) :-)
9. असो! श्री. वसंत सुधाकर लिमये ह्यांचा रजेचा अर्ज (माझ्यापुरता) मंजूर करून त्यांना शतशः धन्यवाद नोंदवितो.
10. स्वतः प्रशासन त्यांचा रजेचा अर्ज नामंजूर करेल अशी धास्तीयुक्त भीति व्यक्त करतो.

--
तमिळ्नाट्लेर्न्दु डैर्रक्टा मराट्टिदेडत्तुक्कु वंदु सेट्लान ओरु चिन्नमनिदनिन एळुत्तु यिदु!

हैयो हैयैयो!

मी वसंत सुधाकर लिमये यांना रजा घेऊ नये अशी विनंती करतो.

श्री लिमये यांनी रजा घेऊ नये. या चर्चेत काहीही वावगे नाही. सदस्यांचा तोल सूटत असेल तर तो त्या सदस्यांचा व्यक्तिगत प्रश्न आहे.

असेच म्हणतो. वसुलि यांना स्वतःचा तोल जाण्याचे अथवा इतरांचा तोल जाण्यासाठी कारणीभूत ठरण्याचे भय वाटते म्हणुन ते रजा घेण्याचा विचार करतात. परंतु मानवी प्रवृत्ती भावभावनांपासुन अलग होउ शकत नाही. आम्ही विवेकी आहोत याची सुद्धा नशा असते.जरी तोल गेला तरी उपक्रमी स्वतःला ( व इतरांना)सावरु शकतात अशी माझी श्रद्धा आहे.
मुर्ती हा दगड आहे हे मुर्ती पुजकालाही माहित असते. एक बोधकथा आठवते. एक पाखंडी राजा असतो. त्याच्याकडे एक साधु येतो. राजा त्याचे आदरातिथ्य करतो. खंडन मंडन परंपरेतुन परस्परांची वैचारिक कंड शमवण्यासाठी वाद-संवाद होतात. राजा अर्थातच मुर्तीपुजेच्या विरोधात असतो. मुर्तीपुजेला मागसलेला म्हणण्याची एकही संधी सोडत नाही. साधुही देव मुर्तीत नसतो मनात असतो वगैरे वगैरे... सगळे होते. मग साधु राजाची तसबीर मागवतो. तसबीर पायदळी तुडवतो (किंवा थुंकतो) राजा क्रोधीत होतो. मी आपले एवढे आदरातिथ्य केले पण आपण माझा अवमान केलात. साधु म्हणतो तसबीर म्हणजे काही राजा नव्हे मी त्या वस्तुला पायदळी तुडवले राजाला नाही सबब मी अवमान केला नाही.
समजा या ठिकाणी राजा अगदीच पा ऽपाखंडी असता तर त्याला राग आला नसता असे गृहीत धरले तरी त्याऐवजी अन्यकाही त्याला विकपॉईंट असता.

मनुष्य हा काही विवेकवाद, मानवतावाद, बुद्धीप्रामाण्यवाद यांचे प्रोग्रामिंग फीड केलेला जैवरासायनिक यंत्रमानव नव्हे. त्याला केवळ बुद्धी नाही तर भावनाही आहेत हे भान ठेवून चिकित्सा करण्याचा प्रयत्न केला आहे.

असे आम्ही ज्योतिषाकडे जाण्यापुर्वी ..... च्या दुसर्‍या आवृत्तीच्या मनोगतात या पुर्वी म्हटले आहेच

मी स्वतः काही मूर्तीभंजक नाही, किंबहुना मी घरी गणपती वगैरे बसवायचो, अजूनही गंमत म्हणून बसवतो.

असे वसुलि म्हणतात. एखाद्याच्या मनात असेही येईल हीच गंमत का? दुसर्‍या अनेक गंमती जंमती करायला आहेत कि? आणि एखाद्याने मुर्तीपुजक नसणे म्हणजे त्याने दुसर्‍या टोकाला मुर्तीभंजकच असले पाहिजे असे नाही. स्वतः मुर्तीपुजक नसुन इतरांच्या मुर्तिपुजक भावनेची आदरपुर्वक चिकित्सा करता येते.
पुजन अनुनय हे प्रकार कृतज्ञतेच्या अतिरेकातुन( अतिरेक ही गोष्ट सापेक्ष) येतात. काही लोक नेते असतात काही लोक बंडखोर असतात व बहुसंख्य लोक नेत्यांनी दाखवलेल्या दिशेने जातात. ही समुह मानसिकता आहे
मुर्तिपुजेत प्रत्येकवेळी पुज्य भाव असतोच असे नाही केवळ अनुकरणातुन (पक्षी समुह मानसिकतेतुन )आलेले कर्मकांड आहे असे देखील असु शकते.
मुर्तिपुजन म्हणजे केवळ मागासलेपणा व अमुर्तकुजन म्हणजे पुढारलेले पणा असे कृष्णधवल द्वैत मानणे ही देखील एक प्रकृतीच आहे

प्रकाश घाटपांडे

मी वसंत सुधाकर लिमये यांना रजा घेऊ नये अशी विनंती करतो. त्यांच्या आगमनाने ह्या संकेतस्थळावर चांगल्या चर्चा झडत आहेत.

वस्तुतः मालकांनी व्यक्त केलेल्या चिंतेचा आदर करून जर श्री. वसंत सुधाकर लिमये यांनी रजा घेतली असेल, तर तो मालक आणि श्री. लिमये यांच्यातील मामला आहे, त्यामुळे आपल्या, माझ्या किंवा इतर कोणाच्या विनंतीचा खरे तर यात संबंध किंवा प्रश्न येऊ नये. परंतु 'प्रत्येकास एकएक (तरी) मत असते' या न्यायाने (आपल्या आणि माझ्यासकट) आपणा सर्वांना आपापले मत व्यक्त करण्याचा अधिकार आहेच, आणि त्याचा अर्थातच आदर आहे.

अधिक विचाराअंती, आपल्याशी मी सहमत आहे. किंबहुना, तूर्तास आपापल्या मतास हवा दाखवण्याचा हंगाम आहेच, तर त्या निमित्ताने श्री. वसंत सुधाकर लिमये यांची संपादनमंडळावर नियुक्ती केल्यास बहार* यावी, सबब अशी नियुक्ती (झालेली नसल्यास) त्वरित करण्यात यावी अशी शिफारस मी करू इच्छितो. (*'वसंत'रावांच्या आगमनाने 'बहार' येणे हे तसेही क्रमप्राप्तच आहे.)

आणि शिस्त लावायला संपादक मंडळ आहेच ना.

वसंतरावांच्या आभारप्रदर्शनात्मक प्रतिसादातील अपील, तसेच इतरत्र त्यांनी केलेली "प्लीज स्पेअर उपक्रम!!" अशी (आणि "प्लीज स्पेअर उपक्रम ऑर मी" अशी) कळकळीची विनंती, या सर्वांमधून त्यांच्या उपक्रमाबद्दलच्या अतीव आस्थेबरोबरच ती जबाबदारी पेलण्याची त्यांची क्षमता आणि तळमळ दिसून येते. संपादनमंडळावरील नियुक्तीसाठी याहून लायक उमेदवार त्रिभुवनात शोधून सापडणार नाही. सबब संबंधितांनी कृपया तेवढे मनावर घ्यावेच!

त्यांच्या आगमनाने ह्या संकेतस्थळावर चांगल्या चर्चा झडत आहेत.

पूर्णपणे सहमत आहे.

अवांतर: यावरून आठवले. श्री. अडॉल्फ हिटलर यांनी लादलेल्या जागतिक महायुद्धापायी खिळखिळ्या झालेल्या अर्थव्यवस्थेमुळे ब्रिटिशांना साम्राज्य सांभाळणे कठीण होऊ लागले. तसेच श्री. हिटलर यांनी केलेल्या ज्यूंच्या 'समस्ये'च्या 'अंतिम निराकरणा'मुळे त्यापूर्वी दशकानुदशके भिजत पडलेल्या ज्यूंसाठीच्या स्वतंत्र राष्ट्राच्या मागणीला अचानक आंतरराष्ट्रीय पाठिंबा मिळाला. श्री. हिटलर यांच्या आगमनामुळे अशा प्रकारे भारताचे स्वातंत्र्य आणि इस्राएलची स्थापना या दोन्ही (किमानपक्षी त्यात्या राष्ट्राच्या दृष्टिकोनातून) चांगल्या घटना त्वरित शक्य झाल्या. सबब दोन्ही राष्ट्रांनी कृतज्ञतेपोटी श्री. हिटलर यांना आपापला राष्ट्रपिता घोषित करून त्यांच्या स्मरणार्थ किमानपक्षी पोष्टाचे एखादे तिकीट काढावे, अशी अपेक्षा करणे कितपत सयुक्तिक आहे, यावर तूर्तास विचार करीत आहे.

खुलासा: यातून श्री. हिटलर यांचे अथवा त्यांच्या कोणत्याही कृत्याचे अथवा तत्त्वज्ञानाचे समर्थन करण्याचा हेतू नाही. श्री. वसंत सुधाकर लिमये यांची श्री. हिटलर यांचेशी तुलना करण्याचाही उद्देश नाही. केवळ आपल्या उपरोल्लेखित 'मी वसंत सुधाकर लिमये यांना रजा घेऊ नये अशी विनंती करतो. त्यांच्या आगमनाने ह्या संकेतस्थळावर चांगल्या चर्चा झडत आहेत. ' या वाक्यद्वयात आपल्याला अपेक्षित असावा असे मला वाटलेला कार्यकारणभाव तर्कसुसंगत आहे किंवा नाही याबाबत माझ्या मनात उपस्थित झालेली शंका याद्वारे प्रकट करण्याचा हा प्रयत्न आहे. (बाकी अंतिम निर्णय हा अगोदर म्हटल्याप्रमाणे श्री. लिमये आणि मालक यांच्यातील वैयक्तिक मामला असल्याकारणाने मला अर्थातच त्यात स्वारस्य नाही.)

(धर्मनिरपेक्ष कुलपरंपरागतनाममात्र-किंचित्सांस्कृतिक हिंदू आणि स्व-वादी संघविरोधी हिटलरनथुरामादिविरोधी लेबलमात्र-परंतु-लेबलसिद्ध ब्राह्मण) पर्स्पेक्टिव.

---

"वाचनाचं जाऊ दे एक वेळ, पण पगारवाढीबद्दल साह्यबाजवळ बोललंच पाहिजे एकदा!"

खरे आहे, उत्तर देण्याचे बंधन चर्चाप्रस्तावकावर नाही. इथे चर्चा कोणत्या प्रकारची आहे हे लक्षात घ्यायला हवे.
समजा मी ’विवेक मुश्रन हा उत्कृष्ट अभिनेता आहे असे माझे मत आहे’ असा चर्चाविषय दिला तर असे मला का वाटते हे सांगितल्याशिवाय चर्चा योग्य दिशेने पुढे सरकणार नाही. अर्थातच यावर माझी चर्चा करायची इच्छा असेल तर मी असे माझे मत का आहे हे स्पष्ट करण्याचा प्रयत्न करीन. याउलट समजा मी ’इथिओपियात अर्वाचीन मानवाचे अवशेष सापडले’ ह्या बातमीवर चर्चाप्रस्ताव टाकला तर त्यावर मी काहीही मत न देताही चर्चा सुरळीतपणे सुरू राहू शकते.

चर्चाप्रस्ताव टाकण्याचा हेतू आपल्या मताखेरीज आणखी वेगळी मते वाचायला मिळावीत, वेगळे दृष्टीकोन समोर यावेत असा असायला हवा. मराठी सायटींवर तो बहुतेक वेळा तसा नसतो. (अर्थातच अपवाद आहेत, किंबहुना त्या अपवादांमुळेच इथे यावेसे वाटते.) मागच्या चर्चेत एखाद्याने आपला मुद्दा खोडून काढला तर त्याला व्यक्तिगत संघर्षाचे स्वरूप देण्यात येते. चर्चा कशावर आहे यापेक्षा चर्चा कोण करतो आहे यावर सर्व अवलंबून असते. म्हणूनच काही डिप्लोम्याटिक मंडळी सहसा कुणाच्याही विरोधात न जाता गुण्यागोविंदाने वास्तव्य करतात. याखेरीज चर्चा टाकण्याचे हेतू म्हणजे उगीचच विवादास्पद चर्चा टाकून गंमत बघत बसणे, जुने स्कोअर सेटल करणे, एखाद्यावर सरळ टीका करता येत नसेल तर त्याच्या दैवतांना झोडपणे इत्यादी.

या चर्चाप्रस्तावात वसुलिंनी रजा घेण्याइतपत काही झाले होते असे मला व्यक्तिश: वाटत नाही. पूर्वीचा (व्हर्चुअल) रक्तरंजित इतिहास बघता हे दिवाळीचे फटाकेही नाहीत. तरीही त्यांना रजा घ्यावीशी वाटत असेल तर त्यांची मर्जी.

वेळ घालवण्याबाबत १००% सहमत आहे. म्हणूनच चर्चांमधून भाग घेण्याचे बंद केले होते पण बहुधा अजून सवय गेलेली नाही. भविष्यात आणखी जागरूक रहायला हवे.
हे इतकेही टंकायची गरज नव्हती पण नाही टंकले तर डोक्यात रहाते त्यापेक्षा इथे बरे.

---
"बोले तो.. जंगल मे मंगल और अंधेरी मे दंगल. क्या?"--- पैचान कोन?

उपक्रमावर आपल्याला कोणी आमंत्रण देऊन बोलावले होते असे वाटत नाही, आपण आल्याची वर्दीही दिली नव्हती तर मग उपक्रम सोडून जाण्याची दवंडी का? लोक येथे स्वखुशीने येतात, स्वखुशीने लिहितात आणि त्यांनी स्वखुशीने राहावे किंवा जावे.

(या़ज्ञवल्क्य) विनायक