स्वरांची समज असल्यास इतर कुणी त्याच्या गोडीबद्दल, टेक्श्चरबद्दल लिहिल्यास निश्चितच आनंद होतो. माझ्या मते काही वेळेला नुसत्या शब्दाचं वर्णन करता येत नाही परंतु त्याची स्वरयोजना अतिशय सुरेख असते, जसे 'रेषा' किंवा 'यशोगान' या शब्दावरील शुद्ध रिषभाचा न्यास! 'यशोगान' हा शब्द सुरेखच आहे परंतु त्याचा शुद्ध रिषभावर न्यास ठेवल्यामुळे तो अधिक देखणा झाला आहे असं माझं व्यक्तिगत मत आहे आणि तेच मी मांडलं आहे!

स्वरांचं वर्णन करून त्यांची गोडी समजत नाही. शब्दांची समजू शकते.

पूर्णत: सहमत नाही...

वर म्हटल्याप्रमाणे स्वरांची समज असल्यास इतर कुणी त्याच्या गोडीबद्दल, टेक्श्चरबद्दल लिहिल्यास निश्चितच आनंद होतो.

उदाहरणार्थ,

'रैना बिती जाए,
शाम न आए
निंदिया न आए'

या गाण्यात दिदींच्या पहिल्या आलापीपासून ते 'रैना बिती जाए, शाम न आए..' इथपर्यंत तोडी हा राग प्रस्थापित होतो, श्रोत्यांच्या मनाचीही तोडीची बैठक होते. परंतु 'निंदिया न आए' या ओळीत अचानकपणे शुद्ध धैवत, शुद्ध मध्यम आणि शुद्ध गंधार या तोडी रागातील संपूर्णपणे वर्ज्य स्वरांचा वापर पंचमदा करतात तेव्हा 'निंदिया न आए' ह्या शब्दांचं वर्णन करण्यापेक्षा त्यातील अनपेक्षितपणे बदललेल्या, काहिश्या चमत्कृतीपूर्ण परंतु तेवढ्याच सुरेख स्वरावलीचं वर्णन करणंच मला अधिक श्रेयस्कर वाटतं!

अर्थात, हे सर्व ज्याला/जिला स्वरांची/रागांची काही एक समज आहे त्याच्या/तिच्याकरता! त्याचप्रमाणे ह्या लेखमलिकेचं नावच 'काही शब्दचित्रे,काही स्वरचित्रे' असं आहे त्यामुळे या लेखनात स्वरांचा (मला मुद्दामून उल्लेख करण्याजोगा वाटलेल्या!) उल्लेख येणे अपरिहार्य आहे!

असो, प्रत्येकाची मतं, प्रत्येकाचे समज!

प्रतिसादाखातर आभारी आहे.

धन्यवाद..

तात्या.

अवांतर वाटलेला भाग संपादितः संपादक

न लगे मुक्ति आणि संपदा, मिसळसंग देई सदा!

सुंदर गाणे आणि कवितेची ओळख करून दिल्याबद्दल धन्यवाद.

एक (आता बदललेला) प्रतिसाद बघून विचार आला : एके काळचे लोकप्रिय कवी आणि गीतकार बा. भ. (बाकीबाब) बोरकर निवर्तून २४-२५ वर्षे झालीत. आता कित्येक व्यासंगी मराठी वाचकांनासुद्धा "बाकीबाब" नावाचा संदर्भ स्पष्ट वाटेनासा झाला आहे. त्या प्रतिभावंत कवीची ही गत तर तुम्हा-आम्हासारख्या सामान्यांचे काय - असा विचार येऊन नैराश्य वाटते. आता बोरकरांना "अनाम कवी" म्हणावे का? **गोवेकर बोरकरांनी महाराष्ट्राच्या भाषेत कविता लिहून नाहक विस्मरण प्राप्त केलेले दिसते. कोंकणी पाठ्यपुस्तकांत बाकीबाबांची ओळख झालेले कोंकणीभाषक अजून विसरलेले नाहीत. महाराष्ट्रासाठी मराठी कविता लिहायचे सोडून बाकीबाबांनी १००-१५० अधिक कोंकणी कविता गोवेकरांसाठी लिहिल्या असत्या तर बरे, असे आज वाटू लागले आहे.**

सुंदर कविता, सुंदर चाल आणि छान गायन ऐकवल्याबद्दल आभार

तात्याराव, पुढिल वेळी "यह दिल और यह उनकी निगाहों के साये" या कर्णमधुर व चित्ताकर्षक गाण्याचे गायकीच्या अंगाने विश्लेषण येऊ दे. ते गाणे म्हणजे चित्रपटसृष्टीतील शास्त्रीय संगीताच्या उपयोगाचे आदिबीज म्हणता येईल :)
_______________________________________________
भो भद्र: कृतं मौनं कोकिलैर्जलदागमे ।
वक्तारो दर्दुरा यत्र तत्र मौनं हि शोभनम् ।।

रावसाहेबांशी सहमत आहे... घटत्या व्याजदराच्या कालखंडात तव सुखांच्या ठेवींवरील इंटरेष्टही कमी झाला आहे असे दिसते. ;)

एकदा 'उठोनिया' तर एकदा 'उठिनिया' हा सूक्ष्म फरक,

उठोनियाच्या ऐवजी उठिनिया असे चुकून झाले आहे. संपादकांनी कृपया ही चूक सुधारावी...

तात्या.

न लगे मुक्ति आणि संपदा, मिसळसंग देई सदा!

अवांतर : बाय द वे, ऑनलाइन म्युझीकचा दुवा चालत नाही का ?

सर, माझ्या माहितीप्रमाणे त्याकरता आपल्या संगणकात रीअल प्लेअर असणे आवश्यक आहे. तो आंतरजालावर विनामूल्य उपलब्ध आहे. आपण तो आपल्या संगणकावर उतरवून घेतला आहे का?

तात्या.

न लगे मुक्ति आणि संपदा, मिसळसंग देई सदा!

म्युझिक इंडिया ऑनलाईन, रागा किंवा तत्सम स्ट्रीमींग गाणी ऐकवणार्‍या संकेतस्थळांसाठी रिअल प्लेअर किंवा त्यापेक्षाही चांगला असा हेलिक्स प्लेअर असणे आवश्यक आहे.

ह्या संकेतस्थळांवरुन गाणी ऐकण्यासाठी फायरफॉक्स ब्राऊझर हा सर्वोत्तम. त्याचबरोबर ब्राऊझर व रिअल/हेलिक्स प्लेअर यांची एकमेकांशी जोडणीही व्यवस्थित हवी.

फायरफॉक्सच्या खिडकीत about:plugins असे टाईप करुन दिसणार्‍या पानावर रिअल मिडियासाठी कोणते प्लगिन वापरले जाते ते तपासून पाहिल्यास या अडचणीचे निराकरण करणे सोपे जाईल.

उबुंटुवर ही संकेतस्थळे वापरण्यासाठी काय करावे याची उत्कृष्ट माहिती http://abhinay.wordpress.com/tag/raaga/ येथे मिळेल

हा एक मूलभूत प्रश्न माझ्या मनात आहे... वसंत प्रभू हे मंगेशकरांच्या तुलनेत जुने. त्यामुळे प्रभू यांची खासियत मंगेशकरांनी जपली आहे असे म्हटले तर ते वावगे ठरणार नाही. मात्र भविष्यकाळात हृदयनाथ अशा चाली देतील(?) हे ओळखून प्रभू यांनी खास हृदयनाथ मंगेशकरी चाल दिली आहे हे उदाहरण न पटण्यासारखे आहे.

असे म्हणणे म्हणजे ब्र्याडमनने खास तेंडुलकरी ष्टाईल जपली होती असे म्हणण्यासारखे वाटते. मेजर क्रोनोलॉजिकल मिष्टेक.

ऐकण्यास सहजसुंदर व सोपे परंतु गाण्यास अत्यंत कठीण ही हृदतनाथांची खासियत या गाण्यात प्रभूसाहेबांनी जपली आहे हे निश्चितच विशेष म्हणावे लागेल.

आपल्याला पहिल्याने या गाण्याचे संगीतकार हृदयनाथ आहेत असे वाटले होते पण ते चुकीचे असून वसंत प्रभू आहेत असे जाणकारांनी लक्षात आणून दिल्याने आपण असे वाक्य लिहिले आहे तेही निखालस चुकीचे आहे. वसंत प्रभू मराठी संगीत विश्वात हृदयनाथांपेक्षा वयाने आणि अधिकाराने बरेच मोठे होते त्यामुळे जर कुठे या दोघांमध्ये साम्य असलेच तर "प्रभूसाहेबांची खासियत हृदयनाथांनी जपली आहे" असे म्हणायला हवे.

विनायक