आम्ही इथे म्हटल्याप्रमाणे येत्या गुढी पाडव्याच्या मुहूर्तावर हिंदुस्थानी रागदारी संगीतातील काही बंदिशींविषययीही उपक्रमावर एक लेखमालिका आम्ही सुरु करत आहोत..

मूळ लेखात दुवा द्यायचा राहिला. सबब, आता देत आहोत!

तात्या.

न लगे मुक्ति आणि संपदा, मिसळसंग देई सदा!

लिखाण आधीच एका आवडत्या मराठी साईटवर (मायबोली डॉट कॉम नव्हे ! ) वाचले होते आणि तिथेही आवडलेलेच होते. गाण्यात सुखी संसाराचे स्वप्न आहे असे मला वाटले. ("हम और पास आएंगे , हमे और पास कोई लाएगा" ) मूळ बंगाली चालीवरचे हिंदी शब्दही चपखल वाटले. अशीच इतर बंगाली चालींवरून आलेली हिंदी गाणी सुद्धा आठवतात (उदा. ना , जिया लागे ना , ओ सजना बरखा बहार आयी.) गमतीची गोष्ट म्हणजे आपल्या धाकल्या मंगेशकरांनीही आपल्या चालीत बंगालीत नेल्या आहेत. तिन्ही सांजा सखे मिळाल्या वरचे बंगाली गाणे केवळ स्वर्गीय वाटते !

प्रस्तुत गाण्यात कुठल्या रागाचा (दूरान्वयाने) संबंध आला आहे का ?

मिसळपावावर मुखपृष्टावरचे लेख काही काळानंतर दिसेनासे होतात - आता ते लेखमालिका म्हणून इथे सापडतील.

आशाताई तर माझ्या आवडीच्या आहेत. सुंदर गाण्याचा आस्वाद घेतल्याबद्दल धन्यवाद.

टिपिकल बंगाली चाल म्हणजे काय ?

बंगाली म्हणजेव् "रोबिंद्रोशोंगीत" म्हणायचे आहे काय ?

बंगाली आणि मराठी चालींत काय फरक आहे ?

--- उपक्रमी

एखाद्य वैयक्तिक मालकीच्या संकेतस्थळावरील मुखपृष्ठ जसेच्या तसे दुसरीकडे स्वतंत्र लेख म्हणून देण्याचे प्रयोजन कळाले नाही. एकत्र संग्रह करावा असा मानस असेल तर तो मूळ संकेतस्थळावरही करता येईल. इतरत्र प्रसिद्ध झालेले लिखाण 'उपक्रम'वर प्रसिद्ध करु नये असे 'उपक्रम' चे धोरण आहे की नाही याविषयी कल्पना नाही, पण ते तसे करु नये अस एक शिष्टाचार रुढ व्हावा. यापूर्वी असे प्रकार इतर संकेतस्थळांवर झाले आहेत. (माझेही काही लेख पूर्वी मी एकाच वेळी दोन ठिकाणी व माझ्या अनुदिनीवर प्रकाशित केले आहेत) पण 'पुन्हा पुन्हा तेच तेच' वा तत्सम नावाच्या डोळ्यांत अंजन घालणार्‍या लेखानंतर असे प्रकार कमी झाले आहेत.
सन्जोप राव

आमार श्वप्नो तुमी..तले शब्द काही कळले नाही पण बंगाली गाण्याची चाल ऐकल्यानंतर, सारा प्यार तुम्हारा मैने बांधलिया है आचल मे ऐकायला मजा आली. अर्थात अशी गाणी शोधायची त्याची ओळख करुन द्यायची ,बोले तो त्यालाही अभ्यास लागतो आणि तो आपल्याकडे आहेच. तेव्हा, आपल्याला आवडलेली काही गाणी, त्यांचे शब्द, चाल, संगीत, गायकी यावर माहितीपूर्ण लेखन वाचायला मजा येईलच....! शुभेच्छा आहेच.

अवांतर : आमच्या प्रतिसादाच्यावर एक सहमतीचा प्रतिसाद अजून कसा आला नाही बरं...?

-दिलीप बिरुटे

सर्वांच्या प्रतिक्रियांबद्दल अनेक आभार..

आम्ही अन्य संस्थळाच्या मुखपृष्ठावर प्रकाशित केलेले लेखन इथे स्फूट स्वरुपात प्रकाशित करण्याचा आमचा मानस यापुढेही राहील! अर्थात असे लेखन इथे रहावे किंवा नाही याबाबत काय तो निर्णय घेण्यास उपक्रम प्रशासन समर्थ आहेच! आणि उपक्रमाचा एक सभासद या नात्याने आम्हाला तो निर्णय अर्थातच शिरोधार्य असेल!

हे लेखन प्रसिद्ध होऊन आता जवळ जवळ १२ तास पूर्ण होत आले आहेत तरी अद्याप आमचे लेखन जसेच्या तसे इथे आहे. सबब, या संस्थळाच्या प्रशासनाची आमच्या ह्या स्फूटलेखनाच्या उपक्रमाला हरकत नाही/नसावी असे वाटते!

तात्या.

न लगे मुक्ति आणि संपदा, मिसळसंग देई सदा!

छान छोटा लेख.

अजुन येउ दे.

सुरवात आवडली.. पुढील स्फुटाच्या प्रतिक्षेत
वरदाताईंप्रमाणे मलाहि बंगाली गाण्याबद्दल उत्सुकता आहे.. दुवा मिळेल काय?

ऋषिकेश
------------------
आयुष्य हे चुलीवरल्या कढईतले कांदेपोऽहे

लताबाईंच्या तोंडच्या गाण्याची एम्पी३ मला मिळाली नाही ऑनलाईन. दुसर्‍या एका बंगाली बाईंनी गाईलेले हेच गाणे मात्र मिळाले.

http://www.youtube.com/watch?v=qViLjov_6qM

"दूरे आकाश शामियाना" या "तिन्ही सांजा सखे मिळाल्या"वरील बांगला गाण्याचे सीडीवरील क्रेडीट् हृदयनाथांचेच असल्याचे मला आठवते.

"वितरी प्रखर तेजोबल"चे संगीत दीनानाथांचेच असावे (चूभूद्याघ्या ) ते दीनानाथांनी सर्वप्रथम गाईले हे १००% !

बाय द वे , "वितरी प्रखर तेजोबल " हे गाणेसुद्धा दीनानाथांचे गुरु पं. वझेबुवा यांच्या "प्रथम पुरुष नारायण" या मूळ बंदिशीवरून घेतलेले आहे !

"काजळ रातीनं ओढून नेला" = "खुदसे बातें करते रहना" (माया मेमसाब)

तात्या आणि माझे क्रॉस-पोस्टीन्ग् झाले ! :-)

लेख आणि प्रतिसाद माहितीपूर्ण आहेत. :-)

देखणा अभिनेता उत्तम कुमार

देखणा या शब्दाशी किंचित असहमत आहे.

http://tw.soundpedia.com/listen/Lata+Mangeshkar/Dure+Akash+Samiyanae

(नक्की कळवा कसे वाटले ते :) )

प्रतिसाद लिहिताना १०% हून अधिक रोमन अक्षरे वापरू नयेत.प्रतिसाद लिहिताना १०% हून अधिक रोमन अक्षरे वापरू नयेत.प्रतिसाद लिहिताना १०% हून अधिक रोमन अक्षरे वापरू नयेत.प्रतिसाद लिहिताना १०% हून अधिक रोमन अक्षरे वापरू नयेत.प्रतिसाद लिहिताना १०% हून अधिक रोमन अक्षरे वापरू नयेत.प्रतिसाद लिहिताना १०% हून अधिक रोमन अक्षरे वापरू नयेत.प्रतिसाद लिहिताना १०% हून अधिक रोमन अक्षरे वापरू नयेत.प्रतिसाद लिहिताना १०% हून अधिक रोमन अक्षरे वापरू नयेत.प्रतिसाद लिहिताना १०% हून अधिक रोमन अक्षरे वापरू नयेत.प्रतिसाद लिहिताना १०% हून अधिक रोमन अक्षरे वापरू नयेत.प्रतिसाद लिहिताना १०% हून अधिक रोमन अक्षरे वापरू नयेत.प्रतिसाद लिहिताना १०% हून अधिक रोमन अक्षरे वापरू नयेत.प्रतिसाद लिहिताना १०% हून अधिक रोमन अक्षरे वापरू नयेत.

लेखन (डिस्क्लेमरसह) वाचून काही प्रश्न विचारावेसे वाटले.

1. डिस्क्लेमरमध्ये आमचे,आम्ही असे काही अनेकवचनी शब्द आले आहेत. ही लेखमालीका अनेक लेखक लिहिणार आहेत का? की अनेक आयडी असलेले एकच व्यक्तिमत्व?
2. येथे हिंदुस्थानी रागदारी संगीत असा शब्द प्रयोग वाचला. रागदारी संगीताचे असे धर्म/राष्ट्रवादी काही प्रकार आहेत का? जसे पाकिस्तानी, बांग्लादेशी. चीनी, अफगाणी, श्रीलंकी, आफ्रिकी इत्यादी रागदारी संगीत?
3. गाण्याची मुळप्रत आणि नक्कल यात काय फरक असावा?
4. गाणे आवडण्यासाठी गायनाची जाण असणे गरजेचे आहेच का?
5. किशोर कुमारांना सुरुवातीचा काही काळ गायक म्हणून हिणवले जायचे ते खरे आहे काय?

बाकी या प्रश्नांची उत्तरे मिळाली तर या लेखमालेचा आणि उपक्रमाच्या धोरणांचा माहितीपुर्ण लेखनाचा हेतु साध्य होईल असे वाटते.

सर्व संकेतस्थळांवर तेच तेच लेख पुन्हा पुन्हा वाचण्याचा कंटाळा येतो बॉ! याची दखल लेखकांनी घेतली तर बरंच आहे. संकेतस्थळाची धोरणं असं काही म्हणत नसावीत.

लेख चांगला आहे. उपक्रमासाठी "खास" काही येऊ दे, मिसळपावावर त्याचा दुवा देता येईल.

-राजीव.

सर्व वाचकांचे पुन्हा एकवार आभार..

गाण्याची मुळप्रत आणि नक्कल यात काय फरक असावा?

मूळ गाण्याची चाल वापरून केलेलं नवं गाणं हे चाल जरी तीच असली तरी त्याचे शब्द आणि गायकी ह्या बाबतीत अव्वलच् असले पाहिजे. तरच एक चांगलं गाणं जन्माला येईल, अन्यथा ती केवळ एक नक्कलच राहील.

गाणे आवडण्यासाठी गायनाची जाण असणे गरजेचे आहेच का?

नाही.

अर्थात, गाण्यातली एखादी स्वरावली उलगडून पाहायची असेल तर स्वरज्ञान असणे आवश्यक आहे. गाण्यात जर एखाद्या रागाच्या किंवा एकापेक्षा अधिक राग वापरले असतील त्या रागाच्या वापरलेल्या विविध फ्रेजेसची,मेलडीजची मौज अनुभवायची असेल तर विविध रागांची माहिती असणे केव्हाही चांगलेच! तालाचे ज्ञान असेल गाण्यातल्या लयीचा आनंद निश्चितच द्विगुणीत होतो/होऊ शकतो..

किशोर कुमारांना सुरुवातीचा काही काळ गायक म्हणून हिणवले जायचे ते खरे आहे काय?

कल्पना नाही!

लेख चांगला आहे. उपक्रमासाठी "खास" काही येऊ दे, मिसळपावावर त्याचा दुवा देता येईल.

धन्यवाद. वर म्हटल्याप्रमाणे येत्या गुढीपाडव्यापासून एक लेखमालिका सुरू करत आहोत, ती खास उपक्रमाकरताच असेल. अन्य संस्थळांवर आम्ही ती प्रकाशित करणार नाही! अर्थात, आमचा ब्लॉग हा अपवाद!

तात्या.

न लगे मुक्ति आणि संपदा, मिसळसंग देई सदा!