सिद्धांत या टोकाकडे जाण्या आगोदर सुरुवात संकल्पनांपासून करु यात.
इथे जगन्नियंता मध्ये थोड मांडलय बघा.
प्रकाश घाटपांडे

कर्माचा सिद्धांत.

श्रीमद्भगवद्गीता २.४७ येथे निम्नलिखित श्लोक वाचावयास मिळतो. कर्माचा सिद्धांत ह्या संकल्पनेचे विश्लेषण करण्यास ह्या श्लोकाचा उपयोग व्हावा.

कर्मण्येवाधिकारस्ते मा फलेषु कदाचन |
मा कर्मफलहेतुर्भू: मा ते सङ्गोऽस्त्वकर्मणि ||

- श्रीमद्भगवद्गीता २.४७

हाच मूळ गीतेत श्रीकृष्णाने विवेचित केलेला सिद्धांत असावा. विविध प्रकारचे ज्ञानी लोक त्याचा विविध प्रकारे अर्थ करतांत.

उदा. श्रीमान् (लोकमान्य) बाळ गंगाधर टिळक ह्यांनी "कर्मयोगशास्त्र" (म्हणजेच मंदलेच्या तुरुंगात लिखित "श्रीमद्भगवद्गीतारहस्य") ह्या अतिसुंदर ग्रंथात 'कर्मविपाकसिद्धांतशास्त्र' सोप्या भाषेत विशद केले आहे. तेथे त्यांनी 'समाजकारणा'च्या दृष्टीकोनातून आपली भूमिका मांडली आहे. तो ग्रंथसुद्धा अभ्यासावा.

हैयो हैयैयो!

>> तसेच कर्माचा सिद्धांत कसा भंपक/भंकस आहे वगैरे वगैरे मानणार्‍यां मंडळींनी कृपया वेगळी चर्चा सुरु करावी.

कर्माचा सिद्धांत भंकस आहे किंवा कसे ते माहीत नाही (कर्मसिद्धांत मलाही स्मजून घ्यायचा आहे पण त्याविषयी असलेले मूलभूत प्रश्न कोणीतरी सोडवावेत*, कृपया!) पण ज्योतिषशास्त्राच्या रूपात कर्मयोगाचे केलेले अति(अति)सामान्यीकरण स्पष्टच बोलायचे तर ('अतिशयच लघु रूपात' असले तरी) हास्यास्पद वाटते.

वॄषभ कन्या व मकर राशीची माणसे अन्नाच्या शोधाद्वारे जन्म मरणाच्या फेर्‍यात अडकतात.
त्यांची वासना अन्नात आहे

कर्क, वृश्चिक व मीन या राशींची माणसे नेत्राद्वारे जन्म मरणाच्या फेर्‍यात अडकतात.
त्यांची वासना दृष्टी मध्ये आहे.

नेष सिंह व धनु या राशीच्या माणसाची वासना रूपाच्या स्पर्शात आहे
यातून ते जन्म मरणाच्या फेर्‍यात अडकतात.

मिथून तुळ व कुंभ राशीची माणसे कानाद्वारे जन्म मरणाच्या फेर्‍यात अडकतात.
त्यांचे वासना कानात आहे. प्रिय बोललेले आवडते पण अप्रिय बोलणे सहन होत नाही.

वासना प्रत्येक मनुष्याची, कोणत्याही राशीचा असो, इथे उल्लेखलेल्या आणि याशिवायही इतर गोष्टींमध्ये फिरत असते. मेष राशीच्या माणसाला काय नेत्रसुख नको असते? की वृश्चिक राशीच्या माणसाला अप्रिय बोललेले चालते?

हे कोणी शोधून काढले आणि कसे यावर प्रकाश टाकला तर यावर विश्वास ठेवणे सोपे होईल.

कर्क, वृश्चिक व मीन या राशींची माणसे नेत्राद्वारे जन्म मरणाच्या फेर्‍यात अडकतात.
त्यांची वासना दृष्टी मध्ये आहे.

मिथून तुळ व कुंभ राशीची माणसे कानाद्वारे जन्म मरणाच्या फेर्‍यात अडकतात.
त्यांचे वासना कानात आहे. प्रिय बोललेले आवडते पण अप्रिय बोलणे सहन होत नाही.

असं आहे तर? पण मग आंधळी मीन व्यक्ती किंवा मूकबधीर कुंभ व्यक्ती का अजुन अडकल्या असाव्यात जन्ममरणाच्या फेर्‍यात? न रहेगा बास और न रहेगी बासुरी असे का होत नाही.. काही आयडीया?

अवांतर : कर्माचा सिद्धांत असा काही प्रकार अजून शाळेवाल्यांना माहिती नाही बरे आहे नसता त्याचीही सिद्धता वगैरे रट्टामार करावी लागली असती ! :))

शरद
कर्म
कर्माबद्दलची माहिती आपणास, महाभारत [शान्तीपर्व,अ.१८१], गीता, मनुस्मृती, वासिष्ठ धर्मसुत्र,शातातपसमृती, सकलदर्शन संग्रह,उपनिषदे इत्यादि प्राचिन ग्रंन्थात व लो,टिळकांच्या गीता रहस्य इत्यादि ग्रंथांमध्द्ये सविस्तर मिळू शकेल.मराठी संतांनीही या
वर बराच विचार मांडला आहे.बौध्द व जैन धर्मांत याचा जास्तच उहापोह आहे.थोडक्यात माहिती देण्याचा हा एक प्रयत्न.
एक माणुस श्रीमंत तर दुसरा गरीब, एकाच अपघातांत दोन मरतात तर चार वाचतात,असे का?असे प्रश्न सर्वांनाच पडतात.ह्या सर्व नैसर्गिक घटना आहेत असे म्हणणे सर्वांनाच पटेल असे नाही. ह्या अशा तऱ्हेच्या प्रश्नांना उत्तर म्हणून कर्म विपाकाचा सिध्दांत मांडण्यात आला.
१] प्रत्येक कर्माचे फ़ळ मिळतेच. उदा. निखाऱ्यावर पाय पडला तर पाय भाजतो.पाय पडणॆ हे कर्म तर पाय भाजणे हे फळ. फळ लगेच मिळाले; विषय संपला.तुम्ही चोरी केली आणि सापडला नाहित तर शिक्षा मिळणार नाही.म्हणजे कर्म घडले पण फ़ळ मिळाले नाही. सिध्दांत म्हणतो फ़ळ मिळणारच, आज नाही, उद्या नाही तर पुढच्या जन्मात तरी नक्कीच. लक्षात घ्या,आपण बघत असतो की खून करूनसुध्दा माणसे मरेपर्यंत आरामात रहातात, त्याला हे उत्तर आहे. कर्माच्या सिध्दांताकरिता पुनर्जन्म आवश्यक आहे.
२]ह्या जन्मातल्या कर्माचे फ़ळ भोगावयास पुढील जन्म म्हटले की या जन्मातील भोग हे मागिल जन्मातील कर्मांची फ़ळॆ झाली. अशा रीतीने जन्मोजन्मांचे रहाटगाडगे सुरु होते.
३] कर्माच्या गुणवत्तेनुसार [level or gradations]फ़ळे बदलतात. चांगल्या कर्मांची चांगली फ़ळे उदा, स्वर्गप्राप्ती, श्रीमंत, सत्शील, घरांत जन्म. वाईट कर्मांची फ़ळे ,नरकवास,कष्टी जगणे वगैरे.किरकोळ कर्मांची किरकोळ फ़ळे. येथपर्यंत सगळे सोपे आहे. मागिल ज्न्मातील
कर्मांची फ़ळे भोगली,मी सुटलो.पण तसे होत नाही. चालू जन्मांत, फ़ळे भोगतांना, तुम्ही कर्मे करतच असता.त्यांची फ़ळे भोगण्याकरिता परत जन्म.रहाटगाडगे चालूच. समजा, कर्मेच केली नाहित तर फ़ळेही मिळणार नाहित. प्रश्न मिटला.
४] अर्जुनाने भगवानांना हेच विचारले. तो म्हणाला "मी कर्म करतच नाही.युध्द केले नाही म्हणजे झाले.कर्म नाही फ़ळ नाही." भगवान म्हणाले,". जोवर इन्दिये आहेत तोवर प्रकृती कर्म घडवतच रहाणार. ह्यांत तुझ्या इच्छेचा प्रश्नच नाही. कर्मे अटळ, अपरिहार्य आहेत’"
[गी.३.५] खरा वांधा येथेच येतो. फ़ळे भोगावयास जन्म घ्या,त्या जन्मात कर्मे करा,त्यांची फ़ळे भोगावयाला परत जन्म घ्या. सुटका कशी करून घ्यावयाची?
५] भगवान म्हणतात " कर्माची फ़ळे मिळतात हे तितकेसे बरोबर नाही. तर कर्म करण्यामागे जी इच्छा,कामना, फ़ळाची आशा असते त्याचे फ़ळ मिळते.उदा. मी सार्वजनीक कामाकरिता पैसे दिले,कारण इह लोकी मला मानमतराब मिळेल,मृत्युनंतर स्वर्ग मिळेल. कर्म चांगलेच आहे,पण त्यामुळे त्याचे [चांगले] फ़ळ चुकणार नाही. मी फ़लाशा सोडून पैसे दिले तर कर्म घडूनही फ़ळ भोगावे लागणार नाही.
६] कर्म करतांना एक गोष्ट महत्वाची आहे. आपण काय करावयाचे, कसे करावयचे याचे पूर्ण स्वातंत्र्य माणसाला आहे. त्यांत ईश्वरही हात घालत नाही.गरीबींत जन्म येणे हे प्राक्तन; पण त्या गरीबींत कसे वागावयाचे हे तुम्हीच ठरवावयाचे.फ़ार फ़ार तर ईश्वराची भक्ती केल्यास तो तुम्हाला मन:सामर्थ्य वाढवावयास मदत करेल.दुबळ्या,सहज भरकटणाऱ्या मनास ताळ्यावर आणावयास भक्ती हा एक सोपा मार्ग आहे. कुंडलिनी योग वगैरे इतर.
७] कर्माचे नियम फ़क्त मानवाला लागू आहेत.इतर योनी तुमच्या कर्माची फ़ळे आहेत. तुम्हाला कुत्र्याचा जन्म आला तर तो भोग भोगून परत पुढच्या जन्माची सुरवात. कुत्र्याच्या जन्मात तुम्ही कर्म करत नाही.तुम्ही स्वर्गात गेलात तरी तेथील भोग भोगून, पुण्य संपल्यावर, परत पुन:श्च हरी ओम्. म्हणूनच सगळ्या संतांनी स्वर्गाकडे पाठ फ़िरवली .मानव जन्म दुर्मीळ व देवांनाही हेवा करावयाला लावणारा आहे याचे कारणही मानवालाच मोक्ष मिळू शकतो हेच आहे.
८] गीतेनुसार फ़लाशा सोडून केलेल्या कर्मांमुळे नवीन फळे निर्माण होत नाहित. मागील फ़ळे भोगून झाल्यावर तुम्ही मोक्ष मिळवू शकाल.कारण तुमची बरी-वाईट फ़ळे संपली तर परत जन्म नाही.हाच मोक्ष.
९]कर्मे अनंत प्रकारची असल्यामुळे त्यांची विभागणी निरनिराळ्या प्रकारे केली आहे. वानगीदाखल : कर्म, अकर्म,विकर्म,नैष्कर्म,नित्य, काम्य, नैमित्तिक,वैदिक तांत्रिक, कायिक, मानसिक, सात्विक , राजस, तामस, श्रौत, स्मार्त,इत्यादि.
१०]कर्म सिध्दांताचा आणि फ़ल ज्योतिषाचा संबंध नाही.
११] संचित : ज्याचा विपाक सुरू झाला नाही असा कर्माशय [कर्माचा साठा]
प्रारब्ध: " " " " आहे " "
विपाक : परिणाम,अंतिम स्थिती,
समित्पाणी