सद्य परिस्थितीत युद्धे माध्यमांतून लढली जात आहेत.
जसे ज्या देशाचे सैन्य त्या देशाला फायदा तसेच ज्या देशाची माध्यम यंत्रणा त्या देशासाठी ती काम करणार हे नक्की.
बीबीसी ही भारतासाठी कधीच काम करत नाही नि नव्हती. पण त्यांनी विश्वासार्हता मात्र मिळवली ती 'ग्लोबल थिंकींग/न्यूज इन् लोकल लँग्वेज' मधून. 'आम्ही विश्वासार्ह आहोत' या संदेशासाठी आखीव रेखीव आणी दीर्घकालीन प्रयत्न केले. त्यात भारतीय माध्यमे कमीच पडत आहेत. (मी तर मानतो की सध्याच्या परिस्थितीतही, माध्यमे पौगंडावस्थेत आहेत.)

मात्र हे ही मानले पाहिजे की कारगिल युद्धाच्यावेळी माध्यमांनी मानसिकता निर्माण करण्यात मोठा हातभार लावला होता. जेव्हा सरकार आणी माध्यमे 'सहजतेने' एकच विषय लोकांपुढे मांडतात तेव्हा तो विषय पटतो. जनमत तयार होते. ( योग्य तीच माहिती पुरवून हे जनमत 'तयारही' करता येते हेही तितकेच सत्य!)
आंतरराष्ट्रीय मते तयार करताना लॉबींग मध्ये मात्र आपण कमी पडतो. पण हे काम सरकार चे आहे. यात दीर्घ कालीन आणी कणखर धोरणांची गरज आहे.

याशिवाय देशातल्या माध्यमाचे म्हणायचे तर सेल्फ रेग्युलेटींग जर माध्यमांना जमत नसेल तर माध्यमांची विश्वासार्हता वाढेल अशा रीतीने त्यांनी काम केले पाहिजे; यासाठीची आचार संहिता सरकारनेच घालून दिली पाहिजे.

बाकी मुद्द्यावर इतर जण मते देतीलच अशी आशा आहे.

आपला
गुंडोपंत

1. या हल्यांनंतर दंगली पेटल्या नाहीत हे चांगले झाले.
2. आक्रस्ताळेपणे पाकिस्तान, अफगाणिस्तान येथे काही धडक कारवाई करणे म्हणजे युद्धज्वर पेटवून काहीतरी करतो आहोत हे दाखविण्याचा सोपा (@?@) आणि बर्‍याच अर्थांनी खोटाही मार्ग आहे.
3. कणखरपणा दाखविण्यात सरकार कमी पडते हेच अतिरेक्यांच्या पथ्यावर पडते. मुंबई स्फोटांच्या गुन्हेगारांचे लांबलेले खटले, संजूबाबासाठी वेगळा सरकारपासून ते ठाकर्‍यांपर्यंत सार्‍यांचा वेगळा न्याय, अफजलच्या फाशीला होणारी दिरंगाई या आणि अशा एक ना अनेक घटना भारत सरकार हे कमकुवत मानसिकतेचे आहे असेच दाखविते.

(व्याकूळ) एकलव्य

गेल्या वर्षी ११ जुलैला शंकाकुशकांनी झालेला तडफडाट आजही विसरता येत नाही.

आपले ही मुद्दे एकलव्य बरोबर आहेत.

दंगली झाल्या नाहीत हे नक्कीच नशीब होते. त्या वेळेस आणि तसेच गेट वे ऑफ ईंडीया जवळील स्फोटाच्या वेळेस ही.

संजय दत्तच्या बाबतीत (दत्त परीवारासाठी) ठाकरे फारच बाजू घेतात. अफझलच्या बाबतीत हेच सरकार काय इतर कोणचेही सरकार असते तरी वेगळे का।इ झाले असते का हा एक "जर-तर"चा असला तरी विचार करण्यासारखाच प्रश्न आहे...

मुशर्रफनी लाल मशीदीत सैन्य घुसवले आहे हो.......

आपल्या सरकारला असे जमेल का? इस्रायल एकटा ज्यु देश आहे भूमध्यप्रदेशात. पण धमक पहा. कमांडो पाठवून विमान सोडवले.

कणखरपणा म्हणजे अमर्याद सहनशीलता आणि अहिंसा अशी आपल्या एका राष्ट्रपुरुषाची शिकवण आहे आपल्याला. किडा-मुंगी एवढीसुद्धा आपली स्वतःची स्वतःला कदर नाही. कोपर्‍यात पकडलं तर मांजरही डोळे फोडेल. पण नैसर्गिक स्व-संरक्षणसाठीसुद्धा हिंसा करायची नाही असे बाळकडू देणारे आधीचे राज्यकर्ते आणि आताचे आपल्या तुंबड्या भरून घेणारे नेते..यांच्याकडून काहीही अपेक्षित नाही.

एक वाक्य आहे या बाबतीत : In democracy people get what they deserve.

आपणही कुठेतरी या रसातळाला जाण्यात जबाबदार आहोत.

अभिजित

१. हो आणि नाही. राष्ट्रीय सुरक्षेच्या दृष्टीने असे प्रसंग राष्ट्राच्या लक्षात राहायला हवेत. पण अतिरेकी हे अतिरेकी असतात त्यांचा धर्म, जात, वंश अमका आहे म्हणून ते तसे नसतात या जाणिवेसकट. माझ्यामते भारतीय समाजात विभाजने करायला इतका वाव आहे, की बोलून सोय नाही.
२. भारतातील इस्लामी अतिरेक जागतिक माध्यमांकडून थोडाफार चर्चिला जातो. पण आपल्या देशात इतर अनेक गटांचे अतिरेकी आहेत. आणि माझ्या मते गणित केल्यास हे बिगर इस्लामी अतिरेकी तितकीच आयुष्ये उद्ध्वस्त करत असतात.
३. दोष राजकारणाच्या गटाधिष्टित अपरिहार्यतेत आहे. मतांचे गठ्ठे राज्यकर्त्यांना नि त्यांच्या विरोधकांनाही सोयीचे पडतात. आणि आपल्या समाजात अजून लाभावर आधारित गठ्ठे पडायला सुरुवात झालेली नाही. आपापल्या जातीशी, धर्माशी निष्ठा हीच पहिल्या क्रमांकावर राहते. त्यामुळे अतिरेकी गटांचे निर्दालन दुरापास्त होते. किंबहुना दंगली, तणावातून होता होईल तो राजकारण्यांचा फायदाच होतो. त्यामुळे त्या संपूर्णपणे थांबवाव्यात अशी त्यांची इच्छा नसणारच.
४. भारताला असा आक्रस्ताळेपणा परवडण्यासारखा नाही.
५. पोलिसांना मिळणार्‍या पगाराच्या तुलनेत ते बरेच काम करतात असे मला वाटते. सतत जीव धोक्यात; सत्याने वागावे तर 'वरून' दबाव त्यामुळे सदसद्विवेकबुद्धीची टोचणी, लोकसंख्येच्या तुलने अपुरे संख्याबळ. त्यामुळे पोलीस कमी पडत असले तर त्याला त्या खाकी कपड्यातली माणसेच जबाबदार आहेत असे मला वाटत नाही.
६. सामाजिक कर्तव्यांच्या जाणिवेचा अभाव हे कारण तर आहेच. तरी लाचखोरीला समाजस्तरांतील मोठे फरकही जबाबदार आहेत असे वाटते. भ्रष्टाचार हा एक मोठाच विषय आहे, म्हणून जास्त लिहीत नाही.
७. लोकशिक्षणाने बदलेल असे वाटते.
८. रसातळाला गेल्यावर तो तळ टोचत असावा. मध्ये तरंगताना आहे ते काय वाईट आहे, वर उसळण्याच्या भानगडीत हेही सुटून गेले तर अश्या शंका येतात. एकदा तळाला पोचल्यावर गमावण्यासारखे काहीच नसल्याने उसळी मारायला जोर येत असावा असे वाटते.

५

. पोलिसांना मिळणार्‍या पगाराच्या तुलनेत ते बरेच काम करतात असे मला वाटते. सतत जीव धोक्यात; सत्याने वागावे तर 'वरून' दबाव त्यामुळे सदसद्विवेकबुद्धीची टोचणी, लोकसंख्येच्या तुलने अपुरे संख्याबळ. त्यामुळे पोलीस कमी पडत असले तर त्याला त्या खाकी कपड्यातली माणसेच जबाबदार आहेत असे मला वाटत नाही.

एकदम सहमत ,अजूनही बरेच पैलू आहेत.
(नुकताच ताजा ताजा स्वेच्छा निवृत्त बिनतारी [बिनविषारी ]पोलीस)
प्रकाश घाटपांडे

माणुसकी अजूनही जिवंत...

[ Wednesday, July 11, 2007 04:16:07 am]
संजय व्हनमाने, मुंबई

११ जुलै २००६ रोजी झालेल्या रेल्वे बॉम्बस्फोटांमध्ये मानवी शरीरांच्या चिंधड्या उडाल्या. मात्र माणुसकी जिवंत असल्याचे अनेक दाखले आतापर्यंत दिसून आले आहेत. अशीच एक घटना कांदिवलीतली. घरातली कतीर् व्यक्ती गेल्याचे दुख: विसरून कांदिवलीचे गांधी कुटुंबीय मदत करण्यात गुंतले आहे ज्याच्यामुळे आपल्या माणसाचे अंत्यदर्शनही घेता न आलेल्या एका तरुण आणि त्याच्या पत्नीला!

कांदिवलीतल्या जितेंदभाई धाडसीभाई गांधी (५८) यांचा जोगेश्वरी येथे झालेल्या रेल्वे बॉम्बस्फोटात मृत्यू झाला होता. चर्चगेट स्टेशनजवळ त्यांचा स्टेशनरीचा व्यवसाय होता. गांधी घरी न परतल्याने त्यांच्या कुटुंबियांनी शोध सुरू केला. मात्र त्यांचा थांगपत्ता लागला नाही. प्रत्यक्षात जितेंदभाईंचा मृतदेह ठाण्यातील सागर व्यापारी नावाचा तरुण घेऊन गेला होता. मृतांच्या नातेवाईकांना मिळणारा एक लाखांचा चेकही त्याने मिळवला होता. त्याने मृतदेहाची विल्हेवाट लावल्याने गांधी कुटुंबियांना जितेंदभाईंचे अंत्यदर्शनही घेता आले नाही. त्यांना याचा जबर मानसिक धक्का बसला.

क्षयरोगाने आजारी असलेल्या पत्नीवर उपचारासाठी सागरला पैशांची गरज होती. त्यासाठी त्याने हे अमानवी कृत्य केल्याचे चौकशीत उघड झाले. त्यानंतर गजाआड झालेला सागर व त्याची पत्नी तुरुंगातच असून खटल्याचा निकाल लागलेला नाही. त्यांचा मुलगा अल्पवयीन असल्याने तो बालसुधारगृहात आहे. सागरला माफ करण्याचा मनाचा मोठेपणा कोणी दाखवला नसता. मात्र, गांधी कुटुंबियांनी त्यांच्यातील माणुसकी जिवंत ठेवली आहे. जितेंदभाईंवर अंत्यसंस्कार न करता आल्याचे शल्य असले तरी हे कुटुंब सागर आणि त्याच्या पत्नीला सोडविण्याच्या प्रयत्नात आहे. किमान सागरच्या पत्नीला जामीन मिळावा, जेणेकरून ती व तिचा मुलगा एकत्र येतील यासाठी गांंधी कुटुंब कोर्टात येरझाऱ्या घालत आहे.

' त्यांना सोडविण्यासाठी आम्ही जामिनाची रक्कम भरायला तयार आहोत. सागरच्या मुलाचा शैक्षणिक खर्च उचलण्याचीही आमची तयारी आहे. आमच्या जबानीमुळे त्यांची सुटका होणार असेल तर तशी जबानी देण्याची तयारीही पोलिसांकडे दर्शवली आहे, असे मितुल गांधी यांनी 'मटा'ला सांगितले. या जोडप्याच्या कृत्याचा कमीत कमी त्यांच्या मुलाला तरी फटका बसू नये एवढीच आमची प्रामाणिक इच्छा आहे, असेही गांधी यांनी सांगितले.

१. नक्कीच लक्षात ठेवावेत. असे केल्याने सामाजिक स्वास्थ्य किंवा एकतेवर कोणताही परीणाम होत नाही. किंबहुना असे केल्याने जे झाले आहे त्याची आणि जे करायला हवे आहे त्याची अशा दोन्ही गोष्टींची आठवण होते. तशी ती झालीही पाहिजे. सरकारला नाही तर निदान जनतेला तरी. त्यामुळे जे झाले, त्यापासून स्फूर्ती घेऊन काही आवश्यक गोष्टी शिकण्याची जबाबदारी असलेली जनता आवश्यक तो पाठपुरावा करू शकेल.
२. नाही. आपण त्याचा फायदा नक्कीच करून घेऊ शकलो नाही.
३. झाल्या घटनांचे राजकीय भांडवल आणि स्वार्थसाधना करणे; आणि या घटनांचा कायदा, सुरक्षा यंत्रणा आणि व्यवस्था यांच्या सबलीकरणासाठी वापर न करून घेणे, यांची जबाबदारी सरकारची आहे. कदाचित आंतरराष्ट्रीय स्तरावरील प्रतिमा उंचावण्याच्या (किंवा सांभाळण्याच्या) नादात आणि मुत्सद्देगिरीच्या दृष्टिकोनातून सरकारचे वागणे त्रयस्थांसाठी समर्थनीय असेलही; पण सार्वजनिक सुरक्षेच्या आणि अशा अप्रिय घटनांची झळ लागलेल्या सर्वसामान्य नागरिकांच्या दृष्टिकोनातून ते दुबळेपणाचे आहे.
४. भारताने कधीही आक्रस्ताळेपणा केलेला नाही, करणारही नाही (करूही नये, ते परवडणार नाही). मला वाटते आक्रस्ताळेपणापेक्षा कणखरपणाला जास्त महत्त्व आहे. पाकिस्तानात नाही, निदान काश्मीरमध्ये तरी असा कणखरपणा नक्कीच दाखवता येईल, तसा तो दाखवला गेला पाहिजे. मात्र अपार सहनशक्तीची कणखरपणाशी गल्लत झाली, की त्याला दुबळेपणाचे रूप मिळायला वेळ लागत नाही, असे मला वाटते.
५. कायद्याने आखून दिलेल्या चौकटीच्या बाहेर जाऊन कार्य करणे अशक्य असल्याने पोलीसदल कितीही काहीही शिकले, तरी त्यावर अंमल करण्याच्या दृष्टीने अपंग ठरत असावे, असे मला वाटते. कोट्यवधी लोकांच्या देशात जिथे लोकलच्या एका डब्यात एका वेळी डोक्याला हजारो चिंता नि व्याप असलेली शेकडो माणसे प्रवास करतात, तेथे आपल्या सहप्रवाशांवर, त्यांच्या सामानावर नजर ठेवा यांसारखी मूलभूत सावधगिरी बाळगण्याचे आव्हान करणारे गुप्तचर खाते यापेक्षा नक्कीच जास्त काहीतरी करू शकेल. बुद्धी, मनुष्यबळ आणि कष्ट यांची देशात वानवा नाही. तंत्रज्ञान, आधुनिक प्रक्रिया इत्यादी बाबतीत स्वयंपूर्ण नसलो, तरी या गरजा आंतरराष्ट्रीय सहकार्यातून भागवताही येतील. मात्र आत्मघातकी, 'रिजिड' प्रक्रिया नि तशीच व्यवस्था किंवा लवचिकतेस खूप वाव असलेली कायदेव्यवस्था या मुख्य अडचणी आहेत, असे मला वाटते.
६. एक सामान्य नागरीक म्हणून भ्रष्टाचाराच्या संस्थेपासून स्वतःला पूर्णपणे दूर ठेवता आले नाही, तरीही सार्वजनिक सुरक्षा आणि देशहिताच्या आड भ्रष्ट आचरण येत असेल, तर भ्रष्ट आचरणात स्वतःला गुंतवण्याआधी किमान दोन वेळा विचार करावा. सतत अपुर्‍या वाटणार्‍या सुखसोई, असमाधान आणि त्यापायी वाढणारा हव्यास, त्यातून भ्रष्टाचार इथपत कळत असेल तर मग तसे वळायलाही हवे. धार्मिक नि जातीय कारणे वगैरे बहाणे किंवा तात्कालिक कारणे आहेत. वाढती लोकसंख्या आणि इतर असुविधा हे सगळ्याचे मूळ. 'चलता है' वृत्ती काही कामाची नाही. आणि त्याची सवय झालेली असली तरी ठराविक पातळी ओलांडल्यावर तिचा कुचकामीपणा जाणवेलही. कदाचित सध्या अशी वृत्ती अस्तित्त्वात असेलही; पण योग्य वेळीच तिच्यापासून सुटका करून घेता आल्यास उत्तम.
७. आपण सगळेच स्वतः या प्रक्रियेचा आणि व्यवस्थेचा प्रत्यक्ष भाग बनलो तर काहीतरी बदलता येईल. You have to be a part of (or in the) system to change it हे उगाच म्हटले गेलेले नाही. आणि प्रत्यक्षपणे काहीही करू शकत नसलो, तरी लोकशिक्षणातून सामाजिक जागरूकता आणणे, साक्षरता प्रसार आणि तत्सम सामाजिक कार्ये करून बरेच काही बदलता येऊ शकेल, असे मला वाटते. महत्त्वाच्या प्रश्नांवर सततची साधकबाधक चर्चा, पाठपुरावा, आमसभा आणि सरकारशी थेट संवाद अशा अनेक मार्गांनी सरकारला जबाबदार धरता येईल.
९५% पेक्षा जास्त प्रसंगी 'कोणीतरी पुढाकार घ्या म्हणजे आम्ही पेटू'प्रकारचे धोरण दिसून येते. सोसाव्या लागणार्‍या परिणामांची पूर्ण तयारी असल्यास पुढारी बनायची तयारी ठेवावी. बंडाची गरज असेलच तर ते यातूनच जन्मास येईल.
८. याबाबत मृदुला यांच्या मताशी तत्त्वतः सहमत आहे. पण रसातळाला जात असल्याची जाणीव कुठवर दडपायची, यावर बरेचसे अवलंबून राहील, असे वाटते.

कायद्याने आखून दिलेल्या चौकटीच्या बाहेर जाऊन कार्य करणे अशक्य असल्याने पोलीसदल कितीही काहीही शिकले, तरी त्यावर अंमल करण्याच्या दृष्टीने अपंग ठरत असावे,

अगदी बरोबर वाचा कार्नेज बाय् ऐंजल्स- वाय् पी सिंग (आय पी एस्) आता व्हीआरएस्
प्रकाश घाटपांडे