ब्राह्मणांच्या पूजारीपणातून सुटका करून घ्यायची म्हणून दलित, मराठा वगैरेंमधून पूजारी तयार करण्याच्या एका बाष्कळ प्रयत्नाची या निमित्ताने आठवण झाली.

बाबासाहेब थोडं सविस्तर लिहिले तर बरं होईल. पण मी याला बाष्कळ म्हणणार नाही. शाहू महाराजांनी सुद्धा वेगवेगळ्या जातीच्या मुलांसाठी वेगवेगळी होस्टेल तयार केली होती. त्यांच्या मते मुलांनी शिकणे हे जास्त महत्वाचे. मराठा मुलाला केवळ महार जातीच्या मुलाबरोबर सहअस्तित्व नको म्हणुन् पालक शिकायला मनाई करत असतील तर थोडी तडजोड करायला काय हरकत आहे असा त्यामागे विचार होता. ब्राह्मण नसलेल्या पुरोहिताची / भटजीची कल्पना आज ब्राह्मणेतर वर्ग सहनच करु शकत नाही. ब्राह्मण असला कितीही भ्रष्ट तरी तो तिन्ही लोकी श्रेष्ठ|| ही कल्पना रुजायला ब्राह्मणेतर समाज देखील तितकाच कारणीभुत आहे. कालबाह्य कर्मकांडाची भिनलेली मानसिकता अचानक जाणार नाही त्याला काही अवधी लागणार आहे. शुद्ध उच्चार व कर्मकांडाची यथासांग माहिती असणारे माझे एक ब्राह्मणेतर स्नेह्यांना मी सांगितले कि तुम्ही रिटायमेंटनंतर भिक्षुकी करा. भिक्षुकी ही काय ब्राह्मणांचीच मक्तेदारी आहे कि काय? त्यावर ते म्हणाले कि अस करण अजुन् समाजाला पचनी पडत नाही.
ज्योतिषांमधे आज ब्राह्मणेतर लोकांची संख्या वाढु लागली आहे. तसेच पुर्वी ब्राह्मणेतर समाज लग्न जुळवताना पत्रिका पहाण्याविषयी आग्रही नव्हता तो आज आग्रही झालेला दिसून येतो आहे. ब्राह्मण समाजात पत्रिका पहाण्याचे प्रमाण एक वेळ कमी होताना दिसते आहे पण ब्राह्मणेतर समाज हे प्रतिष्ठेचे लक्षण मानू लागला आहे हे चिंताजनक आहे असे मला वाटते.

प्रकाश घाटपांडे

एवढेच नव्हे तर कठीण प्रसंगी मनुष्य अगतिक होऊन वेगळे मार्ग स्वीकारण्यास फशी पडतो.

अगदी सहमत आहे. माझ्या अंनिसतीलच एका मित्राच्या बाबतीत मी हे पाहिले आहे. जो ज्योतिषाच्या कर्मकांडाच्या विरोधात होता त्याने आपल्या वैवाहिक जीवनाच्या सौख्या बाबत एका ज्योतिषाच्या सांगण्यावरुन नदीत काळे तीळ टाकल्याचे कबूल केले होते. हे सांगताना तो म्हणाला कि तु हसशील पण मनुष्य असहाय्य झाला कि त्या॑ला दुसर काही सुचत नाही. आज तो हयात नाही.

तेव्हा कुंडल्या जाळून नेमका किती फरक पडेल कोणजाणे!

जसे राजकीय पक्षाच्या कार्यकर्त्यांना तोडफोड, जाळपोळ अशा गोष्टी केल्या नाहीत तर आपण काही पक्षकार्य केल आहे असे वाटत नाही तसे इथे तरुण कार्यकर्त्यांना कुंडल्या जाळून काहीतरी क्रिएटीव्ह केल्यासारखे वाटते.
प्रकाश घाटपांडे

किमान एवढे धैर्य (माझ्यासारख्या) प्रत्येकात येवो, असे वाटते.
प्रतिसाद आवडला.

मात्र आकाशाचा स्नॅपशॉट एका चौकोनात मांडायची ही कल्पना मात्र मला आवडते एका छोट्या चौकोनातून केवढीतरी खगोलीय माहिती मिळते ती अन्यथा सांगण्यासाठी कित्यक शब्द खर्च झाले असते

मलाही आवडते. व्यंग चित्र कसे ९० टक्के गद्य असते व १० टक्केच चित्र असते. अनेक शब्दाने जे व्यक्त होणार नाही ते एका व्यंगचित्राने व्यक्त होते.

या आंदोलनापमुळे कोणत्याही 'क्ष्' वेळेची (जन्माचीच हवी असे नाही) पत्रिका बनविणे ही कला नाहिशी होऊ नये असेही वाटते.

अशा आंदोलनामुळे ही कला नाहीशी होईल हे संभवत नाही. कुंडली जाळणे हे खरे तर प्रतिकात्मक आहे. कुंडली हा खर तर खगोलशास्त्रीय आराखडा आहे. त्यावरुन भविष्य सांगणे हा फलज्योतिषाचा अवैज्ञानिक भाग झाला. खरा आक्षेप आहे तो फलज्योतिषावर आहे. कुंडली हे त्याचे प्रतिक मानून फलज्योतिषावर रोष व्यक्त केला आहे.
प्रकाश घाटपांडे

'केवढीतरी' कशी? तारीख-वेळ (date-time) आणि अक्षांश-रेखांश सांगून जितकी माहिती (ग्रहस्थिती तक्त्यांतून/सॉफ्टवेअरकडून) मिळते त्यापेक्षा अधिक माहिती त्या चौकोनात असूच शकत नाही ;)
किंबहुना, तारीख-वेळ सांगितली तर अधिक अचूक ग्रहस्थिती मिळेल, घरांत ग्रह भरताना आत्तनाश स्वाभाविक आहे.
तारीख-वेळ सांगण्यासाठी किती जागा लागते? एक लाख वर्षांचे साधारण ३.१५ सहस्त्र अब्ज सेकंद होतात. ते नोंदविण्यासाठी मॅक पत्ताही पुरेल (६ बाईट=२.८१ लक्ष अब्ज). अक्षांश-रेखांश लिहिण्यासाठी चार बाईट पुरतील.
विकिपीडियावरील कुंडली पानावरील चौकोनात नेमकी किती माहिती आहे?
लग्न आणि ९ 'ग्रह' आणि प्रत्येकाच्या घरासाठी १ ते १२ पैकी एकएक आकडा अशा दहा जोड्या आहेत. त्यांना द्विमान लिपीबद्ध करण्यासाठी प्रत्येक जोडीसाठी फारतर ८ ठिपके लागतील. म्हणजे, फारतर दहा बाईट आत्त! सरळ माहिती साठविली तर दहा बाईट लागतील, चतुर एन्कोडिंग केले तर पाच बाईटही पुरतील.
त्यापेक्षा अधिक 'माहिती' क्विक रिस्पॉन्स फॅडमध्ये ठासलेली असते.
(अधिक माहितीवाल्या कुंडल्यासुद्धा असतात असे पाहिले आहे परंतु त्यांतही शंभर बाईटपेक्षा अगदी कमी माहिती दडविलेली असावी असे मला वाटते.)

आपल निरिक्षण फार सूक्श्म आहे बुवा! आता चळवळ म्हटल्यावर थोडफार राजकारण आलंच!
प्रकाश घाटपांडे

फलज्योतिष ब्राह्मणी वर्चस्वाखाली आहे/होते काय? ते सबाल्टर्नांनी थेट ग्रीकांकडून उचलले नाही?

मध्यंतरी आम्ही गोरे-घारे ग्रीक वंशाचे असे सांगण्याची फ्याशन काही भारतीय मंडळींत आली होती तेच ग्रीक का? ;-)

लक्ष वेधून घेणे आणि घृणा व्यक्त करणे हा दाभोळकरांचा उद्देश असल्याचे दिसते. कुंडलीचा तो नेमका कागद नष्ट करणे हा उद्देश नसावा. नेमकी ती मूर्ती फोडणे हाच तालिबान्यांचा उद्देश होता. (मात्र, 'काफिरांच्या संस्कृतीच्या पाऊलखुणा नष्ट करणे' हा उद्देश नसावा, काफिरांची संस्कृती नष्ट करणे हा उद्देश असावा. इतिहासात येथे मूर्ती होती ही खूण नष्ट करून इतिहासाचे पुनर्लेखन करण्यात त्यांना रस नव्हता असे वाटते.)

तालिबान्यांनी काहीतरी मोठा गुन्हा केल्याचे गृहीतक दडलेले दिसते.

1. प्रदेशाचे सरकार तेथील इमारतींविषयी काहीही निर्णय घेऊ शकते.
2. मूर्तीपूजेला बुद्धाचाच (पैगंबराच्या मतासारखाच) विरोध होता असे वाचल्याचे स्मरते.
3. बुद्धाच्या शिकवणीत काही आदरार्थी वाटत नसल्यामुळे त्याच्या मूर्तीविषयी मला प्रेम नाही.

दैववाद नष्ट करण्याच्या नावाखाली, (ज्यामध्ये बारा घरांमध्ये मिळून एका विवक्षित वेळेचा संपूर्ण ज्ञात आकाशाचा नकाशा सामावलेला असतो ती) कुंडली जाळणारे अंधश्रद्धा निर्मूलन समिती सदस्य आणि काफिरांच्या संस्कृतीच्या पाऊलखुणा नष्ट करण्यासाठी बामियानच्या (चूभूद्याघ्या) बुद्धमूर्ती फोडणारे तालिबानी यांच्यात कितपत फरक आहे?

मुख्य फरक आहे तो म्हणजे स्वतःच्या मालकीची वस्तू नष्ट करणे आणि दुसऱ्याचा सांस्कृतिक ठेवा नष्ट करणे हा आहे. 'माझी कुंडली मी जाळणार कारण माझा त्यावर माझा विश्वास नाही, ज्योतिषाधारित निष्कर्षात फोलपणा आहे हे मला पटलेलं आहे' हे जाहीर करण्यासाठी. वेगळं उदाहरण द्यायचं झालं तर एखाद्या अल्कोहोलिकने आपल्या घरातल्या बाटल्या एकत्र करून समारंभकपूर्व फोडून नष्ट करण्याचं घेता येईल. स्वतःमधला बदल जाहीरपणे करण्यासाठी स्वतःमधल्या हीनत्वाचा नाश करणं हे नवीन इमारत बांधण्यासाठी जुनं पाडून टाकण्यासारखं आहे. ते कौतुकास्पद आहे. याउलट दुसऱ्यांचा नाश करण्यासाठी त्यांची इमारत, वास्तु, मूर्ती नष्ट करणं कौतुकास्पद नाही.

राजेश

द्रौपदीचे सत्त्व माझ्या लाभु दे भाषा-शरीरा
भावनेला येउं दे गा शास्त्र-काट्याची कसोटी

@अवांतर: दैववाद नष्ट करण्याच्या नावाखाली, (ज्यामध्ये बारा घरांमध्ये मिळून एका विवक्षित वेळेचा संपूर्ण ज्ञात आकाशाचा नकाशा सामावलेला असतो ती) कुंडली जाळणारे अंधश्रद्धा निर्मूलन समिती सदस्य आणि काफिरांच्या संस्कृतीच्या पाऊलखुणा नष्ट करण्यासाठी बामियानच्या (चूभूद्याघ्या) बुद्धमूर्ती फोडणारे तालिबानी यांच्यात कितपत फरक आहे?>>> अतिप्रचंड फरक आहे हो...''तालिबानी इस्लामचे पालन करत आहेत,त्यामुळे इस्लामनुसार जगातले बाकिचे सारे धर्म हे नष्ट करण्याच्या लायकीचे आहेत,मूर्तिपुजा करणे हे सर्वात मोठ्ठे पाप आहे,त्यापासुन मानवाला मुक्त केले पाहिजे,आणी त्याला एकमेव अल्लाच्या उपासनेकडे वळवलं पाहिजे,म्हणुनच शक्य आहे तेथे मूर्ती फोडल्या पाहिजेत,उरलेलं सर्व बिगरइस्लामी जगत इस्लाम मधे आणलं पाहिजे,,,थोडक्यात तुमचा धर्म वाइट आहे,हे इस्लामच्या पोथित आलेले अल्लाचे मत कोणत्याही पुराव्या शिवाय आंम्ही म्हणतो म्हणुन मान्य करा,आपली अक्कल चालवाल तर मार खाल'' हा तालिबानी कृत्याचा मतित-अर्थ आहे.याच्या पूर्णपणे विरुद्ध दैववादी विचारांना शरण न जाता जिवन जगण्यासाठी स्वतःच्या हिमतीवर आयुष्याचे हित साधण्यासाठी तयार व्हा,,,या जिवनक्रमाचे प्रतिक म्हणुन संस्कृतितला हिनत्वाचा सडका भाग कापायची प्रतिकात्मक गोष्ट-म्हणजे अंनिसचा कुंडली जाळा कार्यक्रम... तालिबान्यांमुळे एका प्रकारची गुलामी सोडुन दुसर्‍या प्रकारच्या गुलामीत या...म्हणजे तंबाखू सोडू नका,टपरी बदला असे होते,तर अंनिसच्या या उप क्रमामुळे माणुस अधिक निर्भय बनायची सुरवात करु शकतो, तंबाखुच सुटते,कोणत्याच टपरीची गरज पडत नाही... तुंम्हाला काय पाहिजे बोला...? http://atruptaaatmaa.blogspot.com

शूर शिपाई यांच्या या प्रतिसादाचा मी निषेध करतो. (नुसता निषेध करायला काय जाते?) देवळे जाळून टाकावीत असे म्हणणे बालीशपणाचे आहे. आहे का हिंमत हा प्रश्न हा शिवसेनट मस्तवालपणा आहे.
ज्योतिषशास्त्र हे एक शास्त्र असून त्यावर विश्वास ठेवायचा का नाही हा ज्याचा त्याचा प्रश्न आहे. ज्योतिषशास्त्रामधल्यासुध्दा अनेक गोष्टी खर्‍या असतात, उपयोगी असतात. जर वापरणार्‍याने योग्य आणि सकारात्मक पध्दतीने वापर केल्यास या शास्त्राचा अनेक समस्यांवर उपयोग होऊ शकतो.
याला पुरावे द्या. 'मला अनुभव आला आहे' हा पुरावा होऊ शकत नाही. विज्ञानदिनाच्या निमित्ताने झालेल्या या चर्चांमध्ये अशा पुराव्यांना स्थान नाही.
कुंडलीवरून माणसाचा स्वभावधर्म, आवडीनिवडी इ. अनेक गोष्टींची स्पष्ट कल्पना येते. संकटांना तोंड देण्याचे धैर्य मिळते. माझ्या बाबतीत तरी आत्तापर्यंत भविष्य अचूक ठरले आहे आणि या क्षेत्रातील काही ज्ञानी लोकांवर (आणि त्यांनी सांगितलेल्या भविष्यावर) माझा ठाम विश्वास आहे.
विश्वास ठेवण्याचे तुम्हाला स्वातंत्र्य आहे. विश्वास न ठेवण्याचे इतरांना आहे. ते स्वातंत्र्य तुम्ही अडवू शकत नाही.सर्वच लोकांना संकटांना तोंड देण्यासाठी कुंडलीच्या कुबड्या लागतील असे नाही. कुंडलीवर विश्वास न ठेवताही संकटांना तोंड देता येते. निदान काही लोकांना तरी येते
जर लोकांना श्रध्दा ठेवायची असेल तर ठेवू द्यात की, हे अंधश्रध्दा निर्मूलन वाले स्वत:ला कोण समजतात? प्रयत्नवाद आणि विज्ञानवाद योग्य आहे परंतु याचा अर्थ दैववाद चुकीचा आहे असा होत नाही.
हे दैववादी, नशीबवादी स्वतःला कोण समजतात? विज्ञान पुरावे देते, म्हणून त्यावर विश्वास ठेवता येतो. तुम्ही पुरावे द्या, तुमच्यावरही विश्वास ठेवू.
सन्जोप राव
हम तुझे वली समझते, जो ना वादाखार होता

अंनिसच्या गिमिकी चीपनेसचे समर्थन करण्याचा माझा मुळीच हेतू नाही परंतु
त्यांनी पुण्यातील घराघरात शिरून सर्व कुंडल्या जाळलेल्या नाहीत. त्यामुळे तुमचे आह्वान गैरलागू आहे.
वास्तविक, फलज्योतिष दैववादी (फेटॅलिस्ट) असतेच असे नाही. नारायण नागबळी, कालसर्पविधी, नक्षत्र/मंगळ यांची 'शांत', इ. तोडगे देणारी विचारसरणी दैववादी म्हणता येणार नाही. "Chrysippus attempted to refute it by pointing out that consulting the doctor would be as much fated as recovering." ही (पलायनमपिमिथ्या सारखी) पळवाट उपलब्ध असेल तर तो खरा दैववाद नव्हेच.

शूर शिपाई ( कालावधी १० आठवडे ६ दिवस)

कुंडलीवरून माणसाचा स्वभावधर्म, आवडीनिवडी इ. अनेक गोष्टींची स्पष्ट कल्पना येते. संकटांना तोंड देण्याचे धैर्य मिळते. माझ्या बाबतीत तरी आत्तापर्यंत भविष्य अचूक ठरले आहे आणि या क्षेत्रातील काही ज्ञानी लोकांवर (आणि त्यांनी सांगितलेल्या भविष्यावर) माझा ठाम विश्वास आहे.

उपक्रमावरील ज्योतिषाकडे जाण्यापुर्वी ... http://mr.upakram.org/node/1065 जरुर वाचावे.
प्रकाश घाटपांडे

फलज्योतिष शास्त्राचा योग्य आणी समग्र पर्याय अंनिसकडे उपलब्ध आहे का..?

फलज्योतिष शास्त्राला पर्याय असे म्हणायचे आहे काय?
प्रकाश घाटपांडे

जो पर्यंत इतर पर्यायांकडे लोक वळत नाहीत तो पर्यंत ते पर्याय सहज उपलब्ध होणार नाहीत, आणि जो पर्यंत फलज्योतिषाचा बोलबाला आणि खोटी प्रसिद्धी शाबूत राहिल तोपर्यत लोक इतर पर्यायांकडे वळणे कठीण आहे.

इतर पर्याय हे बहुधा, समुपदेशन, मानसोपचार वगैरे क्याटेगरीत मोडावे. हे करणे आजही आपल्या समाजात कमीपणाचे मानले जाते. त्या मानाने अमेरिकन समाजात सर्रास मी ट्रिटमेंट घेत आहे असे सांगितले जाते. या पर्यायांना कमीपणाचे मानणे कमी झाले की हे पर्याय आपोआप मोठे होतील.

तुमचा आरोप योग्य आहे.

कुठं कुठं म्हणुन अंनिस पुरी पडणार्? जे शक्य आहे ते तरी करत राहावे असा एक व्यावहारिक दृष्टिकोन ठेवून अंनिस काम करते. अंधश्रद्धा व कालबाह्य कर्मकांडे असंख्य आहेत.
कुंडल्या न जाळताही व्यक्तिगत जीवनात कुंडलीवर विसंबुन आयुष्यातील निर्णय घेणार नाही असा पण जरी तरुणांनी केला तर ते अधिक श्रेयस्कर आहेच.
प्रकाश घाटपांडे

यनांच्या प्रतिसादाशी सहमत आहे. अंनिस एकवीस वर्षे कार्यरत असली तरी तिच्यात दरवर्षी सहभागी होणारे उत्साही किती? अंनिसला पाठींबा देणारे, तिचे कार्य समजून घेऊन अंधश्रद्धांना विरोध करणारे, स्वतः भाग घेणारे किती हे जाणून घ्यायला हवे. मला वाटतं की आपल्या समाजाची विचारसरणी पाहता अशा लोकांची संख्या खूप नसावी. तेव्हा अंनिस जे काही करते त्याला मर्यादा पडणे सहजशक्य आहे. त्यामुळे अंनिस येथे असते का? तेथे का जात नाही? अमुक आणि तमुक का करत नाही हे प्रश्न बिनमहत्त्वाचे आहेत.