अर्थात, क्षमतांच्या कमतरतेची कारणे गौण आहेत. ही कारणे गौण का? हे एखादे शिक्षण किंवा नोकरी पार पाडण्याची कुवत आहे की नाही, हाच मुख्य मुद्दा आहे. या मुद्या आडून आपणास आपणास काय सुचवायचे? अशी कुवत फक्त एखाद्या समाजातच असते का? या समाजातील बालकाला इतर समाजात जेथे कोणत्याही शैक्षणिक, आर्थिक, सामाजिक सोयी-सुविधा उपलब्ध नाहीत अश्या ठिकाणी लहानपणा पासून वाढवले तरी ते बालक त्याचा जन्मजात गुणा मुळे उच्च श्रेणीतच पास होईल असे आपणास म्हणावयाचे का? ठेचकाळलेला हापूस आणि रायवळ आंबा या दोन्हींची किंमत हापूसपेक्षा कमी असते.हे मान्य. पण हा नियम मानव जातीला लागू होत नाही .संपूर्ण मानव जातीच्या रक्ताचा रंग लालच असतो त्यात फरक करण्याची गरज नाही. मानव जातीत हा फरक केवळ स्वताचा मोठेपणा कायम राहावा म्हणून केला गेला. तरी अन्यायाचे परिमार्जन करून त्याला डॉक्टर बनविल्यास त्याच्या रुग्णांवर पुन्हा अन्यायच होणे शक्य असते. अरे वा जसे कांही हुशार समजल्या जाणाऱ्या समाजातील मुले डॉक्टर झाली तर रुग्णांवर अन्याय करतच नाही असे आपणास म्हणायचे का? उलट ही मुले शिक्षण झाले की पैशाच्या लोभाने मातृभूमीचे, समाजाचे उपकार विसरून परदेशी पळून जातात.हे सत्य आहे. जन्मजात कोणी हुशार किंवा बुद्धू नसतो. जशी सामाजिक,आर्थिक परिस्थिती असते तसे ते बालक घडत जाते . आणि समाजात अतिशय असमानता असल्या मुले ज्यांची सामाजिक परिस्थिती खालावलेली आहे त्यांना आरक्षण देणे म्हणजे भिक नाही. तो त्यांचा हक्क आहे. आणि आज आरक्षित आणि अनाआराक्षी जागांच्या मार्क्स मध्ये जास्त फरक नाही.उच्च वर्णीय कसे सातावतात त्रास देतात हे इतर वाचकांनी आपणास प्रतिक्रियेत सांगितले आहे मी IIT बद्दल वेगळे सांगण्याची गरज नाही.

प्रवेश मिळुनही काही अनारक्षित विद्यार्थी प्रगती करतांना दिसत नाहीत- हा ही निष्कर्ष काढता येइल.

जो निष्कर्ष कढायचा आहे / काढला आहे त्यासाठी तक्ता निरूपयोगी वाटतो. "एमबीबीएस तृतीय वर्ष" यात उरलेल्या विद्यार्थ्यांपैकी प्रत्येक गटातील विद्यार्थी किती विद्यार्थी परिक्षेला बसले हे माहित असणे फार गरजेचे आहे त्यावरून उत्तीर्णांचे प्रमाण (टक्केवारी) काढता यावी. ती टक्केवारी मिळाल्याशिवाय हे आकडे फारसे उपयोगाचे वाटत नाहीत

ऋषिकेश
------------------
कधी कधी तुम्ही काय बोलताय हे तुम्हालाहि कळत नाहि, इतके तुम्ही हुशार आहात का?

ज्या व्यक्तीला अथवा समाजाला आजवर कधीही आरक्षणाचा फायदा मिळालेला नाही, तसेच खरोखर आर्थिक दुर्बल याच घटकांना केवळ एका पिढीपुरते आरक्षण द्यावे. बाकीच्या सर्वांचे आरक्षण रद्द करावे आणि सगळ्यांनाच खुल्या प्रवर्गातून स्पर्धा करायला लावावी. काही उदाहरणे अशीही बघायला मिळतात की लोक धर्मांतरित म्हणून मिरवतात, मूळच्या धर्मावर जहरी भाषेत टीका करतात आणि नोकरी-शिक्षणात सवलती व राखीव जागा मिळवायची वेळ आली की कागदोपत्री मात्र मूळ धर्मातील जातच लावतात. माझा एक मित्र डॉक्टर होईपर्यंत आर्थिक दुर्बल प्रमाणपत्र सादर करत होता, प्रत्यक्षात घरी व्यापार होता. कधी विचारले तर म्हणायचा, 'अरे हेच तर आमचे व्यापारी डोके असते बाबा'. राजकारणात भरपूर माया जमवलेल्या, तसेच क्रिमी लेयरना कशाला पाहिजे आरक्षण?

'आपण सरकार कडून कशी भिक घेतात हे मला सांगावे लागले.' by thanthanpal मला वाटलेच होते आपण हा मुद्दा उपस्थित करून आरक्षण नको असे म्हणणार . ते ज्या सामाजिक,आर्थिक ,
कोटुंबिक हालात शिक्षण घेतात ते पाहता त्यांचे हे ८०% मार्क्स १०० पेकी १०० असतात. यात वाद नाही. आणि आपण म्हणता त्या प्रमाणे आरक्षण भिकच आहे असे मानले तर शासन घरगुती गस ला जी २५०-३५० रुपयाची सबसिडी देवून नुकसानीत जनतेला गस पुरवठा करते आणि आपण ती वापरता ती सुद्धा भिकच आहे. सरकारी मेडिकल . इंजिनिअर, आणि इतर उच्च शैक्षणिक कॉलेज मध्ये अत्यंत नाममात्र फी आकारून विद्यार्थ्यांना शिक्षण दिले जाते त्यात आपली मुले शिकतात ती सुद्धा भिकच आहे. आपण कधी म्हणतो का की माझ्या जवळ भरपूर पैसा आहे , मी सरकारला जेव्हढा खर्च येतो तेव्हढी अधिक फीस भरण्यास तय्यार आहे.गेली शतकानुशतके ज्यांच्यावर अन्याय झाला त्यांना थोड्या सवलती मिळाल्या की आपले पोट दुखते यामुळे आपण सुद्धा सरकार कडून कशी भिक घेतात हे मला सांगावे लागले

सहमत. या सवलती भिक आपन घेतो तर् बाकी जनतेने जरा जास्त् भिक् घेतलि तर काय नुकसान आहे.कि त्याला जास्त भिक् मिलते म्हनुन् असुया !!

यात जनुकिय भाग असू शकतो हे पटते. मात्र माणसाच्या जडणघडणीत जनुकिय आणि वातावरण (नेचर आणि नर्चर) चा वाटा किती-किती असतो हा आरक्षणाइतकाच चिरंतन विषय आहे.

दुसरा एक वेगळा मुद्दा म्हणजे जातींचे उच्चाटन व्हायला हवे की नको? जोपर्यंत आरक्षण आहे तोपर्यंत जातीला सरकारी संरक्षण आहे.
--
अनुदिनी : मोझार्ट ऑफ मद्रास - http://rbk137.blogspot.com

"काही समाज परीक्षांमाध्ये मागे दिसतात त्याचे कारण १००% परिस्थितीजन्य असून ०% जनुकीय आहे" या विधानाला विरोध माझा आहे.

मागे असलेल्यांच्या मागासपणात परिस्थितीबरोबरच काही जनुकीय कारणे सुद्धा असतात असे आपण या ठिकाणी स्पष्टपणे म्हणतात. याला आधार म्हणून आपण जी माहिती जमवली आहे ती (कोणी काही म्हणो) फारच त्रोटक आहे. महत्त्वाचा मुद्दा हा की जेव्हा मागासवर्गीय उमेदवार हा उच्चगुणांसहित एखाद्या अभ्यासक्रमाला प्रवेश घेतो तेव्हा तो सरळ सरळ खुल्या प्रवर्गात गणला जातो. (त्याला पूढील काळातही मागासवर्गीयांच्या सवलती मिळतात ही बाब अलहिदा) त्यामुळे आपल्या तक्त्यात अनारक्षित समाज म्हणून जो कोटा दिला आहे त्यात मागास गटातील उच्चगुण प्राप्त उमेदवार नसतीलच कशावरून.

दूसरी बाब अशी की आज संख्येने बहूसंख्य पण तरीही अनारक्षित गणल्या गेलेल्या काही समाजांमधूनही (उदा. महाराष्ट्राच्या बाबतीत मराठा समाज) फारसे विद्यार्थी (खरे तर संख्येच्या बाबतीत अतिशय नगण्य) आपण म्हणता त्या प्रतिभावंतांच्या स्पेशालिस्ट शाखांमधून चमकतांना दिसत नाहीत. मग या अनारक्षित बहूसंख्य उमदेवारांच्या मागे राहण्यामागे कुठले जनुकीय कारण आपण मानता?

आपल्या विधानाचा मला जाणवलेला रोख असा की प्रतिभावंत व्हायचे असेल तर नुस्ती परिस्थिती अनुकूल असून उपयोगाची नाही तर तुमची जनुके ही सुव्यवस्थित (सुवर्णी) असायला हवीत. तुम्हाला हे म्हणायचेच नाही असे जरी तुम्ही म्हणत असाल तरी ते मान्य पण मग

ज्या अनारक्षित वर्गातील मुलांची संख्या आपल्या तक्त्यात (जी की आपण या लेखापूरती प्रमाण मानली आहे.) जास्त आहे त्या अनारक्षित समाजांमधल्या मागे पडलेल्या विद्यार्थ्यांची टक्केवारी आपणास ज्ञात आहे काय? जर अशी मुले ही बहूसंख्येने असतील तर मग त्यांच्यातल्या जनुकीय कुठल्या जनुकीय बिघाडांची कुठली मिमांसा आपण करु इच्छिता?

एकंदरीत असमान पातळीवर असल्याने त्यांना आरक्षण द्या अशी आरोळी ठोकत पातळीची मिमांसा करतांना आपण जे काही जनुकीय कुभांड रचू पहात आहात त्यामागे आहे बिचारा गरीब कुणी असहाय तर द्या त्याला भाकर तुकडा अशी क्रुर दयाबूद्धीच अधिक दिसते. आणि कुणाच्या भिकारपणाच्या सामाजिक कारणांचा धांडोळा घेऊन आपल्या उरी येणारी उत्तरदायित्वाची जबाबदारी झिडकारण्यासाठीचाच हा लेखनप्रपंच असावा असे वाटते.

असो. माझ्या प्रतिसादातील मते एकांगी असतील तर आपण व इतर उपक्रमी प्रतिवादासाठी आहातच. बाकी आरक्षणाचे चटके आताकुठे बहूतांशी अनारक्षित लोकांना सोसावे लागत आहेत. म्हणून कुठले कसले बहाणे करत आरक्षणावर आक्षेप घेण्याचे उद्योग सुरू असलेले दिसतात. असे आक्षेप घेतांना मग आपल्या प्रतिभावंत जनुकांचाही बऱ्याच जणांना विसर पडतो.

प्रतिभावंत हे जनुकीय आघाताने निर्माण झालेली व्यक्ति असते- आणी उच्च जातीय हे जनुकीय फरकांमुळे सतत प्रतिभावंत (वगैरे) असतात असा एक सुर मला वरील काही प्रतिसादात दिसतोय. हे विधान चूक असल्यास माझा गैरसमज झाला असावा असे माना.

इतके भारदस्त विधान समजण्यासाठी काही पुरक विदा वाचायला मिळाला तर बरे. अन्यथा मला हे विधान आप्पलपोटेपणाचे लक्षण वाटते.

लेखातील तपशील, मांडणी आणि लेखातील व प्रतिसादातील विचारातले सातत्य खूप आवडले.

>>> आकाशाचा कागद आणि समुद्राची शाई केली तरी आरक्षणाविषयीची चर्चा संपणार नाही असे म्हणतात. <<<

.... आणि जोपर्यंत राज्याचेच काय पण देशाचे राजकारण हे जातिनिष्ठ धोरणावर चालत राहणार आहे तो पर्यंत आरक्षणाची पताका फडकतच राहणार हे सत्य जर एकदा (जे आहेच) मान्य केले तर जनुकांची महती केवळ कागदावरच राहणार. मतलबी असो वा धुरंधर राजकारणी असो, त्यांना ४२ ते ५८ टक्के मतदानावर स्थापन झालेल्या राजसत्तेवर विराजताना हेही माहित् असते की, हा मतदानाच्या पेटीपासून फटकून दूर राहिलेला सुमारे ५० टक्के वर्ग कोण आहे. त्यामुळे "कल्याणम्" महती आळवण्यासाठी आरक्षणाची गादी सदैव सेवेस ठेवणे हे त्यांच्या हिताचेच आहे.

कोणताही विश्वसनीय विदा, उदाहरणे व शास्त्रीय संशोधनाचा स्पष्ट दाखला न देता उगीचच आपला मुद्दा रेटण्याचा प्रयत्न रिकामटेकडेराव करीत आहेत. नितिन थत्ते यांनी केलेला युक्तिवाद योग्यच आहे. मुंबईतील रुपारेल व वझे केळकर या महाविद्यालयातील प्रवेशाच्या याद्या पाहिल्या तरी आरक्षित जागांवरील विद्यार्थ्यांचे गुण व खुल्या जागावरील विद्यार्थ्यांच्या गुणांमध्ये जवळपास काहिच फरक नसतो. आरक्षित कोट्यातून वैद्यकिय वा अभियांत्रिकी अभ्यासक्रमास प्रवेश मिळाला तरी परिक्षेची प्रश्नपत्रिका व गुणदान पद्धत सर्वांना समानच असते. त्यात कोणतीही सवलत नसते.

माझे एक नातेवाईक हा मुद्दा निघाला की तू 'त्यांची' वकिली का करतोस असे विचारतात. त्यांना जेंव्हा मी विचारतो "अहो काका, तुमच्या मुलाला कुठे तुम्ही सरकारी नोकरीत लावणार आहात. तुम्ही तर त्याला परदेशात पाठविण्याची आत्ता पासूनच तयारी करता आहात". यावर त्यांच्याकडे उत्तर नसते.
आरक्षण हे फक्त शैक्षणिक संस्था व सरकारी नोकर्‍यातच आहे. उदारीकरणाच्या धोरणाने सरकारी कंपन्या व पर्यायाने त्यातील नोकर्‍यांची संख्या घटत आहे.

वादासाठी जरी आपला जनुकीय दावा मान्य केला तरी समाजस्वास्थ्यासाठी तो योग्य आहे का याचा जरा विचार करा. कटूता वाढवायची की कमी करायची? शारीरिक अपंगांसाठी आपण राखीव जागा ठेवतोच ना? तसेच ज्या समाजास आपण (म्हणजे आपल्या आधीच्या पीढीने हो) सामाजिक दृष्ट्या अपंग केले त्यांना वर येण्यासाठी थोडी सवलत दिली तर कुठे बिघडते? आणि ठणठणपाळ यांनी म्हटल्याप्रमाणे असेही आपण सर्वच जण कोणत्याना कोणत्या प्रकारात आरक्षणाचा / सवलतींचा लाभ घेतोच ना!

अशा निरर्थक वादामध्ये आपली कुशाग्र बुद्धी वाया घालवू नका. मनाचा मोठेपणा दाखवा.

जयेश

महार जातीतल्या माझ्या काही जिवलग मित्रांना बामणांपेक्षा जास्त गुण मिळाले होते ही वस्तुस्थिती आहे. बाकी चालू द्या.

"तुझं वाचन किती? तू बोलतोयस किती?"
"तुझा पगार किती? तू बोलतोयस किती?"