विचारंशी सहमत.. आणि छान चर्चाविषय... याबद्दल वाचायला आवडेल
मी यावर अधिक लिहू शकत नाहि कारण अगदी ह्हेच प्रश्न मला पडले आहेत :)

जाता जाता: याच प्रश्नांनी ग्रस्त(!) असताना हे ललितलेखन माझ्या हातून घडले :)

-ऋषिकेश

स्वतःच्या बहिणीची (बहुधा) फेअर अँड लव्हली क्रीम चोरून लावल्यामुळे यशस्वी युवकाचे तेज चेहर्‍यावर झळकण्याऐवजी आपली 'चोरी' पकडली गेल्याने शेणात पाय घातल्याप्रमाणे चेहरा झालेला तरूण आणि त्याला "ए ए ए ए ए ए मर्द होकर लडकियों वाली क्रीम" अशी उपदेशवजा सूचना देणारा शाहरुख खान दिसतो. नंतर गोरापान झालेला तरूण दोन युवतींच्या मध्ये आत्मविश्वासाने उभा राहूनशाहरूखसारखाच काहीतरी आचरट मुद्राभिनय करून दाखवतो.

यूट्युबवर बघता येईल का हा प्रकार? मजेशीरच आहे.

मला वाटायचं की पुरूष टॉल अँड डार्क असले की ह्यांडसम दिसतात पण ते बहुधा रापलेल्या गोर्‍या इसमाचे वर्णन असावे. ;-) पण राम आणि कृष्ण हे दोन्ही सावळे पुरूष ह्यांडसम असावेत. ;-)

(कृपया या विषयाचे वर्गीकरण पाहून प्रतिसाद द्यावेत ही नम्र विनंती)

महाभारतात व्यास म्हणतात, सावळ्या रंगाच्या, दाट कुरळ्या आणि लांब केसांच्या, कमलाक्षी द्रौपदीच्या अंगाला येणारा नीलकमलांचा सुवास दोन मैलांवरून येत असे.

'गोरी गोरी पान फुलासारखी छान' अशा गाण्यांमधून आपली सौंदर्यदृष्टी एककल्ली होते का?

नाही बॉ! आपण दूषित नजरेने तर बघत नाही ना. माणिक वर्मांचे "सावळाच रंग तुझा" हे ही तितकेच सुरेख आहे मग त्याचा परिणाम लोकांवर का नाही?

कातडीच्या रंगानुसार भेदभाव करणार्‍या, काळ्या रंगाच्या व्यक्तींना मागास/अक्षम/अयशस्वी दाखवून गोरेपण म्हणजे यश असे दाखवणार्‍या जाहीराती आणि त्यात दाखवलेल्या उत्पादनांविरुद्ध कायदेशीर कारवाई करता येणे शक्य असावे.

पूर्वीच्या काळी असणारे महापुरुष ('हिरोज' या अर्थाने) बहुसंख्य भारतीय लोकांप्रमाणे काळे-सावळे होते हे योग्य निरीक्षण तुम्ही नोंदवले आहे. पण त्यावेळीही काही व्यक्ती उजळ वर्णाच्या होत्या अशी वर्णने आहेत असे वाटते. उदा. पार्वती (गौरवर्णी म्हणून गौरी इ.) चूभूद्याघ्या. माझ्यामते इंग्रजांच्या काळापासून गोरेपण म्हणजे काहीतरी ग्रेट अशी भारतीय जनसामान्यांची भावना झाली असावी असे वाटते.

>> अजूनही गोरेपणा म्हणजे कोणत्यातरी बाबतीतले श्रेष्ठत्व हे आपल्या मानसिक गुलामगिरीचे लक्षण आहे का?

असावे असे वाटते खरे.

सूर्याने त्यांची कातडी रापली नसते. त्यामुळे अशा व्यक्तीकडून विवाहानंतर एकमेकांची चांगली आर्थिक सोय होऊ शकते.

आजकाल अनेक कमी-कमवणारे मजूर छपराखाली काम करतात. म्हणून गौरवर्णीय देशांत "टॅनिंग"ला काही महत्त्व प्राप्त झाले आहे. अंग अगदी एकसारखे रापण्यासाठी दिवसभर उन्हात निवांत पडून राहावे लागते. अशा "सुंदर" रापलेल्या व्यक्तीकडे बर्‍यापैकी धनसंपन्नता असण्याची शक्यता असते. त्यामुळे अशा व्यक्तीकडून विवाहानंतर एकमेकांची चांगली आर्थिक सोय होऊ शकते.

(पूर्वी युरोपातही गोरी-गोरी असण्यालाच सौंदर्य मानले जाई.)

जसे भारतात फेअर अँड लव्हली मिळते, तसेच अंगाला फासायचा "टॅन" रंग अमेरिकेत मिळतो.

सध्या माझ्या प्रतिसादाला भारतीय संदर्भापुरता मर्यादित ठेवत आहे.
गोर्‍या कातडीचे आकर्षण, तिला अध्याहृतपणे मिळणारी सामाजिक मान्यता याची मुळे तपासू जाता , एक फार मोठा घटक म्हणजे वसाहतवादातून आलेली मूल्ये हा होय. वसाहतीच्या राज्यकर्त्यांची वैशिष्ट्ये ही अनधिकृत रीत्या आदर्श, प्रमाणभूत ठरत गेली. दीड शतकाच्या कालावधीमधे "गोरेपणा"चा ठसा खोलवर उमटला.
अर्थात याचे सर्व श्रेय साहेबाला देणे अयोग्य होईल. वांशिक उच्चभ्रूत्वाच्या कितीतरी शतके - सहस्त्रकच म्हणायला हवे - जातीपातीची उच्चनीचता अस्तित्वात होती. उच्चवर्णीयांची , उच्चजातीयांची शरीरवैशिष्ट्ये हा सामाजिक मान्यतेचा मापदंड बनला होता.
प्राचीन आणि मध्ययुगीनकाल व तदनंतर आलेला वसाहतीचा कालखंड संपून मग आलेल्या स्वातंत्र्योत्तर कालखंडात अर्थातच या सर्व ऐतिहासिक गोष्टींचे ओझे आपण अजूनही वहातो आहोत.

बिपाशा, काजोल, नम्रता शिरोडकर आणि अशा काही सुंदरी आणि त्यांचे पंखे पाहिले की हे चित्र हळूहळू का होईना बदलत आहे असे जाणवते. पण लग्नाच्या बाबतीत मात्र अजूनही चित्र जवळजवळ तसेच आहे. गोरेपणाच्या क्रिमांमध्ये असणार्‍या ब्लिच आदी रसायनांमुळे त्वचेच्या रंगात फरक दिसला तरी तो क्रिम बंद केल्यावर परत येतो असे ऐकले आहे. म्हणजे तीव्र रसायने असलेले क्रिम एकदा लावले की आयुष्यभर लावत रहावे लागते असे ऐकले आहे.
रंगभेद किंवा एखाद्याचा त्वचेचा रंग अजिबात लक्षात येऊ नये हे खरे, पण मुद्दाम प्रखर उन्हात जाणे टाळावे, परदेशी मंडळींना टॅंनिंग चे आकर्षण आहे. पण त्यांच्या इथे जशी सूर्यकिरणे कलती आणि सौम्य पडतात तशी आपल्याकडे पडत नाही, त्यामुळे अगदी पहाटेचे कोवळे ऊन सोडल्यास बाकी उन्हांमध्ये वावरावे लागल्यास पुण्यातल्या मुलींसारखा स्कार्फ मोजेधारी लादेन अवतार धारण करणे आणी सनस्क्रिन वापरणेच योग्य.
मुळात आपली त्वचा जशी लहानपणी मऊ होती तशीच ठेवणे, त्याचा मुलायम पोत आणि आरोग्य योग्य ती काळजी घेऊन राखून असणे हा मुख्य उद्देश असावा. (अवांतर,उधळे आणि बायकी: काया स्किन क्लिनिक मध्ये एक फेशियल हजार रुपयांचे असते म्हणे. कोणी केले आहे का? अनुभव कसा आहे?)
'गोरा' किंवा पांढरा फटफटीत रंग आणि समृद्धी यांचे नाते भारतीय मनाने नकळत जोडले आहे. आपल्यावर राज्य करणारे त्या रंगाचे होते, श्रीमंत होते, त्यांच्या मर्जीत राहिल्यावर आर्थिक फायदे होत असत, त्यांची चलने रुपयाच्या ४०-५० पट असल्याने ते आकर्षण यांची सांगड भारतीयांच्या संज्ञातीत मनाने 'गोरे म्हणजे चांगले' अशी घातली असावी असा अंदाज. आपल्यावर राज्य करणारे आफ्रिकन असते किंवा जपानी असते तर अनुक्रमे कृष्णवर्ण/पिवळा वर्ण म्हणजे समृद्धी असे समीकरण मनात तयार झाले असते असे वाटते.

चर्चा वाचताना पडलेला एक प्रश्न:
या हल्लीच्या जाहिराती काही काळ बाजूला ठेवू. पण आपल्या महाराष्ट्रात गोरे आणि काळे हि आडनावे आढळतात. ती कशावरून पडली असतील? मी काळे आडनावाची जी माणसे आजवर पाहिली आहेत ती सर्व वर्णाने गोरीच होती. असे का? (अरे हो, एका जाहिरातीत या नावांचा सुद्धा वापर प्रभावीपणे केला आहे.)

आता तुम्हाला काही प्रश्नः
काळोखी रात्र आणि प्रसन्न सकाळ असे का? जर सगळे मिळून २४ तासांचा एक दिवस होतो, तर अनेकदा काळ्या रात्रीला महत्व कमी का?
दात जर त्यांचे काम आयुष्यभर व्यवस्थीत करत असतील तर मग ते दिसायला शुभ्रच असावेत असा हट्ट का असतो?

कार्यालयात कामाचा पगार हा काम चांगले करण्यासाठी मिळतो. अनेकदा आपण ते करतो सुद्धा. कंपनीला फायदा होतो. पण जेंव्हा कामाचा आढावा घेतला जातो, त्यावेळी तु अजुन चांगले काम करू शकतोस असे का?
सचिन तेंडूलकरचे शतक हुकले आणि सामना जिंकला तरी अनेक जण हळहळतात. असे का?
एखादे उत्पादन तयार होउन बाजारत आले तरी त्यात व्हॅल्यु ऍडिशन (योग्य शब्द?) केले जाते. असे का?

तर सांगायचा मुद्दा असा, की तुम्ही स्त्री पुरूषांच्या ज्या एक मेकांच्या शरीर/कांती बद्दलच्या पुर्वीच्या कल्पना होत्या त्या आहेतच. पण आता आणखीन चांगले/समाधानकारक हवे हा विचार प्रत्येकाला आहे. स्त्रीच्या पुरुषां बद्दलच्या अपेक्षा आणि उलटे हे बदलत नाहीये, तर मागणीमध्ये वाढ होते आहे. त्यानुसार, मागणी तसा पुरवठा हे आलेच. आणि समाधान हे मानण्यावर आहे वेगळे सांगायचा गरज नाहीच. :)

अवांतरः भारताच्या भौगोलिक रचनेवर आधारीत लोकांच्याअ त्वचेचा रंग, याचा विचारकरून भारताचा ध्वज तयार केला तर त्वचेचे सगळे रंग एकत्र दिसतील. :)

अधिक विचार केल्यावर असे वाटले की आपल्याकडे जे (जास्त प्रमाणात किंवा आजिबातच) नाही त्याचे आकर्षण असणे स्वाभाविक आहे. बहुसंख्य काळ्या-सावळ्या लोकांमध्ये अल्पसंख्य गोर्‍या लोकांना यामुळे महत्त्व (दुर्मिळ गोष्टीची किंमत जास्त या न्यायाने) आले असावे. 'गोर्‍या' युरोपियन लोकांना काळ्या/तपकिरी त्वचेचे आकर्षण असते असे वाचले होते.

गोरा रंग,चांगले कपडे या कडे लोक लगेच आकर्षित होतात. असे का ते कळत नाही? मग तो माणुस कसाही का असेना. .
आणि स्रियांच्या कमनिय बांध्याबद्दल बोलत असाल तर मी आजन्म ब्रम्हचारी असल्याकारणाने या विषयावर बोलू शकत नाही .
आपला
कॉ.विकि

ह्या चर्चेमुळे काही प्रश्न निर्माण होतात:

1. जाहीराती ह्या माणसांना हव्या त्या गोष्टी दाखवतात का त्यांच्याकडे आहे ते प्रभावीपणे विकायला नवीन विचार तयार करतात? (म्हणजेच मार्केटींग करतात) - मला वाटते हे जास्त करून निदान सध्याच्या काळात मार्केटींग आहे.
2. आपल्यापैकी (माझ्यासकट) किती जणांचा प्रत्यक्ष-अप्रत्यक्ष कृष्णवर्णाशी (अफ्रिकेतील वांशिक अर्थाने नाही) संबंध येतो आणि तो आला की कमी पणा वाटतो? प्रत्यक्ष म्हणजे स्वतः गोरे नसणे अथवा जवळच्या व्यक्ती गोर्‍या नसणे तर अप्रत्यक्ष म्हणजे इतरत्र कुठेही. - परत याचे उत्तर वाटते की तसे कुणालाच वाटत नसावे, न्यूनगंड नसावा...
3. अमेरीकेत धनंजयने सांगीतल्याप्रमाणे क्रिम्स तर आहेतच पण अनेक मिश्रवंशिय लग्ने आहेत. ओबामाचे वडील काळे तर आई गोरी होती...
4. आपल्याकडे पण पहाल तर समाजातील विविध क्षेत्रातील (वर इतरत्र काही उल्लेख झाले आहेतच) अशा किती लोकप्रिय व्यक्ती आहेत की ज्या गोर्‍या आहेत म्हणून प्रिय आहेत अथवा नाहीत म्हणून अप्रिय आहेत? - नुसतेच नट/नट्या कशाला, इतर कलाकार पहा, खेळाडू पहा, गांधी - नेहरू घराणे सोडून राजकारणी पहा - अगदी म. गांधी पहा किंवा टिळक, सावरकर आदी पहा...

थोडक्यात मला हा प्रसिद्धीमाध्यमांचा आणि त्यातील जाहीरातींचा प्रभाव वाटतो. बाकी जेंव्हा व्यक्तिगत आयुष्यात हा प्रश्न येतो तेंव्हा त्यात न्यूनगंड असतो अथवा तयार केलेला असतो. ज्यांच्यात तो नसतो त्यांचा रंग कुठलाही असला पण "बावळाच ढंग तुझा" असला तर समाजमान्य /प्रिय होण्याची शक्यता नसते.

बाकी ऋषिकेशच्या मिपावरील चर्चेत खालील पिंक टाकली होती:

• पांढरा रंग हा काळ्यापुढे फिकाच असतो
• माणसाचे तरूण पण हे डोक्यावरचे केसकाळे असताना धरले जाते पांढरे झाल्यावर नाही. अर्थात काहीजणांचे डोक्यावरील केस "तोंड काळे करतात"हा भाग वेगळा :-)
• जो पर्यंत आपण लिहीत नाही तो पर्यंत कागद कितीही पांढराशुभ्र असला तरी "कोरा"च राहतो.
• संगणकावर टंकताना पण प्रामुख्याने आपण काळा रंगच वापरतो.
• जसा काळजीने चेहरा काळवंडतो तसाच भीतीने अथवा पित़ळ उघडे पडलेला चेहरापण गोरामोरा होतो.
• आणि हो, ज्या एका व्यक्तिस तमाम (हिंदू) भारतीय हे "संपूर्ण पुरूष" म्हणतात त्याचे नावच "श्रीकृष्ण" काळाच आहे.

या चर्चेवरून आठवले: याच पद्धतीच्या विषयावर एकदा आचार्य अत्र्यांनी लिहीले होते - विषय होता "डाव्या हाताचे दु:ख" -(शिर्षक आठवत नाही).

आपल्याकडे डावखुरे असणे पण चांगले समजत नाहीत त्यावरून त्यांनी लिहीला होता.

आ कर्ण म्हणतो तसे आहे खरे.
काहीसा युनगंड तयार केला जातो. आणि या कंपन्या त्याला खतपाणी घालतात.
कारण तो त्यांच्या पोटापाण्याचा प्रश्न आहे. पणा या जाहिरातींचा पौगंडावस्थेत भीषण परिणाम असतात.
आपल्या सावळ्या देवांचे उदाहरण हल्ली फारसे परिणामकारक वाटत नाही.

कारण पुर्वी विट्ठल हा सामान्य घरात प्रमुख देव होता, हल्ली त्याची जागा गणपतीने घेतली आहे की काय असे वाटते.
बाकी वरची चर्चा वाचायला आवडली.

शेवटी अंगाचा रंग पाहण्यापेक्षा अंगातले गुण पाहणे हेच रास्त असे वाटते. पण तरी लोकांना हे पटतेच असे नाही. मागे एक कोणता तरी सर्व्हे वाचला होता. त्यात असा दावा होता की ज्या कंपन्यांचे प्रमुख दिसायला आकर्षक आहेत त्या कंपन्या जास्त नफा कमवत आहेत.
म्हणजे कर्तूत्व गेले आणि दिसने महत्वाचे. कितीही काही केले तरी शेवटी दिसणे हा एक महत्वाचा भाग आहेच??

आपला
गुंडोपंत

या कंपनीत एक प्रकल्प केलेल्या एका विद्यार्थिनीने 'जगातले कोणतेही क्रीम तुम्हाला उजळ करु शकत नाही' असा निष्कर्ष काढला होता. त्वचेतले मॅलामाईन हे द्रव्य कोणत्याही मलमाने कमी होत असेल असे वाटत नाही.
सन्जोप राव

नुकत्याच वाचनात आलेल्या बातमी नुसार स्त्रीयांच्या गौरवर्णाच्या आकर्षणामागचे कारण त्याचा 'पावित्र्या'शी जोडला गेलेला संबंध व पुरुषांसाठीच्या सावळेपणाचा (डार्क, त्वचाच) 'राकटपणाशी/मर्दानगीशी' जोडला गेलेला (भावनिक (शास्त्रीय पेक्षा वेगळा)) संबंध कारणीभूत आहे असे समजले.

हे गूढ, नुकतेच संशोधनात उलगडले अशा आशयाची बातमी होती.

बातमीच्या दुव्याच्या अर्थातच शोधात.. (शोधून पाहिला, सहजतेने सापडला नाही.)

तो.