बळी तो कान पिळी ही म्हण बरीच जुनी आहे. तेव्हा सोशल डार्विनिझम वगैरे भानगड नव्हती. शोषक व शोषित यांची साखळी अनेक क्षेत्रात दिसते. ती थांबेल अस वाटत नाही. पण आपण म्हणता तसे या व्यवस्थेची पुनर्रचना करण्यासाठी पुन्हा एकदा काळानुरूप बदललेल्या सामाजिक व्यवस्थेनुसार नितीमुल्यांवर आधारीत समाजव्यवस्थेची नव्याने बांधणी करणे आवश्यक आहे या मताशी सहमत आहे. सर्वेपि सुखिनः संतु हे शक्य नसले तरी जास्तीत जास्त लोकांनी सुखी व्हावे असे प्रयत्न करणे गरजेचे आहे. असो.
उपक्रमावर आपले स्वागत.

सर्वप्रथम उपक्रमवर स्वागत. लेखाची मांडणी आवडली.

सामाजिक नितीमूल्ये या फक्त गप्फा वाटतात. सबळांनी नितीमूल्ये पाळावी अशी दुर्बळांची इच्छा असते इतकेच. पारडे बदलले की मूल्येही बदलतात आणि नितीही. सवडीने नंतर.

एकोणिसाव्या शतकात याच सिद्धांताचा आधार घेवून एका नव्या विचारसरणीने डोके वर काढले आणि ती म्हणजेच "सोशल डार्विनीझम ". >> ह्याला काही अर्थ नाही. चंगेजखान, तिमुरलंग, अरबी रानटी टोळ्यांना कोणी शिकवला होता "सोशल डार्विनीझम ".?

या पृथ्वीवरील जीवजंतू हे नैसगिक बदला नुसार आपापल्या शरीर रचनेत बदल घडवून आणत असतात आणि या पृथ्वीतलावर जिवंत राहण्यासाठी प्रयत्न करत असतात". . . . . . . डार्विनचे सिद्धांत हे फक्त या पृथ्वीतलावर जिवंत राहण्यासाठी जीवजंतूंनी आपल्या शरीर रचनेत कसे बदल केलेत यांवर आधारित होते.

डार्विनचा सिद्धांत समजण्यात आपल्या काही चुका झालेल्या आहेत. मनुष्य सोडून कोणताही जीव -प्राणी आपल्या शरीर रचनेत बदल घडवून आणू शकत नाही. जसे, जिराफ आपली मान उंच करण्या करता काहीही करू शकत नाही. पण जरी कोणी असे बदल घडवून आणले तरी ते पुढच्या पिढी कडे जात नाहीत. विज्ञानाच्या भाषेत acquired traits (म्हणजे घडवून आणलेला बदल) can not be inherited. प्रख्यात शास्त्रज्ञ आईझक असिमोव याने त्याच्या Guide To Sciences या पुस्तकात दिलेले छान उदाहरण - काही धर्मांत सुंता करण्याची प्रथा आहे पण हजारो वर्षे तसे करून सुद्धा नवीन पिढी जन्माला येते तेंव्हा ती सुन्ता झालेली जन्माला येत नाही.
पण काही वेळा reproductive process मध्ये चूक होते (mutation) व जन्माला येनार्या प्राण्यात काही तरी वेगळे असते. जर हे "काही तरी वेगळे" असे असेल ज्याने तो प्राणी जगायला कमजोर आहे तर त्याचे वेगळे पण जोपासले जात नाही कारण निसर्गात जगणे सोपे नसते. बहुतेकदा तो प्राणी reproductive वयाला पोहोचायच्या आतच मरून जातो. परत आईझक असिमोव याने दिलेले उदाहरण - सिकल सेल अनिमिया, थेलेसेमिया, इत्यादी प्रकारचे दोष असलेला प्राणी जन्माला आला तर तो लौकरच मरून जातो. साधा रन्गान्ध (कलर ब्लाइन्ड) असलेला प्राणी फार काळ जगू शकत नाही, कारण आपले भक्ष्य, व आपला भक्षी , दोन्ही ओळखण्या करता रन्ग महत्वाचे आहेत. मनुष्यच फक्त त्यांना कृत्रिम उपायांनी जिवंत ठेवून ते दोष pass on होउ देतो.

पण जर "काही तरी वेगळे" बदल त्या प्राण्याला जगायला जास्त सक्षम करत असेल तर दोन गोष्टी होउ शकतात. जर मूळ प्रजाती व बदल असलेली प्रजाती एकाच environmental niche करता compete करत असतील तर मूळ प्रजाती नामशेष होते व त्याची जागा जास्त सक्षम नवीन प्रजाती घेते. पण जर नवीन प्रजातीला दुसरी unoccupied environmental niche सापडली तर दोन्ही प्रजाती जगतात. हे सगळे निसर्गात आपोआप होत असते, म्हणून तर त्याला natural selection असे म्हणतात. घडवून आणले तर ते artificial selection होईल. हे सर्व 'बुद्धीजीवी' लोकांनी उडविलेले तर्क-वितर्कांचे फवारे नसून विज्ञान आहे. व याला "सर्वात लोकप्रिय" हे विशेषण पण चुकीचे आहे. संगीत, पोशाख, खाद्य पदार्थ इत्यादींचे प्रकार लोकप्रिय किंवा un-लोकप्रिय असू शकतात. विज्ञानातील सिद्धांत हे at any given time मान्य असतात किंवा under discussion असतात.

हे सर्व लिहिण्याचे कारण असे कि याचा संबंध तुम्ही पुढे जे काही लिहिले आहे त्यात अनेकदा येतो. जसे, आपण केलेले हे अन्याय म्हणजे निसर्ग नियमाचाच एक भाग आहे अशी कोल्हेकुई केली जावू लागली. in a sense अगदी बरोबर, ही कोल्हेकुईच म्हणावी लागेल कारण जे मनुष्याने केले ते निसर्ग नियमाचा भाग असूच शकत नाहीत. म्हणून "केलेले" व "घडलेले" यातला फरक maintain करणे जरूरी आहे. मनुष्याने केलेल्या अन्यायांचा डार्विनच्या सिद्धांतान्शी काहीही संबंध नाही. त्याला कोणी सोशल डार्विनीझम वगैरे लेबल चिकटविल्यास ते चुकीचे आहे. विज्ञानातील सिद्धांत विज्ञानाच्या जगातच meaningful असतात. ते त्या context च्या बाहेर वापरू नयेत.

पाश्चिमात्य देशांमध्ये जातीव्यवस्था जरी अस्तित्वात नसली तर तितक्याच तोलामोलाची आणि अमानवीय व्यवस्था आणि ती म्हणजे 'वर्णभेद' आणि "वंशभेद" आधीच आपले बस्तान बांधून बसली होती.
मान्य. पण सांभाळून. हेच मी नुकतेच दुसर्या धाग्यात लिहिले होते. मुद्दा तोच होता जो तुम्ही लिहिला आहे, फक्त शब्द वेगळे. लोकशाही, मानवी हक्क इत्यादी संकल्पना समाजात येण्या आधी, कुठलातरी parameter वरून आपला एक गट बनवून समाजात आपले वर्चस्व प्रस्थापित करणे हे सर्वच धर्मात व संस्कृतीत होते व आज पण आहे. मी लिहिले तेंव्हा मला "हे लॉजिक वेडगळपणाचे आहे. . . . स्वच्छता करायला सांगितली तर शेजारच्या घरातला संडास धुवायला आपण धावत नाही. सुरुवात स्वतःपासून होते." वगैरे ऐकविण्यात आले. तेन्व्हा, सांभाळून.
नितीमुल्य शिकविणाऱ्या ढोंगी धर्मांची कीव येते. Excellent, 'र्मा' वर अनुस्वार आहे, म्हणजे बहुवचनी. म्हणून no arguments.

तुमचे दोन मुद्दे मात्र अमान्य. एक, जाता येता भांडवलशाहीला लाथा. आज पाश्चिमात्य देशात जी social support यंत्रणा आहे, किंवा welfare state आहे, ते फक्त भांडवलशाही मुळेच शक्य आहे. भांडवलशाही नाकारलेल्या कोणत्याही देशाला ते जमलेले नाही. आपण सुद्धा आता थोडे फार social sector spending करू शकतो, जसे रोजगार हमी योजना, अन्न सुरक्षा योजना, कर्ज माफी इत्यादी, ते १९९२ पासून अवलंबिलेल्या आर्थिक उदारीकरणा मुळेच. त्या आधी ते शक्य नव्हते. दुसरे, स्त्रीला नेहमीच दुय्यम स्थान देवून 'कमजोर' गटात भर घालण्याचे काम केले गेले. आपल्या पुरते अमान्य. पण या करता एक स्वतंत्र लेख लिहावा लागेल.

सध्याच्या समाज रचनेचा बारकाईने निरीक्षण केलं तर आपणास असे आढळून येईल कि आजही चारच वर्ण अजूनही अस्तित्वात आहेत ते पुढील प्रमाणे १) नोकरी=शुद्र, २) धंदा=वैश्य, ३) राजकारण=क्षत्रिय व ४) समाजकारण=ब्राम्हण काही शंका???

स्वागत आहे.

हे इतिवाक्य ढोबळमानाने पटण्यासारखे आहे :

या व्यवस्थेची पुनर्रचना करण्यासाठी पुन्हा एकदा काळानुरूप बदललेल्या सामाजिक व्यवस्थेनुसार नितीमुल्यांवर आधारीत समाजव्यवस्थेची नव्याने बांधणी करणे आवश्यक आहे.

परंतु उर्वरित निबंधाशी काहीसे असंबद्ध वाटते.

वर्णभेदाचा आणि वंशभेदाचा (चुकीचा) संबंध डार्विनच्या सिद्धांताशी लावतात, हे खरे आहे. परंतु हा संबंध लावणार्‍या लोकांचा हेतू सद्यस्थितीबाबत समाधान वाटणे, असा असतो. वंशभेद आणि वर्णभेद निर्माण होण्याकरिताच्या ऐतिहासिक आणि सामाजिक घडामोडी कित्येक शतकांपूर्वीच्या आहेत. "सोशियल डार्विनिझम" शब्दाचे आणि कल्पनेचे फॅड होण्याआधीच्या आहेत. अन्यायकारक भेदभाव असण्याकरिता या शब्दांची आणि संकल्पनेची गरज नाही.
- - -
> कुठल्याही धर्माचा मुळ इतिहास पहिला तर हे लक्षात येईल धर्माचा उगम हा
> मानवी नीतीमूल्यांची जपणूक करण्यासाठी आणि त्यातूनच चांगला समाज
> घडविण्यासाठी झाला होता.
याची उदाहरणे देता येतील काय? धर्मग्रंथांच्या अंतर्गत उगम "अतिमानवी संदेश" अशा प्रकारचा पुष्कळदा दिसतो. म्हणजे बायबल किंवा कुरान हे त्या-त्या धर्मातल्या देवाने प्रेषितांना दिलेले आहेत. वैदिक संहिता अपौरुषेय किंवा दिव्यदृष्टी असलेल्या ऋषींनी रचले असे धर्मा-अंतर्गतचे मत आहे. धर्मग्रंथांच्या अंतर्गत वैयक्तिक अमृतत्वाकरिता निर्देश दिलेले असतात. अमृतत्वाच्या मानाने समाज हा क्षणभंगुर आहे.
आता अनेक धर्मांचा "बाहेरून" तौलनिक अभ्यास केला तर धर्म मानवनिर्मित आहेत, आणि ऐहलोकिक हेतूंनी उत्पन्न झाले असे म्हणता येईल. परंतु अगदी बंडखोर धर्म सुद्धा निर्मितीच्या काळी "मानवी नीतिमूल्यांची जपणूक करण्याकरिता उपजले" अशी उदाहरणे थोडीच सापडतील.
(कदाचित बौद्ध धर्म - त्यातल्या त्यात थेरवादी - अपवाद म्हणून सांगता येईल. अमृतत्वाबबत उदासीन आहे, आणि ऐहलोकिक नीतिमूल्यांबाबत निर्देश देतो. पण हा एक अल्पसंख्याक धर्म आहे.)

वर्ण, जात, धर्म... समाज व्यवस्था जन्मावर नसुन कर्मावर आधारीत आहे. खरे तर हिंदू नावाचा धर्मच मुळचा नव्हता काही लोकांनी तो निर्माण केला. आजही दोनच धर्म आहेत. एक स्त्रि व दुसरा पुरुष, नाटक बस झाले. आजच्या सामजाने हे मान्यही केले आहे.
कोणाला कोण कोणत्या गोष्टींपासून वंचित करायचे? हा प्रश्नच नाही. या करता एक स्वतंत्र लेख लिहीला आहे.

मी जरी नास्तिक असलो तरी डार्विन सगळाच्या सगळा पटत नाही.

नुस्त्या रसायनांनी भरलेल्या ग्रहा वर, अगदि कोटीच्या कोटी वर्ष गेली तरी एक पेशीय जीव तयार होईल हे पटत नाही. जरी अगदी चुकुन माकुन असे काही तयार झाले तर त्या एकपेशिय जीवाला दुसरा जीव तयार करावा असे का वाटावे.

जिराफाची मान उंच का ह्याचे डार्विन चे उत्तर अजिबात पटत नाही. तसे असते तर जिराफ आणि छोटे मान असलेले प्राणी ह्यांच्या मधले पण प्राणी तयार झाले असते.
आणि जिराफाची मान उंच होयला लाखो वर्ष लागणार असतील तर तेव्हड्या काळात ते अन्न न मिळाल्या मुळे extinct नसते का झाले?
ह्या जगात कित्येक चमत्कारीक प्राणी आहेत, जसे कांगारु, ते तसे का झाले ह्याचे उत्तर डार्विन कडे नाही.

आपले शरीर बघा, त्यात लाखो छोटी छोती यंत्र आहेत, ती आपोआप तयार होण्याचे काही कारण दिसत नाही.

भांडवलशाही ला जाता येता शिव्या घालण्याची जगातल्या सगळ्या समाजवाद्यांना सवय आहे. त्यांच्या कडे दुसरा कुठला पर्याय आहे? जो पर्यंत दुसरा पर्याय सिद्ध होत नाही तो पर्यंत भांडवलशाही हाच सर्वोत्तम पर्याय आहे.
जर भांडवलशाही नीट चालत नसेल तर त्याचे मुळ कारण त्या त्या समाजाच्या समाज व्यवस्थेत आणि जनतेत आहे. समाजातले दोष कमी केले की भांडवलशाही सारखा उत्तम पर्याय नाही.

उदाहरणार्थ - विजय मल्ल्या सारखी उदाहरणे हे भांडवलशाही चे failure नसुन भारतातल्या Lowlessness चे उदाहरण आहे.

श्री.संदीप यांचे उपक्रमवर स्वागत. लेख वाचल्यावर प्रकर्षाने जाणवले की सध्याच्या महाराष्ट्राच्या राजकीय औद्योगिक चित्रात एका विविक्षित समाजाच्या लोकांची असलेली मगरमिठी लेखकाला खुपते आहे.परंतु त्यावर थेट लिहिण्याऐवजी त्याने जडबंबाल नवे शब्द निर्माण करून अपरोक्ष लिहिण्याचा प्रयत्न केला आहे. बिचार्‍या त्या डार्विनला कशाला हो मधे आणत आहात?

कोणत्याही समाजात कोणत्याही काली असा एक गट असतोच की जो समाजातील आपल्या स्थानाचा गैरफायदा घेऊन आपले वर्चस्व निर्माण करण्याचा प्रयत्न करत राहतो. त्यात विशेष असे काही नाही. कालानुरुप हेही दिवस जातील व सध्याच्या वर्चस्व गाजवणार्‍या समाजाच्या जागी दुसरे कोणी लोक येतील.

प्रिय चंद्रशेखर जी , प्रथम आपण आली प्रतिक्रिया नोंदाविल्याबद्दल धन्यवाद ...आपण नमूद केलेले निरीक्षणं चुकीचे वाटते. हे चित्रण फक्त महाराष्ट्रापुरते आहे हे साफ चुकीचे आहे. लेख पुन्हा वाचवा हि विनंती. आणि आज हे दिवस जातील आणि दुसरे दिवस येतील म्हणजे जे सर्व चालले आहे ते बरोबर आहे असा अर्थ कृपया मुळीच काढू नये. या अर्थाने सर्व काही आहे ते बरोबर आहे असे अघोरी समर्थन कृपया करू नये...आणि राहिला विषय "मगरमिठी" चा तर ती आपल्या समाज व्यवस्थेची झालेली घसरण पाहून लगेच लक्षात येईल...डार्विन ला मध्ये का आणले आहे याचे उत्तरही लेखातच आहे...

मी जरी नास्तिक असलो तरी डार्विन सगळाच्या सगळा पटत नाही. नुस्त्या रसायनांनी भरलेल्या ग्रहा वर, अगदि कोटीच्या कोटी वर्ष गेली तरी एक पेशीय जीव तयार होईल हे पटत नाही.

नास्तिक असण्यात काही पुरुषार्थ नाही, व देवावर श्रद्धा असण्यात काही लाजिरवाणे नाही. पण एकादी व्यक्ती नास्तिक असते तरी किंवा नसते तरी. धर्म या सन्कल्पनेची टीका करायची असल्यास तुम्ही नास्तिक, डार्विनच्या थियरीची टीका करायची असल्यास "कोणी तरी आहे, त्या शिवाय का हे प्राणी निर्माण झाले" म्हणायचे, असला दुटप्पीपणा राजकारण्यांनाच शोभतो (निवडणूक फॉर्म भरण्या पासून ते शपथविधी सर्व मुहूर्त पाहून करायचे, व अंधश्रद्धा निर्मूलनच्या पण समर्थनात बोलायचे) असे नका करू. एक तिसरा पर्याय असा पण आहे - "तसा मी नास्तिकच आहे. पण समजा देव असलाच तर उगाच रिस्क नको. म्हणून शुक्रवारी मी एक पोथी वाचून पूजा करतो. इतर वेळी मात्र नास्तिक असतो", हे पण चालेल. पण काय ते नक्की ठरवा.

मानव व इतर पण सर्व प्राणी डार्विनच्या उत्क्रांतीच्या थियरी प्रमाणे निर्माण न होता कोण्या super being ने design करून निर्माण केले असतील तर तो designer अगदीच incompetent आहे असे म्हणावे लागेल. (design as in engineering design, NOT aesthetic design) काही ठळक design flaws खाली देत आहे.

१: दांत काढायला गालाला चीर द्यावी लागत नाही व दांत काढून झाल्यावर गालाला टांके घालावे लागत नाहीत. आ आ केला, दांत काढला, तोंड मिटले. झाले. तसेच पोटाचे पण हवे होते. अपेंडिक्स काढायला पोट फाडण्याची गरज न पडता पोटाला तोंडा सारखे समोरून उघडण्याची सोय हवी होती.

२: खर म्हणजे सर्वच अवयव easily reachable हवे होते.

३: spinal कॉलम चे design फारच अकार्यक्षम आहे, ज्या मुळे कंबर दुखी, स्लिप डिस्क, सायटिका, स्पोन्डीलायटीस एवढेच नव्हे तर पराप्लेजिया पण होतात. यात सुधारणेला खूपच वाव आहे. जसे दंत काढून सहज कवळी लावता येते तसे डिस्क पण सहज काढली-लावली अशी सोय हवी होती.

४: तोल सांभाळण्याची यंत्रणा मध्य कानात काय ठेवली आहे? काहीही रिपेयर करता येत नाही. विमानाचा Gyroscope व ऑटो पायलट बघा कसा easily reachable असतो.

५: front wheel drive कारचा समोरच्या चाकाचा joint किंवा rear wheel drive कारच्या propellar शाफ्टच्या universal joint चे design हे गुढग्याच्या joint च्या design पेक्षा कितीतरी पटीने चांगले आहे.

६: मला रोज सकाळी दाढी का करावी लागते? चेहेर्याच्या केसांना disable करण्याची सोय का नाही?

इतर पण काही महत्वाचे सुझाव आहेत, पण public forum वर लिहिता येण्या सारखे नाहीत. पण एक मात्र नक्की, कोणत्याही प्राण्याच्या शरीराचा इंजीनियरींग design च्या अंगाने विचार केला तर डार्विनच्या थियरी वर चटकन विश्वास बसतो.

<<नास्तिक असण्यात काही पुरुषार्थ नाही, व देवावर श्रद्धा असण्यात काही लाजिरवाणे नाही. पण एकादी व्यक्ती नास्तिक असते तरी किंवा नसते तरी. धर्म या सन्कल्पनेची टीका करायची असल्यास तुम्ही नास्तिक, डार्विनच्या थियरीची टीका करायची असल्यास "कोणी तरी आहे, त्या शिवाय का हे प्राणी निर्माण झाले" म्हणायचे, असला दुटप्पीपणा राजकारण्यांनाच शोभतो (निवडणूक फॉर्म भरण्या पासून ते शपथविधी सर्व मुहूर्त पाहून करायचे, व अंधश्रद्धा निर्मूलनच्या पण समर्थनात बोलायचे) असे नका करू. एक तिसरा पर्याय असा पण आहे - "तसा मी नास्तिकच आहे. पण समजा देव असलाच तर उगाच रिस्क नको. म्हणून शुक्रवारी मी एक पोथी वाचून पूजा करतो. इतर वेळी मात्र नास्तिक असतो", हे पण चालेल. पण काय ते नक्की ठरवा.>>

माझे काय ते पक्के ठरलेले च आहे, आणि गेली २५ वर्ष त्यात बदल झालेला नाही, त्यामुळे आता बदल होईल असे वाटत नाही. नास्तिक असण्याचा रेफरन्स देण्याचे जे कारण होते. तेच तुम्हाला समजले नाही.

डार्विन आणि तथाकथित धर्मात सांगीतले - दोन्ही पद्धतीने प्राणी, जीवन निर्मीती चे पूर्ण आकलन होत नाही. डार्विन ची थेओरी कदाचीत १०% स्पष्टीकरण देउ शकत असेल.
मी नास्तिक आहे हे पहिल्यांदा च सांगायचे कारण म्हणजे, डर्विन ची thoery पटत नाही म्हणल्यावर direct bible ची किंवा ब्रम्हदेवाची theory पटते असा होऊ शकतो. म्हणुन माझ्या नास्तिक असण्याचा उल्लेख केला.
ना मी राजकारण्यांसारखा नास्तिक आहे ना तुमच्या तिसर्‍या पर्याया सारखा.
तुमच्या पाहण्यात कदाचित सगळीच लोक थातुरमातुर प्रकारातली आली असतील, त्यामुळे तुमची विचार पद्धती अशी झाली असेल.

लेखकाचे उपक्रमावर स्वागत. अर्थपूर्ण लेखाच्या निमित्ताने चांगली चर्चा झालेली दिसली.

लेखातील डार्विनची वंशावळ म्हणजे सोशल डार्विनिज्म वरील विचार पटण्यासारखे आहेत. 'मानव अनेक वंशात विभागला गेला आहे आणि त्यातील काही वंश हे इतर वंशापेक्षा वरचढ आहेत. त्यामुळे कमजोर वंशांना नाहिशे होण्यापासून पर्याय नाही' असा काहीसा सोशल डार्विनिज्मचा दावा आहे. हा दावा करण्यासाठी डार्विनच्या सिद्धांताची गरज नाही. 'मात्र डार्विनने असे दाखवून दिले आहे की गतकाळात हे नेहमीच घडले आहे.' हा त्यापुढीलचा दावा डार्विनच्या सिद्धांताचा आधार घेतो.

वरील दाव्यांची भरपूर चाचणी वैज्ञानिक रित्या घेण्यात आली. मानववंशशास्त्र हा विभाग त्यातून आला असावा. मानववंश हे भिन्न दिसले तरी ते फारसे भिन्न नाहीत. किंबहुना ते एकाच ठिकाणातून (अफ्रिकेतून) जगभर पसरले म्हणून वंशभिन्नता फारशी नाही. डोक्याची मापे शरीराची मापे घेऊन ही भिन्नता शोधण्याचा प्रयत्न एकोणिसाव्या शतकापासून केला गेला. पहिल्यांदा काळ्या गोर्‍यांच्या फरकाचा अभ्यास केला गेला. त्यातही फरक आढळला नाही.

परिस्थितीला तोंड देण्याची क्षमता आणि एकाने दुसर्‍यावर मात करण्याची क्षमता या भिन्न असतात. त्यामुळे एका वरचढ प्राणीमात्र नामशेष होऊ शकतात तर कमजोर प्राणी हे तगून राहतात. (महापुरे झाडे जाती तेथे लव्हाळी वाचती. ) हे डायनोसोर इत्यादी उदाहरणावरून स्पष्ट होते. तेव्हा सोशल डार्विनिज्मचा वरचढ वंशांनी तेव्हढे जगावे या दाव्याला फारसा अर्थ नाही.

सामाजिक स्तरावर मात्र आपल्या करणीला कसलातरी आधार यावा म्हणून लोक वैज्ञानिक सिद्धांतांचा वापर करित असतात. हा वापर निश्चितपणे निषेधार्ह आहे. लेखकाच्या एकंदर म्हणण्याला माझा पाठिंबा आहे.

प्रमोद

ही व्याख्या पहिली तर आपल्या असेल लक्षात येईल की येथे मानवी नितीमुल्यांना काडीचेही महत्व नाही.

मुळात जीवशास्त्रातच मानवी नीतीमूल्यांना जागा नाही. ती शोधणे फोल आहे आणि ते मानवकेंद्रित विश्वरचनेच्या श्रद्धेचे लक्षण आहे. त्याउलट, नैसर्गिक ते चांगले अशा प्रकारे मानवी वागणुकीचे समर्थन करणेही चूक आहे.

इथे कुठेही उच्चभ्रू राहणीमान, कृत्रिम गोष्टींचा हव्यास, गरजेपेक्षा अधिक साधन संपत्तीचा हव्यास अशा संकल्पनांचा विचार नव्हता.

या विधानातसुद्धा नॅचरॅलिस्टिक फॅलसी आहे. 'प्राण्यांमध्ये नाही म्हणून आपणही नको करूया' हा युक्तिवाद निराधार आहे. शिवाय, प्राण्यांमध्ये नाही हे मतसुद्धा निराधार आणि काहीसे चूकही आहे. मुंगीचे वारूळ, मधमाशीचे पोळे, उंटाची मदार हेही हव्यासच आहेत. मोराचा पिसारा भपकेबाज आहे. अभयारण्यातील पाणवठ्यावर ठेवलेले (=कृत्रिम) मीठ सर्वच प्राणी हावरटपणे चाटतात.

आजपर्यंत मानवी इतिहासात निरागस लोकांवरील केले गेलेले अमानुष अत्याचार म्हणजे निसर्गाचा नियम होते असा तर्क लावणे मूर्खपणाचे ठरेल.

का बरे? माणूस निसर्गाचाच भाग आहे की!

भारतातील "सोशल डार्विनीझम" चे ठळक उदाहरण म्हणजे भारतात रुजलेली जातीव्यवस्था आणि त्यालाच जोडून आलेला 'जातीभेद'

सोशल डार्विनिजम असो वा जातिव्यवस्था, मूलतः त्या स्थितीवादी व्यवस्था आहेत. म्हणजे, "ठेविले अनंते तैसेचि रहावे" या तुकारामांच्या सल्ल्याचे स्पष्टीकरण म्हणून त्या व्यवस्था निर्माण झाल्या. "वंचित हे दुबळे असतात म्हणूनच ते वंचित राहिलेले असतात" असा सोशल डार्विनिजमचा युक्तिवाद असतो. "वंचित हे पूर्वजन्मीचे गुन्हेगार असतात म्हणूनच ते वंचित राहिलेले असतात" असा जातिव्यवस्थेचा युक्तिवाद असतो. हे दोन युक्तिवाद भिन्न आहेत.

धर्माचा उगम हा मानवी नीतीमूल्यांची जपणूक करण्यासाठी आणि त्यातूनच चांगला समाज घडविण्यासाठी झाला होता.

कोणत्या धर्माचा?
----
"वंचित हे दुबळे असतात म्हणूनच ते वंचित राहिलेले असतात" या युक्तिवादात सोशल डार्विनिजमची खरी चूक नाही. ते तर स्वयंसिद्ध विधानच (टॉटॉलॉजी) आहे. "वंचितांना मदत करू नये" हे धोरण जरी दुष्ट असले तरी तीही त्यांची मोठी चूक नव्हे, नीतीमत्ता जीवशास्त्रातून शोधू नयेच. "आजचे सक्षम लोक हे सर्वकालचे सक्षम आहेत आणि म्हणून त्यांनाच मदत मिळावी" हा युक्तिवाद ही त्यांची खरी चूक आहे. बाकी वेळी फ्री मार्केटच्या गप्पा मारणारे मंदी आली की बेलआऊट मागतात तो खरा सोशल डार्विनिजम आहे.
----

ही केवळ एक विचारप्रणाली नसून ती एक प्रवृती आहे हे पहिल्यांदा लक्षात घेतले पाहिजे.

हे विधान निरर्थक तर आहेच परंतु ते "आमचा विरोध ब्राह्मण्याला आहे" प्रकारच्या विधानांवरून रचलेलेसुद्धा आहे.

वंचित हे दुबळे असतात म्हणूनच ते वंचित राहिलेले असतात हा सोशल डार्विनिझमचा युक्तिवाद स्वयंसिद्ध सत्य नाही.

(ऐतिहासिक काळापासून) बलवान प्रत्येकवेळी नव्याने ठरवला जाऊ नये अशी समाजव्यवस्था (त्या त्या काळातल्या बलवानांनी) केलेली असते. बलवानाच्या दुबळ्या वंशजांना अस्तित्वाची लढाई लढावी लागू नये अश्या प्रकारे व्यवस्था निर्माण होत असतात.