लेख आणि त्याचा विषय हे दोन्ही बघून एक मोठी जांभई आली.
चन्द्रशेखर

'विरोध ब्राह्मण्य या प्रवृत्तीला आहे, ब्राह्मण या माणसाला नव्हे' हे वाक्य आणि हा विचार तर आता चुरगाळून उकीरड्यावर फेकून दिला पाहिजे. या मंडळींचा विरोध हा सरळसरळ ब्राह्मण लोकांनाच आहे. आतापर्यंत हा छुपा अजेंडा होता,

शोषण करणारा तो ब्राह्मण असा पवित्रा काही लोकांनी घेतला आहे. ब्राह्मण व ब्राह्मण्य या शब्दांच्या कसरती करत सतत द्वेषाची आग तेवत ठेवणे हाच भाग यात असतो. आमचा विरोध ब्राह्मणांना नसुन ब्राह्मण्याला आहे असे ठेवणीतील वाक्य या लोकांच्या बोलण्यात नेहमी असतात. आमचा विरोध सनातनी वृत्तीला आहे असे ते म्हणत नाहीत.अशा लोकांच्या व्यक्तिगत आयुष्यातील काही प्रसंग यासाठी कारणीभूत असावेत.
या पुर्वी उपक्रमावर झालेली ब्राह्मणांना आणखी किती झोडपणार ही चर्चा यानिमित्ताने वाचता येईल
प्रकाश घाटपांडे

लेखकास (पक्षी श्री.सन्जोप राव) नम्र विनंती की प्रथम त्यानी 'हरी नरके हे पश्चिम महाराष्ट्रातील ब्राह्मणविरोधी चळवळीचे नेतृत्व करतात' हा समज आपल्या विचारातून काढून टाकावा. कोल्हापूर, सांगली, सातारा इथे कॉ.गोविंद पानसरे, एन.डी.पाटील आणि दिलिप पवार यांच्या अध्यक्षतेखाली दोनचार फुटकळ सभा घेऊन टाळ्याखाऊ वाक्ये फेकली म्हणजे प.महाराष्ट्रातील झाडून सारा "मराठा+कुणबी" समाज त्यांच्या मागे वावटळीसारखा गेला असा बिलकुल अर्थ होत नाही. संविधानाने देशाच्या नागरिकाला विचार-अभिव्यक्ती अंतर्गत जे काही स्वातंत्र्य दिले आहे त्याचाच परिपाक म्हणून हे स्वयंघोषित नेते आपल्या अंतस्थ हेतूचा कार्यभार साधत असतात.

तिच गोष्ट खेडेकर नामक पुरुषोत्तमाची. आगखाऊ लेखन केले आणि चार टवाळखोर पोरे अवतीभवती जमा झाली म्हणून सारे राज्य माझ्या मागे आले अशा समजुतीने एका विशिष्ट मग्रुरीने आपला छ्कडा माळरानावर फिरविणार्‍या पंक्तीतील ती व्यक्ती. येणकेन प्रकारे प्रसिद्धीच्या झोतात राहण्यासाठी त्याच त्याच विषयावर आणि २१ व्या शतकातही जातिजातीत तेढ माजविण्याचे दर दिवशी पत्रके काढली म्हणजे समस्त मराठा त्यांच्यामागे धावला असेही मानू नये. सत्ताधारी राजकारणी लोकही 'बरा आहे एक, खाजविण्यासाठी' अशी सोयिस्कर वस्तुस्थिती पाहून या ना त्या माध्यमाद्वारे त्या विचारांना पंखा देत राहतात. शिवाय बाळासाहेब ठाकरे नावाच्या दुखण्यावर "आपल्याकडील पोतडीत" असे एक मलम त्याना हवे असतेच.

श्री.नरके यांच्या ताज्या लेखातील विचार यापूर्वीही वाचले असल्याने यात त्यानी नव्याने काय सांगितले हा एक संशोधनाचा विषय होईल आणि खुद्द खेडेकर त्याला जालीय भाषेत "फाट्यावर" मारतीलच, हे सांगण्याचीही खरे तर आवश्यकता नाही. जास्तीतजास्त काय होईल तर परत एकदा आठ-दहा 'अर्चिन्स' लोकप्रभेच्या कार्यालयात घुसून त्यांचा नेहमीचा नेमाडीछाप "उद्या पुन्हा हाच खेळ" प्रयोग करतील.

सध्याच्या वातावरणात मराठा वि. ब्राह्मण (किंवा व्हाईस व्हर्सा) हा उन्माद माजविण्याची कोणतीही गरज नसल्याने प्रत्येक सुजाण व्यक्तीला त्या विरूद्ध उभे राहणे क्रमप्राप्त आहे. ब्रिगेड वा खेडेकर (आणि ह.न.देखील) आदींच्या विचाराला 'फॅसिस्ट', 'धर्मनिरपेक्षताविरोधी', 'जातिवादी', 'ब्राह्मणीवर्चस्व विरोधी', अशी शेलकी विशेषणे वेगवेगळ्या ढंगात सादर करून जसा विरोध होणार नाही तद्ववतच त्यांच्या विचारांना सार्वजनिक संस्थळावर मोलाची बॅण्डविड्थ खर्च करून थाराही देऊ नये.

पण आता इथे हा विषय छेडलाच आहे तर एक मराठा म्हणून (आणि असे शेकड्यांनी नव्हे तर हजारोनी) मी इतकेच सांगू इच्छितो की मूळात या देशाच्या राजकारणात ज्यावेळी "हिंदुत्वा"चा मुद्दा काही राजकीय शक्तीनी ऐरणीवर आणला त्याचवेळी खेडेकरप्रणित विचारांचे बिजारोपण झाले. कुठेतरी या उपजातींना भय वाटत गेले की हिंदुत्वाच्या नावाखाली मुस्लिमांसमवेत आमचाही 'राडा' करण्याचा विचार कुठेतरी रुजतो आहे की काय ? त्यातही गेल्या दशकात विविध आर्थिक क्षेत्रातील घडामोडीमुळे मध्यमवर्गीयाच्या बॅन्क बुकांना आलेली बर्‍यापैकी सूज आणि तिला कुठेतरी खर्चायला जागा मिळावी म्हणून पद्धतशीरपणे वाढविण्यात आलेले 'धर्म महत्व'...मग ती मंदिरांची वाढती संख्या (आणि ट्रस्टची समृद्धी), प्रवासी कंपन्यांतून भरभराटीस आलेला व कोट्यवधी रुपयांची उलाढाल चालवणारा तीर्थक्षेत्रकेन्द्री वाहतूक व्यवसाय; पोथ्या, हिंदू धर्मग्रंथाची होणारी तुफान विक्री, भजनांच्या, मंत्रांच्या नामस्मरणाच्या व पूजाविधींच्या कॅसेट्स, सीडीज् यांचा खप, यावर वरचढ म्हणजे चॅनेल्सवरील बाबा, बापू, महाराजांचा २४ तास रतीब. हे पाहता शेवटी एखाद्या विवेकी माणसाला सारच काढायचे झाल्यास हे जातीवाद किंवा जमातीवादीकरण किती मोठ्या प्रमाणात चालू झाले आहे याचे उत्तर मिळेल. यावर उपाय तर राहू देच, पण धूर्त राजकारणी ही तेढ आणि तप्त वातावरण असेच राहावे हेच पाहत आहेच याचेच वैषम्य वाटते. नरके त्या लेखात म्हणतात, "अशा लिखाणामुळे खेडेकरांचा विविध कलमाखाली ७ वर्षांची शिक्षा होऊ शकते." ~ होईल असे वाटते ? शक्यता फार धूसर वाटते.

थोडक्यात दोघांच्याही विचारामागे समस्त मराठा समाज एकमुखी खडा आहे, असे त्यांच्या लिखाणातून/विचारातून ध्वनीत होत असेल तर ते चुकीचे आहे, इतकेच एक मराठा म्हणून मी इथे सांगू इच्छितो.

(जाताजाता : वरील प्रतिसादात श्री.प्रकाश घाटपांडे यानी मत प्रकटले आहे, "शोषण करणारा तो ब्राह्मण असा पवित्रा या लोकांनी घेतला आहे." ~ इथे 'या लोकांनी' याचा व्यापक अर्थाने पूर्ण मराठाकुणबी समाज असा होऊ शकतो. तसे जर त्याना म्हणायचे नसेल तर थेट 'खेडेकर विचारी मंडळींना' असा कृपया बदल करण्यात यावा अशी मी श्री.घाटपांडे याना विनंती करीत आहे. धन्यवाद.)

खेडेकर हा एकंदरच (समर्थकांकडून तसेच विरोधकांकडूनही) ओव्हररेटेड माणूस आहे. त्याच्या बाष्कळ बडबडीची सांगोपांग चिकित्सा करणारे लेख लिहिणे हा वेळेचा आणि उर्जेचा अपव्यय आहे. अर्थात नरके यांचा लेख हा चिकित्सा करण्याच्या उद्देशापेक्षा 'आंबेडकरी चळवळ हायजॅक' होण्याच्या भीतीतून आलेला आहे असे दिसते आहे.
एकंदर अनुल्लेखाने मारण्यालायक माणूस आणि लेख.

श्री खेडेकर या व्यक्तिच्या गरळीस गांभिर्याने घेण्याचे काही कारण दिसत नाही पण इतक्या नंगटपणे एखाद्या जातीच्या किंवा जातीविरोधाच्या छत्राखाली समुदाय जमा करण्याच्या वृत्तीकडे गांभिर्याने पाहिले जावे, असे वाटते. अशा वृत्तींची बीजे हिंदुत्वासारख्या चळवळींमुळे रोवली गेली हे गृहीतक असल्यास तर काळजीपूर्वक तपासले पाहीजे किंवा निष्कर्ष असल्यास त्यामागील आधार स्पष्ट केला गेला पाहीजे. मागे एका चर्चेत मांडलेले मत पुन्हा एकदा येथे देत आहे.

मराठा सोडून महाराष्ट्रात प्रामुख्याने वंजारी, माळी, धनगर या जाती राजकियदृष्ट्या सशक्त आहेत. मी लहानपणापासून मराठा कुटूंबांत जातीय अस्मितेला गोंजारण्याची वृत्ती पाहत आलो आहे. या इतर जातींची राजकिय-आर्थिक प्रगती अनेक वर्षे सत्तेत असलेल्या मराठ्यांना सलते. त्यामुळे संभाजी ब्रिगेडसारख्या पेरिफेरल संघटनांना फारसा पाठींबा नाही हे मान्य करणे मला जड जात आहे. पण अशा संघटनांना (मराठा महासंघ वगैरे) फारसा राजकिय वरदहस्त मिळत नसे तो आजकाल मिळू लागला आहे, असे माझे मत होत आहे.

तेथेच वाढत्या शहरीकरणाचे मतांवर होणार्‍या परिणाम म्हणून या वृत्तीस खतपाणी घातले जात आहे असेही मत मांडलेले आहे.

या सार्‍या ब्राह्मणद्वेषाच्या मागे शरद पवार, अजित पवार आणि त्यांचा राष्ट्रवादी काँग्रेस हा पक्ष आहे. हीच मंडळी साळुंखे, खेडेकर वगैरेंच्या करवी ब्राह्मणद्वेषाचे रीतसर पालनपोषण करत आहेत..

आपला,
(बहुजनसमाजवादी चित्पावन) तात्या अभ्यंकर.