प्रकाश व राहुल एका सुंदर अशा नैसर्गिक ठिकाणाच्या मोहात पडले होते. त्या विस्तीर्ण नैसर्गिक डोंगर पठार्‍यात विविध रंगांनी नटलेली झाडे - झुडपे, मध्य भागात हिरवेगार हिरवळसदृश गवत, कडेकडेला काही रानटी, रंगीत व विविध आकारांच्या फुलांची ताटवे, एक छोटासा धबधबा, वाहणारे पाणी, हे सर्व बघत असताना दोघांची मने हरपून जात. रोज आपण काही तरी नवीन बघत आहोत असा भास होत असे. जणू एखादा तज्ञ माळी यांच्या गैरहजेरीत रोज येथे येऊन बागकाम करत आहे, फुला-झाडांची निगा राखत आहे की काय असेच ते दृश्य दिसत होते. हे दोघेही नियमितपणे मनाला येईल त्या वेळी या ठिकाणी फिरायला जात होते. तास न तास निसर्ग न्याहाळत गप्पा मारत होते. डोळे भरून सृष्टीसौंदर्याचा आस्वाद घेत होते.
एके दिवशी गप्पाच्या ओघात राहुल म्हणाला:
"आपण गेले कित्येक दिवस येथे येतो. गंमत म्हणजे येथे अजूनपर्यंत या बागेत काम करताना आपण कुणालाही पाहिले नाही. तरीसुद्धा या सौंदर्यात उलट दिवसे न दिवस भर पडत आहे. हे सर्व नैसर्गिकरित्या घडत आहे असे म्हणावयास हरकत नसावी. यावरून या प्रकारच्या सौंदर्यवृद्धीसाठी कुठल्याही माळ्याची गरज नाही हे आता तरी तुला कबूल करावे लागेल."
"मी तुला पुन्हा एकदा सांगू इच्छितो की अशा प्रकारचे सृष्टीसौंदर्य आपोआपच कधी होत नाही. यामागे कुणाचे तरी कष्ट नक्कीच असावेत. माझ्या मते हे एका अदृश्य शहाण्या माळ्याचे काम आहे. आपल्याला दिसला नाही याचा अर्थ तो नव्हताच वा नाहीच असे होत नाही." प्रकाशचे उत्तर.
'परंतु तुझा हा माळी अजिबात आवाज करत नाही, एकाही पानाला हात लावत नाही. त्यामुळे येथे माळी कधी आला नव्हता म्हणून माळी नाही असे बिनदिक्कतपणे म्हणता येईल."
"माझा माळी काही न बोलणारा, आवाज न काढणारा, डोळ्यांना न दिसणारा अदृश्य, अमूर्त असा आहे."
बिनबुडाचे हे विधान ऐकून राहुल पूर्ण वैतागला व थोडेसे चिडूनच "मुका, बहिरा, अदृश्य, अमूर्त असा माळी व अस्तित्वातच नसलेला काल्पनिक माळी यांच्यात मला काही फरक दिसत नाही." असे आवाज चढवून म्हणाला.
"जरा हळूच. या दोघात नक्कीच फरक आहे. एक जण बागेची देखभाल करतो, निगा राखतो. व दुसरा काही करत नाही." शांतपणे प्रकाश उत्तर देतो.
"मग मी या शांत, बिनआवाजी, अदृश्य, अमूर्त माळ्याला व त्यासोबत तुलासुद्धा कायमचेच खलास करून टाकतो म्हणजे तुला कळेल." मनातला राग गिळत राहुल म्हणाला.
प्रकाश मात्र राहुलला राग आला आहे व ही पोकळ धमकी नाही हे जाणून गप्प बसला.

Source: Theology and Falsification by Antony Flew (1955)

या काल्पनिक संवादाची फलश्रुती तुम्ही प्रकाशची बाजू घेता की राहुलची बाजू यावर अवलंबून असेल. प्रकाशची बाजू घेणार्‍यांना राहुल हा एक वाट चुकलेला, साधा - भोळा, जगाचा अनुभव नसलेला, पुराव्यांचा विनाकारण बाऊ करणारा आहे असे वाटेल. जगातील प्रत्येक गोष्टीला पुरावा सादर करणे अशक्य आहे. काही गोष्टी मनानेच समजून घेण्यासारखे असतात. विश्वास ठेवावा लागतो. राहुलची बाजू घेणार्‍यांना प्रकाश हा हट्टी, अविवेकी, वा मूर्ख वाटेल. ज्या गोष्टीचा पुरावा नाही तीच तीच गोष्ट तो सारखे बडबडत आहे, असे वाटेल. कल्पनेतल्या माळ्याचे अस्तित्व पटवून देण्यासाठी (घेण्यासाठी!) त्यानी माळ्याला मुका, बहिरा, अदृश्य, अमूर्त करून टाकला आहे. जर एखाद्या व्यक्तीला असे काही केल्यास तो शून्यवत भासेल. त्यामुळे तो असला काय नी नसला काय दोन्ही सारखेच. काही फरक जाणवणार नाही. कदाचित राहुलला असा एखादा माळी अस्तित्वातच नाही हे सिद्ध करता येणे शक्य नसले तरी कल्पनेतल्या माळीवर विश्वास ठेवण्यात हशील नाही, असे वाटत असावे.
माळीच्या संबंधातला हा संवाद परमेश्वर या संकल्पनेची चर्चा करण्यासाठी तंतोतंत लागू होणारा आहे. माळरानावरील सौंदर्यदृश्यामागे ज्या प्रकारे एखाद्या बागकाम करणार्‍या निष्णात माळ्याचे हात असल्यासारखे वाटू लागते तशाच प्रकारे या श्रृष्टीचा निर्माता, या जगाच्या एकूण एक व्यवहारावर देखरेख करणारा असा एखादा नियंत्रक - व्यवस्थापक असू शकतो अशी भावना मनात येवू शकते. याच निर्मात्याला, नियंत्रक - व्यवस्थापकाला आपण परमेश्वर या नावाने संबोधतो. वेळ दाखवणार्‍या घड्याळाचा - तो blind असला तरी चालेल - वाचमेकर असावाच लागतो.
कदाचित पहिल्या पहिल्यांदा या अवाढव्य, आश्चर्यकारक अगाध श्रृष्टीचा कुणीतरी निर्मिक असल्याशिवाय या जगातील गुंतागुंतीचे व्यवहार सुरळितपणे चालणार नाहीत असे नक्कीच वाटले असेल. परंतु जसजसे अनुभव येत राहतील, कटु अनुभवाचे धक्के सहन केले जातील, चिकित्सकपणे, वस्तुनिष्ठपणे कार्य कारणांचा शोध घेण्याचे प्रयत्न केले जातील, तसतसे परमेश्वराच्या अस्तित्वाविषयीचे भ्रम गळून पडतील. वस्तुस्थितीचे ज्ञान होत राहील.
यासाठी मुळात हे जग काही नैसर्गिक नियमानुसार चालते याचा स्वीकार करायला हवा. या पृथ्वीवर पाऊस पडण्यासाठी, नियमितपणे सूर्योदय - सूर्यास्त होण्यासाठी कुठल्याही ईश्वराची गरज भासत नाही. परंतु प्रकाशसारख्या आस्तिकांना मात्र जगाच्या या चेंडूला पहिला धक्का ईश्वरानीच मारला म्हणून ही पृथ्वी स्वत:च्या अक्षाभोवती, सूर्याभोवती फिरत आहे असे खात्रीपूर्वक वाटत असते. व त्यातूनच या जगाचा गाडा पुढे पुढे ढकलला जात आहे यावर त्यांचा अदम्य विश्वास (श्रद्धा) आहे.
परंतु हा निसर्ग दिसतो तसा शांत, करुणापूर्ण नाही हेही आपल्याला जाणवत असते. त्याच्या रौद्ररूपामुळे वादळ, भूकंप, ज्वालामुखी, महापूर, दुष्काळ, इत्यादीमुळे जीवन अस्त -व्यस्त होते. लाखो - करोडो लोकांचा मृत्यु होतो. संसार उध्वस्त होतात, निरपराध्यांचा हकनाक बळी जातो. निरागस मुलं, मूक प्राणी मरतात. सगळीकडे दुखाचे साम्राज्य पसरते. अशा दुर्घटना घडल्यानंतर जगाचा भला करणारा हा परमेश्वर आहे तरी कुठे असा प्रश्न विचारावासा वाटतो. परंतु ईश्वरावर श्रद्धा असणार्‍यांना मात्र यात ईश्वराची चूक नसून ईश्वरानी जग निर्माण केले परंतु माणसानीच त्याचा घात केला यावर अढळ विश्वास असतो. परंतु जे खरोखरच निरपराधी आहेत त्यांच्यावरसुद्धा ही दुखाची कुर्‍हाड का कोसळते त्यांच्या हाकेला प्रतिसाद देव का देत नाही या व अशा प्रश्नांनासुद्धा आस्तिकांच्याजवळ पेटंट उत्तर असते; देव तुमची सत्व परिक्षा घेत आहे. जितके जास्त दु:ख तितके मृत्युनंतर जास्त सुख, समाधान...
अशा प्रकारचा वितंडवाद ऐकल्यानंतर जगाच्या प्रगतीसाठी चुकूनसुद्धा हात न लावणारा, सामान्य बुद्धीला पटण्यासारखा स्वत:च्या अस्तित्वाचा कुठलाही पुरावा मागे न ठेवणारा, (न ठेऊ शकणारा!) हा परमेश्वर नेमका काय करत असतो असा प्रश्न विचारावासा वाटतो. काही वेळा चमत्कारसदृश घटना ऐकीवात येत असतात, व त्यातून ईश्वराचे अस्तित्व जाणवते, असे सांगण्यात येत असते. परंतु अशा चमत्कारावर व चमत्कारामधून ईश्वराचे अस्तित्व सिद्ध करता येते, या गृहितकावर कट्टर आस्तिकांचा सुद्धा आजकाल विश्वास बसत नाही. म्हणूनच या जगात ईश्वर नाही असे ठामपणे म्हणावेसे वाटते. या श्रृष्टीच्या प्रत्येक व्यवहारामागे ईश्वराचा अदृश्य हात आहे असे विधान करणार्‍यांनी हात वा बोट जाऊ दे, निदान एखादे नख तरी दाखवून द्यावे असे आव्हान करावेसे वाटते. ज्याप्रकारे प्रकाश अस्तित्वात नसलेल्या माळ्याविषयी वाद घालत आहे तशाच प्रकारे आस्तिक मंडळी आपापल्या श्रद्धास्थानाविषयी काही तरी भलते सलते दावे करत असतात.
हा परमेश्वर फक्त बाबा-बुवा माताजी - देवीजी यांच्या बडबडण्यात, ते दाखवत असलेल्या आशावादात, त्यातून मिळणार्‍या (खोट्या!) मानसिक समाधानात, समावलेला असल्यास त्यापेक्षा काही तरी ठोस पुरावा दिल्याशिवाय तो श्रृष्टीकर्ता, जगन्नियामक आहे असे म्हणणे चक्क स्वत:ची फसवणूक करून घेतल्यासारखे ठरेल.