>> धर्म या शब्दाची पूर्ण व्याख्या सांगा

व्याख्याच म्हणाल तर धृ धारयति हे तांत्रिक दृष्ट्या योग्य आहे, वैचारिक दृष्ट्या माणसाला माणूस म्हणून जगू देणारा आणि त्याच्या वैचारिक/भावनिक प्रगतीस कारणीभूत असणारा असा तो धर्म. (माझे मत)

मराठी असे आमुची मायबोली तिला बैसवूं वैभवाच्या शिरी |
***********************************
धार्मिकांच्या शब्दांत सांगायचे तर " साक्षात् भगवंतांनी स्वमुखाने अर्जुनाला सांगितले आहे: "हतो वा प्राप्स्यसि स्वर्गम् जित्वा वा भोक्ष्यसे महीम् |" अर्थात् (हे अर्जुना या युद्धात) तू मरण पावलास तर स्वर्गात जाशील. जिंकलास तर पृथ्वीवर राज्यश्रीचा उपभोग घेशील.
..श्रीकृष्णाने अर्जुनाला युद्धोन्मुख करण्यासाठी स्वर्गाचे आमिष का दाखविले आहे? कारण स्वर्गात सगळे सुखच सुख आहे. दु:ख नाहीच.अशीच स्वर्गाविषयींचीची धर्ममान्य कल्पना आहे.त्या सुखांचे थोडे डीटेलिंग केले एव्हढेच. त्यातही माझ्या पदरचे काहीच नाही.
अतिरेक्यांच्या प्रशिक्षण शिबिरात त्यांचे ब्रेन वॉशिंग असेच होत असावे . "या हल्ल्यात तुम्ही मेलात तर स्वर्गाला जाल.तिथे सोळा कुमारिका(व्हर्जिन्स) तुमच्या स्वागताला सिद्ध आहेत. यशस्वी झालात तर तुम्हाला इथे लोकप्रियता आणि खूप पैसा मिळेलच". यात आणि गीतेतील श्रीकृष्णाच्या उपदेशात (हतो वा प्राप्स्यसि स्वर्गम्..) मला फारसा भेद वाटत नाही.अर्जुनाला ती स्वर्गसुखाची कल्पना खरी वाटत होती. अतिरेक्यांनासुद्धा ती शंभर टक्के खरीच वाटते.म्हणूनच तर ते जीवावर उदार होतात.

कोणच्याही भौतिक अडचणी सोडवण्यासाठी धर्माचा उपयोग फक्त राजकारणी किवा निर्बुद्ध लोक करतात

धर्माचा बाकी काही उपयोगच नाही!

माझे म्हणणे एवढेच आहे कि केवळ आज ते आपल्या तर्काला पटत नाही म्हणून ते चूक आहे असे म्हणणे कितपत योग्य आहे?

१००%

तुम्ही तुम्हाला वाटणारा प्रतिसाद (उत्तर नाही) दिलेत म्हणून बिघडले नाही, हा पब्लीक फोरम आहे पण प्रतिसादातच म्हणल्याप्रमाणे, प्रश्न श्री, यनावालांना विचारला होता.

काही मजकूर संपादित.

आता पर्यंतची चर्चा चवीने वाचली. मूळ लेख व चर्चा चांगलीच आवडली.

तुम्ही दिलेली पंचतत्वे चपखल वाटतात. (जास्तीत जास्त ब्रह्म शब्दा ऐवजी दुसरे शब्द मिळतीअ.)

हिंदुंना आवश्यक कर्मकांडे नसतात ही हल्लीची स्थिती. माझ्या मते सर्वात जास्त कर्मकांडे (कर्मठ शब्द कदाचित दुसर्‍या भाषांतून नसेल.) हिंदूंमध्ये होती. आणि ती बहुतांशी आवश्यक कर्मे होती.
फरक एवढाच की ती जातीनिहाय होती. मुख्य कर्मकांडे मुंज/संध्या (द्विजांसाठी ), लग्नविधी आणि श्राद्धविधी. याशिवाय जातीनिहाय वा कुलनिहाय वार्षिक आणि नैमेत्तिक कर्मकांडांची वेगळी रांग होती. काही कर्मकांडे ही पंथ निहाय होती.
ही कर्मकांडे पाळली नाहीत तर जातीबाह्य कुलबाह्य केले जात होते. आजही या कर्मकांडांचा प्रभाव जाणवतो.

बाकी विषय हिंदूधर्माचा नाही. पण सर्वांना हिंदू समजण्यात (लेखावरील एका प्रतिसादात तसे म्हटले आहे.) हिंदुंना तत्वज्ञान वा कर्मकांडे नसतात अशी समजूत करून दिली आहे. ती बरीच चुकल्यासारखी वाटते.

तुम्ही दिलेल्या पंचतत्वांनी हेच सिद्धे केले की अधार्मिकांना धर्माची जास्त ओळख असते !

प्रमोद

सविस्तर उत्तराबद्दल धन्यवाद. यातील प्रत्येक मुद्याशी सहमत होईनच पण त्याच बरोबर, "किमान या पंच तत्त्वांवर तरी हिदुधर्मीयाची श्रद्धा असलीच पाहिजे असे मला वाटते." या विधानाशी त्याच संदर्भात सहमत आहे. अधोरेखीत वाक्य महत्वाचे आहे. अशासाठी की हिंदू धर्माला एक पुस्तक, एक प्रेषित नसल्याने प्रत्येकजण वेगळा अर्थ काढत हिंदू असू शकतो.

सावरकरांचे हिंदू आणि हिंदूत्व शब्दावरील विचार प्रसिद्ध आहेतच आणि त्यावर या संस्थळावर इतरत्र चर्चा झाली आहेच, त्यामुळे त्याचा परत पूर्ण संदर्भ देत नाही. मात्र पं. नेहरू आणि म. गांधीजी काय म्हणाले ते देखील बघण्यासारखे आहे, हे नेहरूंच्या डिसकव्हरी ऑफ इंडीयातील परीच्छेदात बघण्यासारखे आहे:

Hinduism, as a faith, is vague, amorphous, many-sided, all things to all men. It is hardly possible to define it, or indeed to say definitely whether it is a religion or not, in the usual sense of the word. In its present form, and even in the past, it embraces many beliefs and practices, from the highest to the lowest, often opposed to or contradicting each other. Its essential spirit seems to be to live and let live. Mahatma Gandhi has attempted to define it: `If I were asked to define the Hindu creed, I should simply say: Search after truth through nonviolent means. A man may not believe in God and still call himself a Hindu. Hinduism is a relentless pursuit after truth ... Hinduism is the religion of truth. Truth is God. Denial of God we have known. Denial of truth we have not known'

Whatever the word we may use, Indian or Hindi or Hindustani, for our cultural tradition, we see in the past that some inner urge towards synthesis, derived essentially from the Indian philosophic outlook, was the dominant feature of Indian cultural, and even racial, development.

त्या व्यतिरीक्त मला असे वाटते की हिंदूधर्मात आपण काय मानतो त्यापेक्षा आपण कसे वागतो/काय करतो याला महत्व असावे. म्हणूनच अहींसा, सत्य, अस्तेय, ब्रम्हचर्य, अपरीग्रह, शौच, संतोष, तप, स्वाध्याय आणि इश्वराराधना ह्याबद्दल जास्त बोलले जाते.

आपण दिलेल्या पाच तत्वांमधली (जर तत्वे म्हणून समजली तर) १-२ शंकराचार्यांची अर्थातच बरीच नंतरच्या काळातली आहेत. तर ३,४,५ गीतेतील श्लोकांमधले आहे. त्या श्लोकांमधे आणि एकूणच गीतमधे (महाभारत कथेप्रमाणे) श्रीकृष्णाने अर्जुनाला अध्यात्म आणि विविध प्रकारचे "योग" सांगितले खरे, पण त्याच बरोबर त्याने हे देखील सांगितले आहे:

ज्ञानासम नसे काही पवित्र दुसरे जगी । योग-युक्त यथा-काळी ते पावे अंतरी स्वये ॥४-३८ ॥
श्रद्धेने मेळवी ज्ञान संयमी नित्य सावध । ज्ञानाने शीघ्र तो पावे शांति शेवटची मग ॥ ४-३९ ॥

थोडक्यात ज्ञानाला सगळ्यात जास्त महत्व दिले आहे आणि ते मिळवण्यासाठी श्रद्धा करण्यास सांगितले. त्याचा माझ्या मते सकारात्मक विचार अर्थ असावा. ह्यात काय आणि त्यात काय अशीच सुरवात केल्यास पुढे अभ्यास तरी कसा होणार आणि ज्ञान तरी कसे मिळणार. तात्पर्यम, गीतेत केवळ आत्मा-पुनर्जन्म इतकेच बोलले गेलेले नाही. असो.

मात्र, त्याहूनही महत्वाचे, शेवटी श्रीकृष्ण (माझे आवडते) वाक्य म्हणाला:

इति ते ज्ञानमाख्यातं गुह्याद्‍गुह्यतरं मया ।
विमृश्यैतदशेषेण यथेच्छसि तथा कुरु ॥ १८-६३ ॥

थोडक्यात ज्याला अगदी पूर्णपुरूष असे म्हणले गेले त्याने देखील शेवटी सारे काही शिकवून, विचार करण्याचे आणि विचाराधारीत निर्णय घेण्याचे आवाहन केले. तसे न करण्याचे स्वातंत्र्य हिरावून घेतले नाही. मला वाटते असे स्वातंत्र्य देणारा आणि ते तितक्याच जबाबदारीने वापरणारा हिंदूधर्मी.

दुर्दैवाने ते विसरले गेले आणि बुवाबाजी वाढली, कर्मकांडे वाढली, अनेक दोष आले. पण तो दोष मूळ हिंदू तत्वज्ञानाचा नसून त्यात आलेल्या प्रदुषीत विचारधारेचा आहे. ते प्रदुषण दूर करणे गरजेचे आहे, अधुनिक करणे देखील गैर नाही, किंबहुना आवश्यक आहे. पण तसे करताना हिंदू धर्मतत्वज्ञानालाच नावे ठेवणे हे काही पटत नाही.

प्रतिसाद लिहिताना १०% हून अधिक रोमन अक्षरे वापरू नयेत.प्रतिसाद लिहिताना १०% हून अधिक रोमन अक्षरे वापरू नयेत.प्रतिसाद लिहिताना १०% हून अधिक रोमन अक्षरे वापरू नयेत.प्रतिसाद लिहिताना १०% हून अधिक रोमन अक्षरे वापरू नयेत.प्रतिसाद लिहिताना १०% हून अधिक रोमन अक्षरे वापरू नयेत.प्रतिसाद लिहिताना १०% हून अधिक रोमन अक्षरे वापरू नयेत.प्रतिसाद लिहिताना १०% हून अधिक रोमन अक्षरे वापरू नयेत.प्रतिसाद लिहिताना १०% हून अधिक रोमन अक्षरे वापरू नयेत.