पुस्तकावरची सरकारी बंदी उठवली असली तरी गैरशासकीय यंत्रणांनी (आज राज ठाकरे, उदयनराजे उद्या मराठा महासंघ, विनायक मेटे वगैरे मंडळी) बंदी लागू असल्याचे जाहीर केले आहे. राज्य सरकारच्या क्षमतेवर माझा विश्वास नाही. भारत बंद च्या दिवशीच राज्यसरकारची पुरेशी शोभा झाली. त्यामुळे परिस्थितीत काही फरक पडू नये.

जेम्स लेनने शिवाजीराजांबद्दल असे काही गलिच्छ लिहिले असेल तर ते निंदनीय आहे.

महाराष्ट्राचा सातत्याने अपमान केंद्र करत आले आहे. नेहरू सुद्धा शिवाजी हा राजा नसून लुटारू होता असे मत.मांडत.
जेम्स लेनच्या पुस्तकात शिवाजी हा शहाजीचा मुलगा नसून दादोजी कोंडदेवांचा असावा, असे काही पोर्तुगीज इतिहासकारांचे मत असल्याचा जाताजाता उल्लेख झाला आहे. कोण कोठला लेन शिवाजीचे वडील दादोजी होते म्हणतो आणि आपण मूर्ख सारखे लेखकाच्या अभिव्यक्ती स्वातंत्र्याच्या नावाने गळा काढतो.Maharashtrians tell jokes naughtily that Shivaji’s biological father was Dadoji Kondeo Kulkarni असे विनोद सांगणारे 'महाराष्ट्रीयन' कोण आहेत याविषयी कुतूहल आहे. शिवाजीचे गुण त्यांना मान्य करणे अवघड जाते म्हणून त्याच्या आईच्या चारित्र्यावर असले घाण आरोप करून शिवाजीचे हे गुण आमच्या रक्ताचे च होते म्हणून त्यांना स्वतःच्या उच्चभ्रू रक्ताची टिमकी वाजवायची होती.ज्यांना बहुजन समाजातून उदयास आलेले नेतृत्व डोळ्यात खुपत होते त्यांनीच मग हे शिवाजीच्या पित्या बद्दल खोटानाटा अपप्रचार केला. कोणाच्या आईच्या चारित्र्यावर शंका घेवून, मग आमच्या अभिव्यक्तिस्वातंत्र्याची गळचेपी होत असल्यासारखे वाटते. हे म्हणणे म्हणजे हलकट पणाची कमाल झाली. या पुस्तकाची महाराष्ट्रात काय भारतात विक्री होता कामा नये. त्याच बरोबर असे लेखन करणाऱ्या प्रवृतीला आळा घालण्या साठी कडक कायदा करावा. मध्यंतरी वारकरी समाजाचा असाच अपमान केला तेंव्हा वारकरी का मारेकरी म्हणून त्यांना हिणवण्यात आले. पण प्रकरण अंगावर शेकल्यावर माफी मागून , आता माफी मागितली विसरून जा, असे मानभावी सल्ले दिले गेले. या मुळे ही विष वल्ली मुळातूनच खोडावयास पाहिजे. अश्या बिनकण्याच्या वागण्यामुळे उद्या तुमच्या आई बहिणीच्या चारित्र्य वर शंका काढण्यास हे लोक कमी करणार नाही पण अभिव्यक्ती स्वातंत्र्या च्या नावा खाली तुम्ही ते नाकारू शकणार नाही, त्या लिखाणाचा विरोध करू शकणार नाही. जाता जाता. आपली न्याय व्यवस्था कशी आहे हे भोपाळ हत्त्याकांडा वरील निकाला वरून समजले यामुळे न्यायालयालयाच्या निकालाची पायमल्ली होत आहे असा आक्रोश करू नका.

पुस्तक अर्थातच वाचलेले नाही.

पण शिवाजीच्या शारीर पित्याविषयी टिपण्णी असल्यामुळे बंदी घातली होती असेच आठवते.

शिवाजीच्या चरित्राच्या एकूण आवाक्यात शिवाजीचा खरा बाप या विषयातली कुचाळकी कुठे बसते ते कळत नाही.
या प्रकरणातला दुसरा भाग जेम्स लेन ला ही माहिती भांडारकर संस्थेतून मिळाली असे लेन ने सांगितले होते. येथे सुद्धा ही माहिती लेनला मुद्दाम सांगण्याची गरज काय हे कळले नाही.

नितिन थत्ते
(नाऊ आय डोंट हॅव टु राईट धिस वे)

काढला आहे

उद्या एखाद्या फालतू ब्लॉगवर यांच्या घरातील स्त्रीयांबद्दल एखादा चूकीचा शब्द लिहीला गेला तर यातील किती लोक 'तसे सिद्ध करायचा' आग्रह धरतील याबाबतीत शंका आहे.

अर्थात संभाजी ब्रिगेड सारख्या तद्दन धंदेवाईक संघटनांनी जी गुंडगिरी केली त्याचेही समर्थन केले जाऊ शकत नाही.

छत्रपति शिवरायांचं व्यक्तीमत्व उत्तुंगस, एकमेवाद्वितिय आहे. त्यांचे अलौकिक कर्तृत्व, धुरंधर मुत्सद्दीपणा, उद्दंड पराक्रमामूळेच ते महाराष्ट्राचे खरे राष्ट्रपुरुष आहेत. कुठल्याही बाजारगप्पांनी त्यांच्या अढळस्थानात कूठलाही फरक पडणारेय का? हे घाणेरडे राजकारण आहे. संभाजी ब्रिगेड सारख्या संघटनांनी जी गूंडगिरी केली त्यामुळे शिवरायांवर एका विशिष्ठ जात अधीकार दाखवते आहे असे चित्र उभे राहीले. छत्रपती शिवरायांवर महाराष्ट्रातल्या सगळ्याच जातींचा सारखा अधीकार आहे. छत्रपती शिवराय सगळ्या जातींचे आहेत.

राहीली गोष्ट निर्णयाची. राज्य शासनाने बंदीचा निर्णय राजकिय कंपल्शनमुळे घेतला होता. जनसामान्यांच्या भावना भडकावण्याच्या प्रयत्न काही जातीयवादी संघठना करीत होत्या. त्यामूळे ते पाऊल अयोग्य वाटत असले तरी गरजेचे होते. आपली लोकशाही इम्परफेक्ट आहे. वीचारवंतांना कितीही वाटले तरी पूर्ण वैचारीक स्वातंत्र्य, मत स्वातंत्र्य भारतासारख्या जातीयवादाने पोखरलेल्या देशात शक्य आहे काय? विनायक मेटेसारख्या जातीयवादी नेता राष्ट्रवादीचा आमदार आहे. संभाजी ब्रिगेडच्या खेडकर ह्यांच्या पत्नी भाजपच्या आमदार होत्या. सगळेच राजकीय पक्ष जातीयवादाचा आसरा घेत आहेत, ही वस्तुस्थिती आहे.

समजा शिवाजी हा दादोजीचा मुलगा होता (किंवा भावना दुखावल्या जाण्याच्या भीतीने शिवाजी महाराज हे दादोजे कोंडदेवांचे पुत्र होते), समजा रामदास हे शिवाजींचे गुरु होते आणि त्या दोघांची प्रत्यक्ष भेटही झाली होती (आणि जिजाऊंच्या महानिर्वाणप्रसंगी रामदास स्वतः उपस्थित होते), समजा महाराष्ट्रातला हा सर्वात मोठा माणूस शहाण्णव कुळी रक्ताऐवजी अठ्ठेचाळीस कुळी रक्ताचा होता आणि त्यानंतरच्या सगळ्या तलवारबाज समशेरखेचू उदयनरक्तांमध्ये काही ब्राह्मणी अंश आहेत...
याने महाराजांचे मोठेपण पातळ होते काय? याने शिवाजी महाराजांवरील मराठा समाजाचा एकाधिकार नष्ट होऊन महाराज साडेतीन टक्यापैकी निम्म्यातले झाल्याने मराठा समाजाच्या पिळलेल्या मिशांची टोके खाली येतात का? समजा ती तशी खाली आली, तरी त्यामुळे शिवाजी हा दिवाळीतल्या किल्ल्यावरच्या चिरमुरे फुटाण्यासारखा झेंडूफूल होतो काय?
जिजाऊ मासाहेबांना शहाजीराजेंचे विशेष प्रेम लाभले नाही असे इतिहास सांगतो. याला फक्त शहाजीराजेंचे मासाहेबांबरोबर न रहाणे इतकेच कारण आहे, असे नाही. या स्थितीत शारीर मोहाने जिजाऊंच्या हातून न व्हावे ते घडले तर त्यामुळे त्या माऊलीचे मोठेपण कमी होते काय? शिवाजीचे मोठेपण कोणत्याही ब्राह्मणाच्या संपर्कात आले की विटाळावे इतके सस्ते आहे काय? की ज्ञानेश्वरांवर जन्माने ब्राह्मण असल्याने ब्राह्मण समाजाने हक्क सांगितला तस मराठा समाजाला हक्क सांगण्यासाठी शिवाजी हवा आणि तो अस्सल शंभर टक्के मराठा हवा हा अट्टाहासापायी हे सगळे घडते आहे?
सन्जोप राव
तीजा तेरा रंग था मै तो
जिया तेरे ढंग से मै तो
तूही था मौला तूही आन
मौला मेरे ले ले मेरी जान

राज्याचे गृहमंत्री आर. आर. पाटील यांनी, हे पुस्तक कुणी वाचू नये व विकूही नये, असे वैयक्तिक आवाहन केले.

जय हो.

पुस्तक जोपर्यंत वाचत नाही, तो पर्यंत अंतिम प्रतिक्रिया देणे योग्य होणार नाही. एक मात्र होणार, ह्या सगळ्या वादविवादामुळे पुस्तकांचा खप भलताच वाढणार, ऐरवी असले पुस्तक येउन गेले हे समजले पण नसते.

भारतात राहून लेखन करायचे असेल तर अमुक एका यादीतील महापुरुषांबद्दल काही वेगळे लिहिता कामा नये असा एक प्रवाद आहे. ही यादी वाढतच चालली आहे. माहिती तंत्रज्ञानाच्या युगात मात्र सहिष्णुता येईल अशी आशा धरतो.

प्रमोद सहस्रबुद्धे ह्यांनी नेमका मुद्दा मांडला आहे. माहिती तंत्रज्ञानाच्या युगात अशा बंदीला काही अर्थ उरत नाही. पुस्तकावर बंदी घातल्यास कुणीतरी ते स्कॅन करून नेटवर टाकेल. आधीच्या प्रतिसादांत वाचक्नवी व विकास ह्यांनी नमूद केल्याप्रमाणे विरोधी, न पटणारे विचार विचारांनीच खोडून काढण्याची परंपरा पुरोगामी महाराष्ट्रात आहे. ती आणखी बळकट व्हायला हवी. त्यासाठी आपण प्रयत्न करायला हवे.

"तुझं वाचन किती? तू बोलतोयस किती?"
"तुझा पगार किती? तू बोलतोयस किती?"

भांडारकर संथेवरील हल्ल्यामागे असणार्‍या प्रवीण गायकवाड यांची मुलाखत पाहिली. त्यांना आता काय करणार असे विचारल्यावर् ते म्हणाले जे भांडारकरचे केले तेच ऑक्सफर्ड युनिव्हर्सिटी प्रेसचे करू!

--
अनुदिनी : http://rbk137.blogspot.com

>>> नेहरू सुद्धा शिवाजी हा राजा नसून लुटारू होता असे मत मांडत <<<

संयुक्त महाराष्ट्र चळवळ, गांधी हत्या प्रकरण, सावरकर यांच्यावरील अलिखित स्वरूपाची केन्द्र सरकारची नाराजी ~~ या तीन गोष्टी कुठेही चर्चील्या गेल्या की, "नेहरू" ना मध्ये आणण्याचा आपल्या महाराष्ट्रात एक "ट्रेंड सेट" झाला आहे. त्यांच्यावर केल्या गेलेल्या टीकेत अभ्यास किती आणि ऐकीव स्वरूपाची माहिती किती याची तुलना केली तर बहुतांशी वेळा "असे कुणीतरी म्हणतात" अशा छापाचीच उत्तरे मिळतात.

"डिस्कव्हरी ऑफ इंडिया" या जगन्मान्य ग्रंथात पंडितजीनी शिवाजीराजांबद्दल व एकूणच "मराठा पॉवर" बाबत लिहिलेले जर वाचले तर त्यांच्या मनात शिवाजी महाराजांबद्दल किती आदर होता हेच प्रतीत होते. त्यातील एक छोटासा उतारा :

"शिवाजी वॉज द सिम्बॉल ऑफ अ रीसर्जन्ट हिंदु नॅशनिलझम, ड्रॉईंग इन्सपायरेशन फ्रॉम द ओल्ड क्लासिक्स, करेजीअस, अँड पझेसिंग हाय क्वालिटीज ऑफ लीडरशीप. ही बिल्ट अप दि मराठाज् ऍंज दि स्ट्राँग युनिफाईड फायटिंग ग्रुप, गेव्ह देम अ नॅशनलिस्ट बॅकग्राऊंड अँड मेड देम अ फॉरमिडेबल पॉवर वुईच ब्रोक अप दि मुघल एम्पायर."

या प्रशंसेतील केवळ 'resurgent' व 'formidable power' या दोन शब्दांचे मराठीतील अर्थ पाहिले तरी नेहरूंच्या मनात "शिवाजी महाराज" यांच्याविषयी काय प्रतिमा होते हे उघड होते.

का हो सम्भाजि ब्रिगेड खरच् धन्देवैक आहे का?

आणि आता अस नहि का वाटत कि आता महाराश्त्रा ला आता समर्थ नेत्रुत्वचि गरज आहे

शिवराय मनामनात गुंजतच राहतील...!

एखादी गोष्ट करू नये म्हटले की करून पाहण्याची तीव्र ऊर्मी मनात येणे, ही मानवी मनाची सहजप्रवृत्ती आहे. कोणत्याही `बंदी`बाबतही हेच सूत्र लागू होते. एखाद्या पुस्तकावर, चित्रपटावर बंदी घातली गेली की काहीही करून ते पुस्तक मिळवायचे आणि वाचायचेच, काहीही करून तो चित्रपट पाहायचाच...अशी भावना प्रबळ होते. एका अर्थाने अशा `वादग्रस्त` पुस्तकांवर, चित्रपटांवर बंदी घालून सरकारी यंत्रणाच त्या पुस्तकांची, चित्रपटांची जोरदार प्रसिद्धी करीत असते. त्या पुस्तकाबद्दल कुतूहल निर्णाण करीत असते !! अन्यथा सर्वसामान्य माणसे संबंधित पुस्तकांकडे, चित्रपटांकडे एरवी ढुंकूनही पाहत नसतात...पण `बंदी`चे तंत्र आहे हे असे आहे.
कुणाच्याही अभिव्यक्तिस्वातंत्र्यावर गदा येऊ नये, हे अगदी खरे असले तरी कुणीही काहीही बरळू नये, हेही तितकेच खरे आहे.
सांगोवांगीच्या गोष्टींच्या आधारे तर नव्हेच नव्हे ! लेनच्या पुस्तकाबाबत हेच झाले आहे. तुमचे पुस्तक खरोखरच संशोधनावर आधारित असेल तर मग अशा सांगोवागीपासून तर तुम्ही कटाक्षाने दूर राहायला हवे...खऱयाखुऱाय संशोधकाने तर हे पथ्य सर्वप्रथम पाळलेच पाहिजे.
आपल्याला जे म्हणायचे आहे ते आधी म्हणून टाकायचे आणि नंतर मग `...पण त्यात काही तथ्य नसावे`, अशीही पुष्टी जोडायची. ही वृत्तीच निखालस खोडसाळपणाचे द्योतक होय.
हे म्हणजे आपल्या नेहमीच्या उदाहरणासारखे झाले. आधी लाथ मारायची आणि `चुकून लागली हां...माझा तसा उद्देश मुळीच नव्हता,` असे नंतर म्हणायचे. `हवे तर माफी मागतो`, असाही साळसूदपणा वर करायचा...
धुमाकूळ घालू इच्छिणारे अशा संधींच्या शोधातच असतात. अगदी टपून असतात. कारण नसताना अशा संधी दिल्या जाव्यात का, हा विचार तथाकथित `संशोधकां`नीही करायलाच हवा.

* * *

सध्या वारीचे दिवस आहेत. वारीमुळे शिवरायांचा महाराष्ट्र भक्तिमय होऊन गेला आहे. या वारीची प्रमुख दोन आकर्षणे असतात ती संत ज्ञानेश्वरमहाराजांची पालखी आणि संत तुकाराममहाराजांची पालखी...
खरे तर ज्ञानोबा-तुकोबा-शिवराय यांच्या संदर्भात जातीचा आधार घेऊन बोलणे हा गुन्हा ठरावा...पण आपल्या समाजाची मनोरचनाच अशी आहे की, काही काही उदाहरणे जातीचा उल्लेख केल्याशिवाय गळी उतरत नाहीत...आणि गळी उतरली तरी पुढे पचत नाहीत ! म्हणून नाइलाजास्तव ज्ञानोबा-तुकोबांच्या संदर्भात जातीचा आधार घेण्याचा अक्षम्य गुन्हा इथे करावा लागत आहे. समस्त वाचकवर्गाने मोठ्या मनाने क्षमा करावी.

संत ज्ञानेश्वरमहाराज ब्राह्मण, तर तुकाराममहाराज बहुजन समाजातील होते. पण वारीत सहभागी होणाऱया बहुजन समाजातील अगणित वारकऱयांनी ज्ञानोबा आणि तुकोबा असा भेद जातीच्या आधारावर केलेला कुणी आजवर पाहिला आहे काय ? (हां, दिंड्यांच्या मानापमानाची प्रकऱणे घडलेली असतीलही; पण ब्राह्रण ज्ञानोबा आणि बहुजन तुकोबा अशी विभागणी बहुजन वारकऱयांनी केल्याची उदाहरणे कुणीही दाखवून द्यावीत.). आज महाराष्ट्राच्या कोन्या-कोपऱायतून येणारे लाखो `बहुजन` वारकरी `ब्राह्मण` ज्ञानोबांच्या पालखीवारीत सहभागी होतात...केवळ सहभागीच होतात, असे नव्हे तर आपापल्या परीने त्यांच्या चरणी लीन-तल्लीन होण्याचा प्रयत्नही करतात...मी हे केवळ सर्वसामान्य `बहुजन` वारकऱयांविषयीच बोलत आहे....अशी मनोभावे भक्ती करताना कोणत्याही वारकऱयाच्या मनात ज्ञानोबांच्या ब्राह्णण्याविषयीचा विचार मनात येत नाही. ज्ञानोबा हा `आपला` संत नाही, त्याच्या वारीत नको सहभागी व्हायला, असा विचार बहुजन वारकऱयांच्या मनात आजवर एकदा तरी आला आहे काय ? ज्ञानोबा-त्यांची जात-बहुजन वारकरी ही त्रिसूत्री एकजीव होऊन गेली आहे आणि या एकजीव त्रिसूत्रीचे आजचे वय आहे अंदाजे सातशे-साडेसातशे वर्षे ! `ब्राह्मण` ज्ञानेश्वरांना त्यांच्या समाधीनंतर आजवर सातशे-साडेसातशे वर्षे कुणी `जिवंत` ठेवले असेल तर ते या बहुजनवर्गाने आणि केवळ बहुजनवर्गानेच ! इथे कुठे आली जातपात ? ज्ञानेश्वरमहाराज केवळ ब्राह्रणांपुरतेच मर्यादित राहिले असते तर त्यांच्यावरील मोठमोठ्या ग्रंथांमधून ते बाहेर पडू शकले असते काय ? `ग्रंथसमाधी`तच त्यांना पुन्हा कोंडून राहावे लागले असते !! ज्ञानोबांवर ज्ञानसमृद्ध, जडजंबाल ग्रंथ सिद्ध करणे वेगळे आणि त्यांना `जिवंत` ठेवणे वेगळे, ही बाब आवर्जून ध्यानात घ्यायला हवी. एरवी आपल्या उच्चवर्णाला चिकटून राहणारा व प्रसंगोपात्त तावातावाने चर्चा करणारा ब्राह्णणवर्ग बहुजन समाजाच्या तल्लीनतेने `आपल्या` संताच्या या पालखीत सहभागी होतो काय ? मग कशासाठी उगाच ब्राह्मण-मराठा-बहुजन समाज अशा फिजूल गोष्टी ? कशासाठी उगाच जातीपातींचा फुकाचा अभिनिवेश ?

मुळात संतांच्या आणि राष्ट्र उभारणाऱया, घडविणाऱया थोर थोर माहात्म्यांच्या संदर्भात `आपला` आणि `आपला नाही` असा विचार येणे, हेच `बेवकूफी`चे लक्षण आहे. काही संघटना असा विचार करत असतीलही; पण वारीत सहभागी होणारे सर्वसामान्य वारकरी अशी `बेवकूफी` कधीच करीत नाहीत...जिथे अशी `बेवकूफी` असते, तिथे लीनता-तल्लीनता येऊच शकत नाही !

बहुजन समाजातील वारकऱयांच्या मनात ज्ञानोबांबद्दल जशी भक्तीची भावना असते, तशीच भावना बाह्रणांच्याही मनात तुकोबांबद्दल असते, याविषयीही कुणाला शंका असण्याचे कारण नाही. आज महाराष्ट्रात राहणारा अभिजनवर्ग (यात अर्थात ब्राह्मण आलेच !) वेळप्रसंगी जी उद्धरणे मनसोक्त वापरत असतो, ती बहुतेकदा `बहुजन`तुकोबांचीच असतात.

महाराष्ट्रातील यच्चयावत मराठी माणसांच्या मनात, रक्तात, श्वासात, अणू-रेणूत, रोमारोमात संत ज्ञानेश्वरमहाराज, संत तुकाराममहाराज, छत्रपती श्रीशिवाजीमहाराज ( ही तीन नावे केवळ वानगीदाखल घेतलेली आहेत. ) भिनून, मिसळून गेलेले आहेत. इतरही संतांबद्दल, थोर महात्म्यांबद्दल हेच म्हणता येईल...

कुणी पुस्तकातून म्हणा की अन्य कुठल्याही माध्यमातून या विभूतींवर कितीही गरळ ओकले तरी त्यांच्याविषयीची श्रद्धा मराठी माणसाच्या मनातून रेसभरही कमी होणार नाही...कमी झालेली नाही.

* * *
- मागेही असाच वाद निघाला होता की, ज्ञानेश्वर एक की दोन की आणखी किती ? कोवळ्या वयातील ज्ञानेश्वर गीतेसाऱख्या महान धर्मग्रंथावर एवढे प्रगल्भ, परिपक्व भाष्य करूच शकणार नाहीत वगैरे वगैरे... दरवर्षी निघणाऱया वारीत या वादामुळे काही फरक पडला का ? वारी आहे त्याच परंपरेने, आहे त्याच भक्तिभावाने जात राहिली...जात राहील.

- संतसूर्य तुकोबांवरही असेच `संशोधन`पर काही लिहून आजवर न झालेले वेगळे संशोधन केल्याचा घडीभराचा आनंद गेल्या वर्षी कुणी मिळवला...दरवर्षी निघणाऱया वारीत या वादामुळे काही फरक पडला का ? वारी आहे त्याच परंपरेने, आहे त्याच भक्तिभावाने जात राहिली...जात राहील.

- सातेक वर्षांपूर्वी शिवरायांबद्दल कुणी काही वाईटसाईट लिहिले तरी शिवरायांवरील आपली श्रद्धा कमी होणार आहे काय ? गेल्या सात वर्षांत झाली आहे काय ? शिवरायांनी परकीय सत्तेविरुद्ध दिलेला कणखर, अथक् लढा - अशा वाईटसाईट बोलले गेल्याने, लिहिले गेल्याने-पुसला जाणार आहे काय ? `शिवराय` हे नाव मराठी माणसाच्या मनाच्या दऱयाखोऱयांत कालही गुंजत होते, आजही गुंजत आहे, उद्याही गुंजतच राहणार...
एखाद्या लेनची थुंकी शिवराय नावाच्या सूर्यापर्यंत पोहोचूच शकत नाही !

* * *
जाता जाता : अनेक मोटारसायकलींच्या मागच्या चाकाच्या मडगार्डवर शिवरायांचे भगव्या रंगातील चित्र काढलेले मला आढळते. मी अशा मोटारसायकलचालकांना थांबवतो. आजवर आठेकजणांना तरी थांबविले आहे. त्यांना विचारतो की, मडगार्डवर शिवरायांचे जे चित्र काढलेले आहे, ते तुम्हीच काढून घेतलेले आहे ना ? ते `हो` म्हणतात. त्यांच्या चेहऱयावर अभिमान झळकलेला मला दिसतो. मी मग त्यांच्या लक्षात आणून देतो की, तुमची मोटारसायकल शहराच्या कोणत्याही भागातून फिरते, सगळेच रस्ते काही स्वच्छ नसतात. किंबहुना सगळेच रस्ते अस्वच्छ असतात. अनेक ठिकाणी गलिच्छता असते. घाण असते. तुम्ही काढून घेतलेल्या आराध्यदैवताच्या चित्रावर ही घाण उडाल्यास त्याची विटंबना होत नाही काय आणि या विटंबनेला तुम्ही स्वतःच नकळतपणे कारणीभूत असता, ही बाब तुमच्या गावी तरी असते काय ?

ही बाब लक्षात आणून देताच, त्यांना वास्तवाचे भान येते आणि मग नकळत झालेली चूक ते कबूल करतात. चित्र लावायचेच असेल तर मोटारसायकलच्या पुढच्या भागावर अशा ठिकाणी लावा की, रस्त्यावरील घाण तिथे चुकूनही पोचणार नाही...असे सांगितल्यावर त्यांना ते लागलीच पटते.

तीन आठवड्यांपूर्वीचाच अनुभव आहे. मडगार्डवर शिवरायांचे चित्र असलेल्या अशाच एका मोटारचालकाला मी थांबविले आणि त्याच्यात-माझ्यात वरील संवाद झाला.
त्याला माझे म्हणणे इतके पटले की, तो माझ्याकडे बघतच राहिला. घरी गेल्या गेल्या मागील बाजूचे चित्र काढून पुढील बाजूला लावतो, असा शब्द त्याने मला लगेचच देऊन टाकला. `केलेला बदल मी तुम्हाला कळवीन, तुमचा मोबाईल नंबर मला द्या,` असेही तो वर म्हणाला.
मी काही त्याला मोबाईल नंबर दिला नाही...पण `तुझ्या शब्दावर माझा विश्वास आहे`, असे म्हणत त्याचा निरोप घेतला.

"१५३ अ मध्ये असलेला आरोप (चिथावणी देणे, इ.) एखाद्या नॉन फिक्शन लेखनाच्या बाबतीत सिद्ध झाल्यानंतर तरी त्यावर बंदी घालावी की नाही?" हा मूलभूत प्रश्न येथे अनुत्तरित राहिला आहे असे वाटते. माझे उत्तर 'बंदी घालावी' असे आहे.
१५३ अ कलमाखाली दाखल झालेली कलकत्ता कुराण पिटिशन पुनरुज्जीवित करता येईल का? करावी का? का? माझ्या मते त्याद्वारे सुडोसेक्युलर व्यक्ती उघड्या पडतील तसेच सेक्युलॅरिझमच्या खर्‍या पुरस्कर्त्यांवर होणारा दांभिकतेचा आरोपही कायमचा बंद होईल.

आपल्यापुढच्या आजच्या समस्या काय आहेत, उद्याचा काळ कसा असणार आहे, याबाबत गांभीर्याने विचार करण्याऐवजी घडून गेलेल्या गोष्टींवर काथ्याकूट करत बसणे, हे समाजाच्या मूर्खपणाचे लक्षण असते. आपल्याकडे एक जुनी म्हण आहे 'रिकामा *** कुडाला तुंबड्या लावी' सध्या तेच घडताना दिसत आहे.

इतिहासात नको इतके रमण्यापेक्षा आपल्या समाजाने भूगोलाकडे जास्त लक्ष देण्याची गरज आहे कारण मानवजातीचे अस्तित्व आता भूगोलावर अवलंबून आहे. शिवाजीराजे, पेशवे, तुकाराम, रामदास हे त्यांचा काळ जगून गेले. आता ते त्यांच्या समाधीस्थानात चिरविश्रांती घेत आहेत, पण आपल्या सगळ्यांना अजून जगायचे आहे आणि पुढच्या पिढ्यांना जगवायचे आहे. जंगले तुटत आहेत, हवा, पाणी प्रदूषित झाले आहे, शेतजमिनी औद्योगिक वापरासाठी हिसकावून घेतल्या जात आहेत, जागतिक तपमानवाढ, मोसमी पावसाचा लहरीपणा या चिंताजनक समस्या असताना त्याऐवजी इतिहासातील व्यक्तींच्या जन्मतारखा, जात, वंशावळ हेच प्राधान्याचे मुद्दे असल्याप्रमाणे लोक वागत आहेत. दुर्दैव! केवळ दुर्दैव!

मस्तानी ही छत्रसालाची औरस राजकन्या होती, की त्याने ठेवलेल्या बाईपासून झाली होती? सवाई माधवराव हा नाना फडणवीसाचा मुलगा होता का? (कारण त्याचा तोंडवळा आणि सुरईसारखी मान थेट नानाशी मिळतीजुळती होती). पहिला बाजीराव नक्की बाळाजी विश्वनाथाचाच मुलगा होता का? यासारख्या अनावश्यक गोष्टींवर यापूर्वी रिकामटेकड्यांनी काथ्याकूट केला आहे. आता हा जेम्स लेनचा मुद्दा बराच काळ भांडत बसायला उपयोगी पडेल लोकांना.