ऍल आणि टिपर गोर हे का विभक्त झाले याचे उत्तर मिभोंना मिळावे :)

आपापला स्वार्थाकडे पहाण्याचे ठरविल्यास दोघांचेही नुकसान होणार, हे मात्र नक्की.

नुकसान कसे होणार? जर स्वार्थ सांभाळणे म्हणजे आत्मवंचना टाळणे असे असले आणि आत्मवंचना टाळणे हे महत्त्वाचे असले तर अशा व्यक्तीपासून वेगळे राहणे हे फायद्याचेच आहे. असो.
समाजाचे नुकसान कदाचित आहे, मुले असल्यास मुलांचे आहे, पण व्यक्तीगत हिताचा मार्ग प्रत्येक व्यक्त्तीला मोकळा असलाच पाहिजे.

सत्यशोधकी पद्धतीने विवाह केल्यामुळे शुद्ध मराठीतूनच जीवनाच्या अखेरपर्यंत मी तुला साथ देईन ही शपथ घेतली.

सत्यशोधकी पद्धत म्हणजे काय ते मला नेमके माहित नाही परंतु शास्त्रोक्त पद्धतीशी फारकत घेणारी पद्धत असावी असे वाटते. खुलासा व्हावा. सत्यशोधकी पद्धतीत शुद्ध मराठीतच शपथा घ्याव्या लागतात काय? तसे असल्यास मराठी न जाणणार्‍यांचे काय होते?

आम्हा दोघामधील अतूट प्रेम (जनम जनमसे बंधा हुआ प्यार) मला वाचवेल की नाही याबद्दल मी साशंक आहे असे त्याला वाटू लागले.

जनम जनमसे बंधा हुआ प्यार या सत्यशोधकीशी कसा संबंधित आहे?

विश्वास नसल्यास दोघांच्यातील नातेसंबंधाला काही अर्थ उरणार नाही.

विश्वास म्हणजे काय? दूरान्वयाने तो श्रद्धेशी निगडित तर नाही?

विवेकी असणे म्हणजे आत्मकेंद्रित असणे नव्हे.

त्यामुळे आपापल्या वैयक्तिक हितापेक्षा दुसर्‍यांच्या हिताला अग्रक्रम द्यायचे हे त्यांनी परस्पर ठरवून टाकले. असे केल्यास यापुढील वैवाहिक जीवन अत्यंत सुखकर होईल याची त्यांना खात्री होती.

आणि,

प्रत्येक जण आपापला स्वार्थ जपत असल्यामुळे व स्वार्थ पूरित हेतूनेच एकमेकाचे दोष काढत असल्यामुळे त्यांचे वैवाहिक जीवन सुरळितपणे चालत नाही.

ही दोन्ही सरधोपट विधाने वाटली. लग्न टिकण्याची किंवा संपुष्टात येण्याची कारणे इतकी वरवरची नसतात.(नसावीत!) घटस्फोट हा नक्कीच यापेक्षा गुंतागुंतीचा विषय आहे, असे वाटते.

विवेकी असल्याने दुसरा आपला गैरफायदा घेत नाही ना? याबाबत जागरूक असणे योग्यच. पण् आत्मकेंद्रित असणे आवश्यक नाही. आपले तेवढे पहावे असे न करताही जागरूक राहता येते. म्हणून दोघांचाही स्वार्थी होण्याचा विचार अविवेकी आहे.

नितिन थत्ते
(आय ओवरकम "१० % पेक्षा जास्त रोमन अक्षरे" प्रॉब्लेम बाय रायटिंग धिस वे)

जिथे दोघांमधे मतैक्य असेल तिथे प्रश्नच नाही. पण जिथे मतभेद असेल अशा परिस्थितीत प्रत्येकानी फक्त आपली जीत व दुसर्‍याची हार कशी होईल याचा विचार न करता ज्यात दोघांची जीत असेल असा एखादा तिसरा विन्-विन् पर्याय शोधून काढल्यास दोघानाही समाधान लाभेल. ही क्षमता दोघांपैकी एकात जरी असली तरी कालांतरानी ती दुसर्‍यातही येते. तिसरा विन्-विन् पर्याय एखादा त्रयस्थ निरीक्षक किंवा समुपदेशकही सुचवू शकतो. कधी कधी हा तिसरा पर्याय अगदी हाताशी असतो पण आपल्याच बाजूला चिकटून राहण्याच्या आडमुठेपणामुळे तो दोन्ही पक्षाना दिसत नाही. पण त्रयस्थानी सुचवल्यावर इतकी साधी गोष्ट आपल्या लक्षात कशी आली नाही याचं दोन्ही पक्षाना आश्चर्य वाटतं.

विवेकी विचारांच्या मर्यादा काय/किती असाव्यात याबद्दल लेखकाची भूमिका काय आहे?

सामायिक मेंदू कापून वेगळ्या केलेल्या सयामी जुळ्यांच्या व्यक्तिमत्वाविषयीची 'नैतिक प्रश्न' काल्पनिका असेल, असे मला आधी वाटले होते.

स्वार्थ, शोषण, न्याय, इ. प्रश्नांची विवेकी उत्तरे, 'प्रिझनर्स डायलेमा' आणि 'इटरेटेड प्रिझनर्स डायलेमा' यांच्या अभ्यासातून सापडतात.

कथानकात अशी पूर्वस्थिती मान्य करण्यासाठी दिलेली आहे :

त्यामुळे आपापल्या वैयक्तिक हितापेक्षा दुसर्‍यांच्या हिताला अग्रक्रम द्यायचे हे त्यांनी परस्पर ठरवून टाकले.

मात्र पुढे उदय आणि मानसी दोघे एकमेकांबद्दल असा विचार करू लागतात :

मानसी स्वत:चे स्वार्थ जपत असल्यास...
आणि
उदय माझा (गैर!)फायदा घेत असेल तर...

तर्कशुद्ध विचार पूर्ण करण्यासाठी सर्व शक्यतांचा विचार करावा लागतो.

मानसी स्वत:चे स्वार्थ जपत नसल्यास...
आणि
उदय माझा (गैर!)फायदा घेत नसेल तर...

आणि संभवनीयतेचे गणित करावे लागते. जर एक शक्यता अतिशय असंभवनीय असेल, तरच त्या शक्यतेचे पूर्ण गणित केले नाही तर चालते.

कथानकात सांगितलेल्या पूर्वस्थितीवरून मानसी-उदय यांनी केलेल्या अर्ध्या गणिताची संभवनीयता कमी, आणि त्यांनी न-केलेल्या शक्यतेची संभवनीयता अधिक असे दिसून येते. कथानकात बदल झाला असल्यास ते आपल्याला नीट सांगितलेले नाही. मानसी आणि उदय एकमेकांना सांगितल्यासारखे न वागता ओळखीच्या अन्य दांपत्यांसारखे वागतील असे काही ध्वनित केले आहे. म्हणून दुसरी तार्किक शक्यता गणित करण्यालायक नाही असा भ्रम कथाकथनात आला आहे. पण ते तसे वागत नव्हते ना? कारण ते अन्य दांपत्यासारखे वचनभंग करू लागले, तर वचनभंग=विवाहभंग झालेलाच आहे. उगाच नसत्या तर्कांचे कष्ट कशाला घ्यावे?

- - -

पूर्ण तर्क न करता आलेला निष्कर्ष तार्किक आहे, अशी लेखकाची टिप्पणी आहे :

तर्कशुद्ध विचार करू लागल्यास आपापले हित जपण्याचा मार्गच योग्य या निर्णयापर्यंत दोघेही येऊन पोचले.

यातून लेखक भरकटत कुठल्या कुठे जातात. ओलावा नाही, अविश्वास आहे, यांचे खापर तर्कनिष्ठतेवर फोडले जाते. मुळात तर्कशुद्ध विचारात ओलावा-स्नेह वगैरेंचे गणित होत असले पाहिजे, हे लेखक विसरतात. किंवा "फोर्थ-डायमेन्शन"-वैचित्र्यासाठी बळेच उल्लेख टाळतात.
- - -
कथानकाचा सामाजिक उपयोग :
अशा कथानकांचा तार्किक उपयोग नसेल तरी सामाजिक उपयोग असू शकतो.
आपल्या आप्त मित्र-मैत्रिणींचा विवाह मोडला असा अनुभव आपणापैकी काही लोकांना आला असेल. हा अतिशय दु:खदायक प्रसंग असतो. "काय करू शकतो, काय करावे, सगळे व्यर्थ" अशी निराश कळवळ वाटू लागते. अशा परिस्थितीत स्वतःचे सांत्वन कसे करावे? आपल्या मित्रमैत्रिणींशी आपला व्यवहार काय असावा? हे सर्व सामाजिक-मानसिक प्रश्न खरेखरचे आहेत. महत्त्वाचे आहेत. त्या दृष्टीने हे कथानक विश्लेषित केले असते, तर किती चांगले झाले असते, नाही का?
मात्र लेखकाने तसे काही केलेले नाही. तर्कनिष्ठतेबद्दल प्रामादिक विचार-प्रयोग केलेला आहे, आणि फाजिल निष्कर्ष काढलेले आहेत.

- - -
अतिशय भ्रामक, अर्धवट आणि विसविशीत विचारांना काळजीपूर्वक विचारांचे सोंग लेखकाने चढवलेले आहे. त्यांच्या लेखन-इतिहासाच्या अर्ध्याअधिक काळजीपूर्वक लेखांमध्ये हा लेख शोभत नाही. उरलेल्या काही निष्काळजी लेखांमध्ये हा लेख वर्णी लावतो. प्रस्तुत लेखकाकडून आदल्या प्रकारचे लेख अधिक येवोत, आणि पुढल्या प्रकारचे लेख कमी येवोत अशी मनोमन सदिच्छा आहे.

- - -

लेखाचा मतितार्थ नीटसा कळत नाही.

म्हणजे लेख पूर्वी पुरोगामी (सत्यशोधकी विवाह) असलेले जोडपे तर्कशुद्ध (लेखकाचा शब्द) स्वार्थी विचार करून घटस्फोटाच्या मार्गी लागले. यात सभोवतालची भांडण करणारी अनेकजोडपी होती त्यांचा हातभार लागला.

यात घडले ते वाईट घडले (होऊ घातलेला घटस्फोट) आणि त्यासाठी तर्कशुद्ध विचार व सभोवतालची स्थिती हे कारणीभूत आहेत. सभोवतालची स्थिती बदलणे इतके सहजी शक्य नसते, म्हणून तर्कशुद्ध स्वार्थी विचार त्यागले तर असे वाईट घडणार नाही. असे काहीसे लेखकाला सांगायचे आहे का नाही हे कळले नाही.

तर्कशुद्ध स्वार्थी विचार आणि विवेक (र्‍याशनल) यात लेखकाच्या मते काय फरक आहे हे कळले नाही.

प्रत्येकाला प्रेम(दुसर्‍याच्या सुखात आपले सुख बघणे), दया (दुसर्‍याचे दु:ख न बघवणे) , आवड (एकमेकाची) या (आणि इतर अनुल्लेखित) भावना असतात. याशिवाय सहकारातील (कॉम्प्लिमेंटरी नीडस्आअणि अबिलिटी) फायदा देखील माहित असतो. म्हणून समाज, कुटुंब आणि इतर संघटना यशस्वी होतात.

या सर्वांशी विवेकी वा तर्कशुद्ध स्वार्थी विचारांचे काहीच वाकडे नाही. लेखकाला काय म्हणायचे ते समजले तर बरे होईल.

प्रमोद