एकदम योग्य विवेचन. विशेषतः सर्मधर्मसमभाव म्हणजे सेक्युलरिझम नाही हे.

परंतु ही व्याख्या राज्य/शासनसंस्था आणि धार्मिक गोष्टी यांच्या संबंधाविषयी आहे. जेव्हा एखाद्या माणसाने सेक्युलर असावे म्हणजे काय असा प्रश्न निर्माण झाला तर त्यावेळी सर्वधर्मदूरस्थता असा अर्थ कदाचित म्हणता येईल.
(देवळात नवसही बोलतो आणि दर्ग्यावर चादरही चढवतो अशा माणसाला सर्वधर्मसमभावी म्हणता येईल पण सेक्युलर म्हणता येणार नाही)

शिवाय सर्वच धर्माविषयी भरपूर अज्ञान असल्याशिवाय अनेकानेक धर्मांतील प्रत्येक धर्माला समान आदर देणं केवळ अशक्य आहे
धर्मांची बऱ्या वाईटपणांत तुलना करण्यांच टाळण्याची सावधानता आहे

या दोन्ही गोष्टी एकच आहेत. सर्वधर्मांनी सारखीच तत्त्वे सांगितली आहेत असे म्हणणे म्हणजे कुठल्याच धर्माने खरेतर काहीच सांगितले नाही असे अप्रत्यक्षपणे म्हणण्यासारखे आहे.

नितिन थत्ते
(आय ओवरकम "१० % पेक्षा जास्त रोमन अक्षरे" प्रॉब्लेम बाय रायटिंग धिस वे)

मराठी असे आमुची मायबोली तिला बैसवूं वैभवाच्या शिरी |
***********************************
श्री.प्रकाश घाटपांडे यांनी सेक्युलॅरिझम चे उत्तम मूलगामी विवेचन केले आहे. सर्वधर्मसमभाव म्हणजे सेक्युलॅरिझम् नव्हेच. सर्वधर्मअभाव म्हणजे सेक्युलॅरिझम असे म्हणणे अधिक योग्य ठरेल!!

या भागातील विवेचन नक्कीच चांगले आहे पण अपूर्ण वाटले. कदाचीत पुढच्या भागात ते अधिक पुढे जाऊ शकते...

सर्वधर्मांनी सारखीच तत्त्वे सांगितली आहेत असे म्हणणे म्हणजे कुठल्याच धर्माने खरेतर काहीच सांगितले नाही असे अप्रत्यक्षपणे म्हणण्यासारखे आहे.

ह्या वरील वाक्याच्या संदर्भात कुरंदकरांचे म्हणणे होते की जेंव्हा गांधीजींनी सर्वधर्म सारखे आहेत असे म्हणले तेंव्हा वास्तवीक कुठलाच धर्म काही सांगत नाही असे म्हणायचे होते. पुढे त्यांचे असेही म्हणणे होते की घटनेने नेहरूंना (आणि अर्थातच नंतरच्या सर्वच सत्ताधार्‍यांना) सर्व धर्मांपासून फारकत घेयला सांगितली होती.

वरील वाक्यांतील पहीला भाग हा धर्ममार्तंडांसाठीचा प्रश्न आहे. त्यामुळे जो पर्यंत राष्ट्राचा कायदा आणि सुव्यवस्था पाळत त्यांना जे काही करायचे असेल ते करूंदेत. तो पर्यंत, स्वतःच्या घरात कोणी कसे वागावे ह्यात जशी सरकारची अथवा शेजार्‍यांची ढवळाढवळ चालू शकत नाही तसेच झाले.

मात्र जो दुसरा भाग आहे तो सरकारशी निगडीत आहे. मनुस्मृती अथवा इतर हिंदू रुढी काय म्हणते, शरिया मधे काय म्हणले आहे, बायबलचे काय म्हणणे आहे आदींची सरकारने काळजी करण्याची गरज नाही.

मी स्वतःला हिंदू समजतो, पण मी तसे समजताना इतर धर्मांचा आणि धर्मियांचा अनादर करत नाही. त्यांच्या कडे जाणे झाले तर त्यांचे सण साजरे करताना त्यांच्या आनंदात त्यांच्या प्रथेने सहभागी होतो. माझा ख्रिश्चन मित्र गणपतीच्या वेळेस घरी येयचा आणि प्रसाद खायचा. तेच एका मुस्लीम सहकार्‍याविषयी... मग आम्ही सेक्युलर आहे का नाही चा प्रश्न येत नाही कारण आम्ही आमचे व्यक्तिगत स्वातंत्र्य हे दुसर्‍याच्या स्वातंत्र्यावर हल्ला न करता, दुसर्‍याच्या भावना न दुखावता, दुसर्‍याच्या श्रद्धांमुळे अथवा श्रद्धेच्या अभावामुळे त्यांना कमी अथवा जास्त न लेखता, उपभोगत आहोत. जर एखादा अश्रद्ध/निधर्मी/नास्तीक काही असेल, थोडक्यात अशा व्यक्तीने धर्म जोखड समजून झुगारलेला असेल आणि ती व्यक्ती जर त्यामुळे इतरांच्या श्रद्धा आणि भावनांवर टिका करत त्यांना हीन लेखत असेल तर अशी व्यक्ती, धर्मांध नसेल पण एकांगी विचाराची असल्याने सेक्युलर ठरू शकत नाही.

अर्थात माझे मत या पुढचे आहे, सेक्युलर ही व्यक्ती नसते, समाज नसतो तर त्याच्या मूलभूत संकल्पनेनुसार राष्ट्र ज्या पद्धतीने चालते ती पद्धती असते. राजकीय नेतृत्व आणि कायदा-सुव्यवस्थेचे हे कर्तव्य असते की व्यक्ती आणि समाजाला अशा (सेक्युलर) राष्ट्रामधे, राष्ट्राच्या घटनेशी बांधिलकी ठेवत, स्वतःची उन्नती करण्याची आणि स्वातंत्र्य उपभोगण्याची स्वातंत्र्यपद्धती उपलब्ध करून द्यावी.
--------------
मी या आणि इतर संकेतस्थळावर केवळ "विकास" याच नावाने वावरतो. त्याच्या मागेपुढे उभ्या (||) आडव्या (=), तिरप्या (\\ //) आदी कुठल्याच प्रकाराच्या रेषा नसतात. त्या अर्थाने माझी कुठेही शाखा नाही. :-)