आधिच्या प्रस्नाना उत्तर द्याच सोडुन् हे काय नविन् लिह्ताय् त्यान्नि कधि नाडि ज्योतिश पाह्यल होत का

सौ. बक्कुबाई बिलंदर

लेख तूर्तास वरवर वाचला. संदर्भ म्हणून त्वरित लेख चढवण्याबद्दल लेखकाचा अत्यंत आभारी आहे. यामुळे (इतरत्र आधी म्हटल्याप्रमाणे) लेखावर किंवा त्यातील मुद्द्यांवर कोणाचा आक्षेप असल्यास त्यावर किमान चर्चेस नेमका संदर्भ राहतो, आणि (मला किंवा इतरांना) स्वतंत्रपणे निष्कर्ष काढावयासही आधार होतो.

लेख वाचून हळूहळू काही धारणा मनात होत आहेत. जसजसे नेमके आक्षेप स्पष्ट होतील, जसजशी चर्चा पुढे जाईल त्याप्रमाणे (आणि जसजसे माझेच या लेखाचे अधिकाधिक सखोल वाचन होत जाईल आणि माझेच विचार मलाच स्पष्ट होत जातील आणि जसजशी गरज भासेल आणि मुख्य म्हणजे जसजसे जमेल त्याप्रमाणे) मांडेनच. (आणि मला ते मांडावयास न जमल्याससुद्धा एक उत्कृष्ट संदर्भ म्हणून या लेखास महत्त्व आहेच.)

लेखाच्या संदर्भाबद्दल लेखकाचा पुनश्च आभारी आहे.

लेख आवडला.

लेख आवडला,

आता थोडेसे अवांतर : लेखात उल्लेखिलेले "सार्वजनिक सत्यधर्म पुस्तक" हे एक छोटेखानी, पण अत्यंत वाचनीय पुस्तक आहे.

हे पुस्तक नव्याने कोणी हल्ली लिहिले असते, तर कदाचित दंगली झाल्या असत्या, असे मला वाटते. (कमीतकमी ज्ञानेश्वर-रामदासांना नावे ठेवल्यामुळे अशा लेखकाला मराठी साहित्यसंमेलनाची दारे बंद झालीच असती.) त्या पुस्तकातील उद्धरणे जशीच्यातशी उपक्रमावरती देण्यास मी कचरलो होतो, आणि काटछाट करून केवळ संदर्भासाठी आवश्यक शब्दांचे उद्धरण मी दिले होते!

१९व्या वेळी उपलब्ध असलेल्या माहितीनुसार, आणि फुले यांच्या समाजविचाराच्या रेट्याने प्रवृत्त होऊन पुस्तकात परखड मते मांडलेली आहेत. त्यातील बहुतेक वाद तर्कसंगत आहेत, किंवा किमानपक्षी विचारप्रवर्तक आहेत.

लेख पटला. द्न्यानेश्वर रामदासांना का नावे ठेवली आहेत? सदस्य धनंजय म्हणतात तो लेख कोणता आहे कसा वाचता येईल

वरील लेखात मांडलेले सारेच विचार तर्काला धरून आहेत. पण फलज्योतिष सोडून चर्चा एका पुस्तकावर झालेली दिसते. त्याचा कांही संदर्भ लागणे कठीण आहे.

महात्मा ज्योतिबा फुले केवळ 'जन्माने ब्राह्मण' नव्हते आणि त्यांचे विचार ब्राह्मणविरोधी होते म्हणून ते ब्राह्मणद्वेष्टे होते असा अर्थ लावायची गरज नाही.
ब्राह्मणांनी केवळ जन्माच्या आधारावर इतर जातींना अंधारात ठेवले आणि त्यांचा गैरफायदा घेतला हे निश्चित! कदाचित त्यांनी ते परंपरेनुसार केले असेल, जाणूनबुजून केले नसेल, काही-बरेचसे सहृदय ब्राह्मण इतर जातीयांना चांगले वागवत असतील (एकनाथ महाराज, दामाजीपंत इ.) असे मानले तरी त्या जातींची आजची परिस्थिती पाहता ही अपवादात्मक उदाहरणे होती असे म्हणावे लागते.

वर चित्तरंजन यांनी म्हटल्याप्रमाणे 'तर्कसंगत, परखड, कडवट तसेच चुरचुरीतही 'लेखन करणारे अनेक 'जन्माने ब्राह्मण' (त्यातही चित्पावन) समाजसुधारक जेहत्ते कालाचे ठायी होऊन गेले. ( ज्ञानेश्वरांसारख्या काहींना 'जन्माने' आणि 'कर्माने' ब्राह्मण असूनही 'संस्काराने' ती जात मिळाली नाही हे वेगळे)
जातीप्रथा आणि अंधश्रद्धा हे भारतीय समाजास लागलेले रोग आहेत आणि ते केवळ वैचारीक , बोजड लेख लिहून बरे होणार नाहीत हे जाणून अत्यंत वैचारिक , संस्कृतप्रचूर ग्रंथ लिहीणार्‍या एका समाजसुधारकाने सर्वसामान्यांना समजेल अशा भाषेत, शब्दोच्छल न करता,समाजात घडणारी उदाहरणे घेऊन अनेक तर्कसंगत, परखड, कडवट तसेच चुरचुरीत कथा लिहिल्या. संदर्भासाठी पहा: http://www.savarkar.org/content/pdfs/mr/andhashradhha-nirmulan-katha-kh6...

दुर्दैव असे की -
'जन्माने ब्राह्मण' समाजसुधारकांना केवळ ब्राह्मणांनी सोयीपुरते आपले म्हणायचे, त्याच्या सुधारणावादी विचारांना बगल द्यायची आणि
इतर जातींनी तो ब्राह्मण-तो ब्राह्मण म्हणून दूर लोटायचे
-तर-
'जन्माने अब्राह्मण' समाजसुधारकांना इतर जातींनी देव बनवायचे, त्याचे विचार ब्राह्मण जातीविरोधात विखार पसरवण्यासाठी वापरायचे आणि ब्राह्मणांनी त्यांना ब्राह्मणद्वेष्टे म्हणून हिणवायचे

-या दुष्टचक्रात भारतीय समाज सापडला आहे. पण लक्षात कोण घेतो?

(इथे फुल्यांचे विचार ब्राह्मणविरोधी मानणार्‍यांना असा सवाल आहे की सावरकरांचे विज्ञानवादी विचार त्यांना मान्य होतात काय?)

'जन्माने ब्राह्मण' समाजसुधारकांना केवळ ब्राह्मणांनी सोयीपुरते आपले म्हणायचे, त्याच्या सुधारणावादी विचारांना बगल द्यायची आणि
इतर जातींनी तो ब्राह्मण-तो ब्राह्मण म्हणून दूर लोटायचे
-तर-
'जन्माने अब्राह्मण' समाजसुधारकांना इतर जातींनी देव बनवायचे, त्याचे विचार ब्राह्मण जातीविरोधात विखार पसरवण्यासाठी वापरायचे आणि ब्राह्मणांनी त्यांना ब्राह्मणद्वेष्टे म्हणून हिणवायचे

-या दुष्टचक्रात भारतीय समाज सापडला आहे. पण लक्षात कोण घेतो?

वा! काय बोललात विसुनाना!
या वाक्यावर एकदा जोरदार टाळ्या झाल्याच पाहिजेत

ऋषिकेश
------------------
समाजातली सामाजिक जाणीवही अगदी नसल्यातच जमा आहे. सुस्त, मद्दड जनता गोळाभर अन्न गिळून, टीव्हीवरच्या मालिका बघून झोपी जात आहे - सन्जोप राव