थोडी फ़ार माहिती " महाराष्ट्र सारस्वत " ले. वि.ल.भावे, प्रकाशक पॉपुलर प्रकाशन, येथे मिळेल. दुर्दैवाने वैयक्तिक माहिती
लिहून ठेवावयाची पद्धत पूर्वी नव्हती. त्यामुळे बहुतेक वेळी ही अंदाजेच असते. जास्त माहितीकरिता व्य.नि. पाठवा.
शरद

व्य नि पाठवतो आहेच पण इथे दिली तरी चालेल.
इतर सदस्यांनाही नवीन माहिती मिळेल असे वाटते.

-निनाद

निनाद, माहिती टंकायची म्हटल्यावर पुस्तके उचकावी लागतील, कंटाळवाने काम आहे !
पण मराठी विकीवर आपण खूप लेखन टाकत असतात तेव्हा आपले काम खूप मोठे आहे. तेव्हा ही थोडी भर....

'सावता माळी'

पूर्ण नाव : सावता परसूबा माळी
आई : नांगिताबाई
जन्म इ.स. १२५०, मृत्यु १२९५
जन्मगाव : अरणभेंडी ( कुठे गाव आहे, माहीत नाही )

सावता माळ्याचे एकुण २५ अभंग उपलब्ध आहेत. सेना न्हावी, नरहरी सोनार, यांच्याप्रमाणेच त्यानेही आपल्या व्यवसायातील वाक्प्रचार, शब्द वापरले आहेत. तत्कालीन मराठी अभंगात नव्या शब्दांची त्यामुळे भर पडली.

कांदा मुळा भाजी | अवघी विठाबाई माझी
लसण मिरची कोथंबिरी |अवघा झाला माझा हरि

किंवा

शांती शेवंती फुलली | प्रेम जाई जुई व्याली

व्यवसायातील प्रतिमांचा वापर करुन त्याने विठ्ठलाला सार्वत्रिक केले आहे. विठठलभक्तीपुढे ज्ञान, मान, मुक्ती तुच्छ् समजतो.
नको तुझे ज्ञान | नको तुझा मान | माझे आहे मन वेगळेचि ||
नको तुझी भुक्ती*नको तुझी मुक्ती | मज आहे विश्रांती वेगळीचि ||

सावता माळ्याचे अभंगात भावोत्कटता, अल्पाक्षरत्व, रचनेची सुलभता हे वैशिष्टे दिसतात. त्याचबरोबर ज्ञानदेव आणि नामदेवांच्या अभंगाचा प्रभाव त्यांच्या अभंगातून दिसतो.
* भुक्ती शब्द बरोबर आहे का ? तपासून घ्यावे.

सावता माळ्याचे संदर्भ : 'मध्ययुगीन मराठी वाड;मयाच्या वेचक इतिहासातून' साभार ! लेखक डॉ. विद्यासागर पाटंगणकर.

मराठीचे शिलेदार
श्री.निनाद यांचा उपक्रम नक्कीच चांगला आहे. जालावर मराठी लेखकांची माहिती उपलब्ध होत असेल तर छानच आहे. पण त्यांच्या कार्यात रेखिवपणा व सुत्रबद्धता यावयास हवी आहे असे वाटते. मी माझ्या वैयक्तिक सुचना करू इच्छितो.
[१] चक्रधर स्वामी, नागदेव,नृसिंह सरस्वती,हे लेखक नाहित.
[२] रंगनाथ [जन्म : जन्म १६०२] दिलेल्या कालातला नाही.
[३] बंका महार, सेना न्हावी यांचे अभंग मिळतात पण ते संख्येने फ़ारच कमी आहेत आणि तरीही जालावर नोंद करावी इतक्या उच्च दर्जाचेही नाहित.
[४] साहित्यिक निवडावयाचा निकष कळला तर योग्य नावे [अर्थात माझ्या मते] सुचविणे सोपे जाईल.
[५] संपूर्ण नाव, जन्म-मृत्यु वगैरे माहिती बहुदा मिळत नाही, मिळाली तर त्यात एकवाक्यता नसते. फ़ार फ़ार तर अमक्याचे शिष्य, एकनाथकालीन असे म्हणावे लागते.
अशा वेळी काय करणार ?
शरद

भुक्ती .... जेवण
अरणमेंडी ... पंढरपूर जवळचे गाव
शरद

मराठी असे आमुची मायबोली तिला बैसवूं वैभवाच्या शिरी |
***********************************
मराठी साहित्य व व्याकरण (आ.८ वी,१९४७,) ले.मोरेश्वर सखाराम मोने,या पुस्तकात दासोपंतांविषयी पुढील प्रमाणे लिहिले आहे. माझ्यामते माहिती विश्वासार्ह आहे.
..................................................................................
दासोपंत(१५५१-१६१५)बेदरजवळ नारायणपेठ येथे जन्म. वास्तव्य आंबेजोगाई येथे.यानेही गीतेवर टीका लिहिली असून गीतार्णव, पदार्पण असे ग्रंथ आहेत.त्यांत प्रत्येकी सवा लाख ओव्या आहेत.त्याची रचना सुबोध,रसाळ आणि दृष्टान्तादिकांनी भरलेली आहे."पंचीकरण" हा पासोडीवर लिहिलेला ग्रंथ अद्यापि उपलब्ध आहे असे म्हणतात....(माझे मित्र प्रा.मनोहर राईलकर यांनी ही पासोडी आंबेगावी प्रत्यक्ष पाहिली असे त्यांनी मला सांगितले...यनावाला.)
या शिवाय पदे,कूटे,रचना विपुल आहे. त्याची काही पदे रागदारीत आळविण्याजोगीही आहेत.त्याचा मराठीविषयीचा अभिमान जाज्वल्य होता."संस्कृत बोलणे सेविणे|तेंचि सांडावी प्रकृत वचने|ऐसिया मूर्खा मुंडणे|किती आता||"असे तो म्हणतो.संस्कृतापेक्षा मराठी न्यून नाहीच उलट मराठीत एकेका गोष्टीकरिता जी बहुविध शब्दसंपत्ती आहे, तशी संस्कृतात कोठे आहे? असे संस्कृतवादी आणि प्राकृतवादी यांच्या संभाषणात्मक एक कथानक रचून मुद्देसूद रीतीने दासोपंताने संस्कृतवाद्याचे खंडन केले आहे. त्याचा मासला पुढे उतार्‍यात दिला आहे.
.....................................................................................

मराठी असे आमुची मायबोली तिला बैसवूं वैभवाच्या शिरी |
***********************************

..........................दासोपंत.
****************************************
या खाली मोरेश्वर स. मोने टीप लिहितातः "इंग्रजीवाचून मराठीचे कसे होईल , ही विवंचना पडणार्‍यांना दासोपंतांचे हे फार मार्मिक उत्तर आहे. मराठीची असलेली संपत्तीही आपण परभाषेच्या वर्चस्वामुळे कशी नष्ट करितो, हें यावरून कळून येईल."

यनावाला यांनी चांगली माहिती दिली आहे. या चर्चेच्या निमित्ताने मला खूप माहिती मिळते आहे.

थोडे अवांतर :
घटांचे भेद किती ... ऐसे प्रतिभाषे वेगळाले|घट असती नामाथिले|

दासोपंतांचे हे सोदाहण विवेचन "समानार्थी शब्द असतात का?" चर्चेत उपयोगी ठरावे.

व्यक्तिपरिचय पाहा बरे, बरीच उपयुक्त माहिती दिसते.
भक्तिपरंपरा हा ही दुवा उपयुक्त ठरावा.
अभंगसंग्रह व अल्पपरिचय इथे.
संत गाडगे महाराज व इतरांची माहिती विकीवर (नीलकांतने दिली) असेलच अशी आशा आहे.

चोखा मेळा मंगळवेढ्याचे. याच दुव्यावर इतर अल्पपरिचय मिळावेत.