हे द्वितिया आणि चतुर्थी प्रत्यय ना? (माझे व्याकरणाचे अगाध ज्ञान पाजळल्याबद्दल आगाऊ क्षमस्व!) तर 'ला' प्रत्ययाप्रमाणे बाकीचेही असे फारसीतून आले का?

रांदन हा शब्द एका अफगाणी लेखकाच्या पुस्तकात पूर्वी वाचल्याचे आठवते, तेव्हा संबंध लागला नव्हता.

कर्दनकाळ शब्दातील कर्दन कोठला?

माहितीपूर्ण लेख, फारसीचा मराठीवर इतका प्रभाव असावा असे वाटले नव्हते.

माहितीपूर्ण लेख, फारसीचा मराठीवर इतका प्रभाव असावा असे वाटले नव्हते.

परंतु, दादन (देणे), कर्दन (करणे) यांचे मूळ संस्कृतात असावे असे वाटले.
--लिखाळ.

कप-बशी मधील बशीचा उगम कुठचा? कप हा अर्थातच इंग्रजीतून आलेला शब्द आहे, मात्र बशीचा सॉसर शब्दाशी काही संबंध लागत नाही. बशीचा फार्शी भाषेशी काही संबंध आहे का?

हा आणि भाग -१ आवडले. बरीच नवीन माहिती मिळाली. चर्चेत भर घालण्यासारखे माझ्याअकडे फारसे काही नाही. मिळाल्यास जरूर भर घालण्याचा प्रयत्न करेन.

अवांतर - "फार्शीवरून" हा शब्द खटकला. तेथे फार्शीतून, फार्शीमधून हे जास्त योग्य वाटते.

फारशीत चश्मजदन म्हणजे डोळा मारणे.
ज़दज़दन टाळी मारणे
झोपी जाणे ह्यासाठी ख़ाब रफ़्तन (रफ़्तन म्हणजे जाणे) हे संयुक्त क्रियापद वापरतात. यादी बरीच मोठी आहे. हळहळू देईन.

वरदाताई, फारशीवरून हा शब्द गं. ना. च्या पुस्तकात जसा आला तसाच वापरला आहे.
चित्तरंजन

सद्या चित्तरंजन ह्यांनी सुरु केलेल्या 'मराठीतील फार्शी' ह्या माहितीपूर्ण लेखन मालिकेतून मराठीवर असलेला फारशीचा पगडा दिसून येतोय. ह्या आधी इतरत्र मराठीवरील संस्कृतचा पगडा वगैरेंविषयी बरेच ऐकले वाचले आहे. तरीही एक शंका येते की आता हे जे सर्व लिखाण सुरु आहे ते सर्व संशोधनांती सिध्द झालेले आहे की अजूनही 'असे असावेसे वाटते' असे अंदाजपंचे आहे?
हे विचारण्याच्या मागची भुमिका ही आहे की हे सर्व जर संसि असेल तर ते लक्षपूर्वक वाचून त्याची तशी नोंद बाळगावी म्हणतो आणि जर अंपं असेल तर त्यातल्या साधर्म्याचा निखळ आनंद लुटू शकतो.
माझ्या अल्प माहिती प्रमाणे मराठी शब्दकोशात(माझ्याकडे भिडे ह्यांनी संपादित केलेला 'सरस्वतीकोश' आहे) प्रत्येक शब्दाची व्युत्पत्ती दिलेली आहे आणि तिथे कंसात त्याचे मूळ(उदा.फारसी,अरबी,संस्कृत इत्यादि) दिलेले आहे. तशा प्रकारचा काही नवा शब्दकोश बाजारात हल्ली मिळत असल्यास घेता येईल(सरस्वतीकोश खूपच जूना आहे आणि आता बराच जीर्ण झालाय म्हणून).ह्या बाबतीत श्री. चित्तरंजन काही मार्गदर्शन करू शकतील काय?

चित्तरंजनजी धन्यवाद!

सौरभ

चित्तरंजन म्हणतात तसं, मोघल रज्यकर्त्यांच्या काळात फार्शी बोलणे, लिहिणे, वाचणे, फार्षीत काव्य करणे या गोष्टी प्रतिष्ठेच्या होत्या (सध्या ज्याप्रमाणे इंग्लिश प्रतिष्ठेची भाषा आहे, अगदी तसंच ), त्यामुळे फार्शीचा मराठी तसेच इतरही भाषांवर प्रभाव आहे.

पण संस्कृत आणि फार्शीतील परस्पर संबंध मात्र मला ठाऊक नाही. त्याकरिता अभ्यास करावा लागेल.

माझ्या माहिती प्रमाणे काही रंग व अंक ....

लाल --- किरमीज (किरमीजी ?? )
हिरवा -- सब्ज (जी हिरवी ती सब्जी , का जो सब्जी सारखा तो हिरवा ? !)
पिवळा -- जर्द (पिवळाजर्द !! )
निळा -- आबी ( आब = पाणी)

दहा -- दाह्
नव्वद -- नवाद
शंभर -- सद ( शत )
हजार -- हजार !

बाजारबुणगे हा शब्द बुनगाए-बाज़ार ह्या फारशी शब्दापासून आला आहे. बुनगा म्हणजे सैन्याच्या मागे चालणारे लोक. मग त्यात सैनिक सोडून बहुधा इतर लोक असत. चू. भू. द्या. घ्या.

फार्सी भाग १ व २ ह्या दोन्ही भागांमधून बरीच माहिती मिळाली. मन:पूर्वक धन्यवाद!

संस्कृतमध्ये च् छ् ज् झ् ही व्यंजने तालव्य आहेत. त्यांचा मूर्धन्य उच्चार होत असलेल्या शब्दांचे मूळ संस्कृतात नाही. उदाहरणार्थ, दरवाज़ा हा शब्द. (विनोबांनी गीताईमध्ये असे शब्द ह्या अक्षरांखाली नुक्ता देऊन लिहिलेले आहेत.) तरी ह्याबाबत जाणकारांनी अधिक माहिती द्यावी ही विनंती.

मोहरमच्या मिरवणुकीत हाय दोस्त! (दुलाहा बेधूला) असा घोष करतात त्याचा अपभ्रंश 'हैदोस' घालणे असा झाल्याचे वाचनात आले आहे.

तसेच 'वा हियात' ह्या शब्दावरून मराठीत "वाह्यात" हा शब्द आला असेही वाचनात आले आहे. (हा शब्द अरबी की फार्सी हे मात्र माहीत नाही!)

फार्शीतखुश्की म्हणजे कोरडेपणा, कोरडे ठिकाण नव्हे. खुश्क म्हणजे कोरडे. खुष्कीचा मार्ग म्हणजे 'लँड रूट.'

ह्या खुश्कचे शुष्क ह्या शब्दाशी बघा किती साम्य आहे.
केसात खुश्की आली की ते गळायला सुरवात होते आणि टक्कल पडते. ह्यावर उपाय आहे चंपीय करणे, तेल मालिश करणे.

प्यासा ह्या चित्रपटात जॉनी वॉकर ऊर्फ सत्तारमियाँ म्हणतात:

सर जो तेरा चकराये, या दिल डूबा जाये
आजा प्यारे पास हमारे, काहे घबराय, काहे घबराय

तेल मेरा है मुस्की, गन्ज रहे न खुस्की
जिस के सर पर हाथ फिरा दूँ, चमके किस्मत उसकी
सुन सुन सुन, अरे बेटा सुन, इस चम्पी में बड़े बड़े गुन
लाख दुखों की एक दवा है, क्यूँ ना आज़माये
कहे घबराये, कहे घबराये
सर जो तेरा ...

सत्तारमियाँ मुश्कीचा उच्चार मुस्की असा करतात आणि खुश्कीचा खुस्की असा. ( मुश्क म्हणजे कस्तुरी/कस्तूरी हे माहीत असेलच. मुश्कपासून इंग्रजीत 'मस्क' आले आहे.) तर विडियोही बघा, ऐका :

तर आता जमल्यास चंपीय! तेल मालिश!!!ही करवून घ्या