सुमारे पंधरा वर्षांपूर्वी आलेला महेश कोठारेंचा झपाटलेला आपल्यापैकी अनेकांनी पाहिला असावा. त्यातील दिलीप प्रभावळकरांनी सादर केलेले तात्या विंचूचे पात्र आणि रामदास पाध्यांचा बोलका बाहुला अद्यापही लक्षात आहे. तात्या विंचूचा परकाया प्रवेशासाठी वापरला जाणारा मंत्र मात्र बराचसा विसरले आहे. तरी त्यातील शेवटची पंक्ती ओम् फट् स्वाहा| ही चांगलीच लक्षात आहे. त्यावेळेस कोणीतरी सांगितल्याप्रमाणे असे श्लोक अथर्ववेदात येतात किंवा जारण-मारण आणि इतर तांत्रिक विधींत वापरले जातात. (चू. भू. दे. घे)

नुकत्याच चाललेल्या एका चर्चेमुळे अथर्ववेदासंबंधी थोडीशी माहिती मिळवाविशी वाटली. मला माहित असणार्‍या अत्यल्प माहितीनुसार --

अथर्व वेदाची रचना भृगु आणि अंगीरस या दोन मुख्य ऋषी आणि त्यांच्या गणातून झाली. या शिवायही इतर ऋषींच्या रचना त्यात येतात. या अथर्ववेदाबद्दल अनेक वाद-प्रवाद आहेत आणि ते तज्ज्ञांकडून मांडले किंवा खोडले जातात. त्यापैकी काही प्रवाद खाली देत आहे (त्यांच्या सत्यासत्यावर खाली चर्चा व्हावी)

१. अथर्ववेदाला इतर वेदांप्रमाणे मान्यता नव्हती. वेदांत त्याची गणना बर्‍याच काळानंतर झाली.
२. पहिल्या मुद्द्याचे कारण अथर्ववेद हा जादू, मंत्र, तंत्र, जारण-मारण यासंबंधी भाष्य करतो.
३. ब्राह्मणी आचारांपेक्षा अथर्ववेद हा स्थानिक लोकांच्या (आर्यांच्या?) तत्कालीन जीवन आणि राहणीवर प्रकाश टाकतो.
४. अथर्ववेदात येणारा गायत्री मंत्र हा वापरातील गायत्री मंत्रापेक्षा वेगळा आहे.

तरी, मला सध्या पडलेले काही प्रश्न असे -

१. हल्ली बर्‍याच मुलांचे नाव अथर्व असते. गणपती अथर्वशीर्षावरून अनेकजण अथर्व या शब्दाचा अर्थ गणपती असा करतात. अथर्वचा खरा अर्थ काय? गणेश ही देवता जी पूर्वी अघोर मानली जाई तिचा अथर्ववेदाशी संबंध आहे का?
२. जारण-मारण आणि तांत्रिक विधींसाठी पूजनात येणार्‍या देवता कोणत्या?
३. ओम् फट् स्वाहा या वाक्याचा अर्थ काय आणि तो नेमका कोठे वापरण्यात येतो?
४. जर अथर्ववेद मुख्य वेदांचे अंग म्हणून गणला जात नव्हता तर त्याची चार वेदांत गणना कधीपासून होऊ लागली?

अथर्ववेद आणि त्यातील काही जारण मारण मंत्र येथे मिळतील.
विकिपीडियावर अथर्ववेद येथे सापडेल.

विशेष सूचना : ही चर्चा गंभीरपणे चालावी आणि त्यातून काही दडलेल्या गोष्टी बाहेर याव्यात असा हेतू आहे. महेश कोठारे, दिलीप प्रभावळकर, बोलक्या बाहुल्या आणि इतर विषयांसाठी वेगळी चर्चा सुरू करावी.