आज आपण जी आठवण करुन दिली त्याबद्दल आपण अभिनंदनास पात्र आहात.

दादा म्हणजे एक अचाट असे व्यक्तिमत्व होते. शुन्यापासुन सृष्टी निर्माण करणार्‍या असंख्य महाराष्ट्रीयन लोकामध्ये दादाचे नाव अग्रभागी राहील.

वर्तमानपत्रातील लेख ही दादांना श्रद्धांजली असु शकत नाही, दादांचा चित्रपट महोत्सव हीच खरी श्रद्धांजली असावी.

लहानपणी ( ७२/७३ मध्ये) दादांचे चित्रपट शहराच्या ठिकाणी लागत आणि आसपासच्या खेडेगावातुन बैलगाड्यातुन लोकं चित्रपट पाहण्यासाठी येत असत असे मला आजही आठवते.

दादांच्या चित्रपटाची यादी दिली तर बरे होईल.

हाऊसफुल्ल हा शब्द मराठीत तुडुंब किंवा प्रचंड गर्दी किंवा खचाखच गर्दी असा वापरायला हवा. आजच लोकसत्तेमध्ये परिक्षेमुळे मुलांच्या अभ्यासिका हाउसफुल्ल असा शब्द आणि या लेखात तोच शब्द वाचल्यामुळे अशी सूचना.

दादांचे मराठी चित्रपट
यातले बहुतेक सगळेच्या सगळे हिट!!!

१. सोंगाड्या १९७१ हा पहिला चित्रपट. कृष्णधवल स्वरूपात. सुवर्णमोहोत्सवी (दादा चाळीशी पार करून गेले होते या वेळी)
२. एकटा जीव सदाशीव १९७२ कृष्णधवल
३. आंधळा मारतो डोळा १९७३ कृष्णधवल
४. पांडू हवालदार १९७५ कृष्णधवल
५. तुमचं आमचं जमलं १९७६ रंगीत
६. राम राम गंगाराम १९७७
७. बोट लावीन तिथं गुदगुल्या १९७८
८. ह्योच नवरा पाहिजे १९८०
९.आली अंगावर १९८२
१०. मुका घ्या मुका १९८६
११. मला घेऊन चला १९८९
१२. पळवा पळवी १९९०
१३. येऊ का घरात? १९९२
१४. सासरचं धोतर १९९४
१५. वाजवू का? १९९६

हिंदी
१६. तेरे मेरे बिच मे १९८४
१७. अंधेरी रात मे दिया तेरे हाथ में १९८६
१८. आगेकी सोच १९८८ (शक्ती कपूर सोबत)
१९. खोल दे मेरी जुबान १९८९ (मेहेमूद सोबत)

गुजराथी
२०.नंदु जमादार १९७७
२१.राम राम आमथाराम १९७९

दादांसारख्या व्यक्तीवर लिहायला खूप काही आहे पण वेळे अभावी इतकेच देतो.
महाराष्ट्राला प्रणयात बिंधास्त करून सोडणार्‍या दादांना माझाही प्रणाम!

-------------------------
संदर्भ
अनिता पाध्ये, २००४, एकटा जीव, अनुबंध प्रकाशन, पुणे.

आपला
गुंडोपंत

दादांचे एक वाक्य' "
माझ्या दृष्टीने लोकांना रडवणे हे पाप आहे. प्रेक्षक त्यांच्या वैक्तीक जीवनात कुठल्या ना कुठल्या कारणाने त्रासलेले असतातच. अशा परिस्थीतीत माझ्या चित्रपटाद्वारे अडीच तास तरी त्यांना त्यांच्या विवंचना विसरता यायला हव्यात असे मला वाटतं. त्यांना हसवण्याचा प्रयत्न मी केला आहे. थिएटर मध्ये माझे वित्रपट बघतांना प्रेक्षकांना मनमुराद हसतांना बघितलं की मला जो आनंद होतो, त्यचं वर्णन मी शब्दात करू शकत नाही. 'विच्छा' पासून मी प्रेक्षकांना हसवायचा वसा उचलला आहे आणि मरेपर्यंत मला तो चालवायला हवा, तरच माझं जीवन सफल झालं असं मी मानेन" (पान.४०१:२००४)

अर्थातच दादांचं जीवन त्यांच्या या उद्दीष्टावर १००% सफल होतं यात कुणालाच शंका नाही.

संदर्भ
अनिता पाध्ये, २००४, एकटा जीव, अनुबंध प्रकाशन, पुणे.

आपला
गुंडोपंत

१. सोंगाड्या १९७१ हा पहिला चित्रपट. कृष्णधवल स्वरूपात. सुवर्णमोहोत्सवी (दादा चाळीशी पार करून गेले होते या वेळी)
२. एकटा जीव सदाशीव १९७२ कृष्णधवल
३. आंधळा मारतो डोळा १९७३ कृष्णधवल
४. पांडू हवालदार १९७५ कृष्णधवल
५. तुमचं आमचं जमलं १९७६ रंगीत
६. राम राम गंगाराम १९७७
७. बोट लावीन तिथं गुदगुल्या १९७८

दादा कोंडक्यांचे हे चित्रपट मला विशेष आवडतात. नंतरचे जरा वाहवत गेल्यासारखे वाटतात. (ही माझी व्यक्तीगत आवड) पण त्यांचे चित्रपट भन्नाट असत आणि त्यातील गाणीही, द्व्यर्थी असली तरी सुरेख असत.

दादांबद्दल इतर कोट्यावधी लोकांप्रमाणे प्रेम केले ही गोष्ट खरीच , पण या प्रेमाची जातकुळी थोडी गुंतागुंतीची बनत गेली हेदेखील खरे. इतका मोठा, गुणी, आणि लोकप्रिय कलावंत. पण द्वयर्थी संवाद, गाणी (आणि चित्रपटांची शीर्षके सुद्धा !) यांच्या आहारी जायला लागला. कथा आणि संवादांमधला ठस्सका आणि विनोद यांची जागा द्वयर्थी पाचकळ विनोदानी घेतली. संगीताची बाजू लंगडी पडत गेली. (उषा मंगेषकरानी शेवटची काही वर्षे अश्लीलतेच्या कारणावरून गाणी गायला नकार दिला.) कौटुंबिक करमणूकीची जागा केवळ प्रौढ पुरुषांसाठीची आचकटविचकट करमणूक या प्रकाराने घेतली. दादा कोंडके लौकिकार्थाने पुष्कळ नंतर गेले असतील, पण त्यांच्यातल्या कलावंताला त्याआधी अनेक वर्षांपूर्वी मूठमाती मिळाली होती. शेवटीशेवटी त्यानी केला त्याला (वाईट अर्थाने) धंदा म्हणता येईल.

त्यांचे आत्मचरित्र प्रसिद्ध व्हायच्या आत त्यांचे आकस्मिक निधन झाले. पण हे पुस्तक मनोरंजक, माहितीपूर्ण आणि मुख्य म्हणजे अगदी आरपार खुल्ले दर्शन घडविणारे आहे. दादांच्या रोखठोक स्वभावाचे आणि त्यांच्या आयुष्यातल्या घटनांचे कसलाही आडपडदा न ठेवता दर्शन यातून घडते. वग आणि लोकनाट्यापासून चित्रपटांपर्यंत केलेला प्रवास , सत्तर आणि ऐंशीच्या काळातील असंख्य किस्से-कहाण्या , चित्रपटांच्या जन्मकथा , शांतारामबापूंसारख्यांशी केलेले दोन हात .... माणूस प्रचंड होता !

काही काही व्यक्तिगत उल्लेख स्फोटक म्हणावेत असे आहेत. (उदा. आशा भोसले यांच्या संदर्भातील.) पण त्याचा शेवट करुण आहे. दोन दे-दोन घे असे रफटफ जगणारा हा प्रचंड लोकप्रिय असा माणूस फार फार एकाकी होता. नातेसंबधांच्या बाबतीत दुर्दैवी ठरला. वर्षानुवर्षाच्या सहकार्‍यानी, प्रेमपात्रानी विश्वासघात केल्याने, साथ सोडल्याने शेवटच्या दिवसांमधे कुणीही जवळ नसलेला..

आणीबाणीच्या काळात "गंगाराम वीसकलमे" हे या चित्रपटाचे पुर्वनियोजित नाव बदलून 'रामराम गंगाराम' केले. अगदी प्रारभिक जाहिरातीत आगामी म्हणून गंगाराम वीसकलमे असा उल्लेख होता.
आपल्याला दादा कोंडके लई आवडायचा.आजुबाजुच जगण त्याच्या पिच्चर मदी प्रतिबिंबित होत असे. पन शहरातली मान्स आपल्याला गावठी म्हनतील या भयापोटी मी ती आवड पुर्वी व्यक्त करीत नसे.
प्रकाश घाटपांडे

हा लेख वर आलाच आहे तर त्यानिमित्ताने एक मुद्दा आठवला. दादांचे चित्रपट कुठलीही वाहिनी कधीही दाखवीत नाही. कारण : अहो त्यात कमरेखालचे विनोद असतात ना! आता हे कारण जर आखातातील एखाद्या देशाने दिले असते तर मान्य केले असते. पण ज्या देशात प्राईम टाईमला विल अँड ग्रेसचे विनोद चालू शकतात त्यांनी दादांचे विनोद कमरेखालचे* म्हणणे हा दुतोंडीपणा आहे. की विल अँड ग्रेस पाश्चात्य म्हणून ते वेगळे?

*वैयक्तिक पातळीवर मला कुठलाही विनोद कमरेच्या वरचा किंवा खालचा आहे यावरून त्याचा दर्जा ठरवणे पटत नाही. विनोद चांगला असतो किंवा नसतो. त्याचा विषय कदाचित काहींना मान्य करायला अवघड जात असेल. याखेरीज असे विनोद कुठे सांगावेत आणि कुठे नाही याचे ही काही संकेत असतात, ते ही मान्य. पण एखादा विनोद केवळ कमरेखालचा म्हणून निकृष्ट हे पटत नाही.
----
"This is Linus Torvalds. I announce Linux."