२३ जुलै २००७ - आज लोकमान्य टिळकांच्या शतकोत्तर सुवर्ण जयंती समारोप झाला. त्या निमित्ताने आधी एक सकाळ मधील बातमी माहीती साठी :

पाच रुपयांच्या नाण्यावर लोकमान्यांची प्रतिमा

-------------------------

टिळकांच्या त्यांच्या सहकार्‍यांनी, विरोधकांनी, पाश्चात्यांनी आणि सामान्यांनी सांगून ठेवलेल्या आठवणी वाचायला लागले की या माणसाचे महानपण समजते. तुर्तास मी एक आठवण खाली देत आहे. ही फेरोजशहा मेहतांबद्दलची आहे. (फिरोजशहा आणि टिळक हे राजकारणात कट्टर विरोधक होते). (संदर्भः आठव्णी व आख्यायीका: खंड २, पा. ४४)

बामणगावकर यांची ही आठवण, "त्या वेळी दक्षिण अफ्रिकेत म. गांधींची सत्याग्रहाची चळवळ चालू होती. टिळक मंडालेच्या तुरूंगात होते. गोखले द. अफ्रिकेत शिष्ठाईसाठी गेले होते. फेरोजशहांनी गांधींच्या चळवळिसाठी निधी जमा करण्याचे काम चालविले होते. त्यांना वर्‍हाडच्या तरूण मंडळींनी प्रतिसाद दिला म्हणून त्यांना फेरोशहांचे अभिनंदनपर पत्र आले. टिळक तुरूंगात असताना नवी चळवळ उभी करावी व फेरोजशहांनी तिचे नेतृत्व करावे अशी या तरूणांची अपेक्षा होती. या करिता चर्चा करण्यासाठी त्यांनी फेरोजशहांची भेट मागून वेळ ठरवून घेतली. तपस्वी बाबासाहेब परांजपे, वीर वामनराव जोशी, बाबासाहेब सोमण व बामणगावकर ही मंडळी फेरोजशहांना भेटली आणि कोणत्या धोरणाने चळवळ व्हावयास हवी हे सांगून या तरूण मंडळींनी फेरोजशहांना नेतृत्व करण्याची विनंती केली. फेरोजशहांनी ही विनंती नाकारली. नकार देताना तेथे बसलेल्या वाच्छा व हॉर्निमन यांच्याकडे वळून फेरोजशहा म्हणाले, " पहा हे महाराष्ट्राचे रक्त! ... शिवाजी व टिळक जो पर्यंत महाराष्ट्राच्या तरूणात जागृत आहेत तो पर्यंत महाराष्ट्रच हिंदी स्वराज्याचा प्रश्न सोडवील." मग या तरूणांना ते म्हणाले, " तुमचे पुढारीपण स्वीकारवायला टिळक लायक, मी नाही. आम्ही आनते आहो, पण सुखाला सर्वस्वी दूर लोटून देशसेवा करण्याइतके तेज आमच्यात नाही हे मी कबूल करतो. असे जरी आहे तरी देशसेवा घडावी ही माझी इच्छा आहे. टिळकांसारखे लोक धैर्याने व त्यागाने परिस्थिती निर्माण करू शकतात; तर आम्ही लोक त्या परिस्थितीचा फायदा घेऊन देशाच्या पदरात टाकतो."

अवांतरः एका पुस्तकात वाचल्याचे आठवते, पण ते पुस्तक आत्त्ता जवळ नाही म्हणून संदर्भ देऊ शकत नाही - ऍर्नॉल्ड टॉयनबी हा प्रसिद्ध इतिहासकार भारतात फिरयला आला होता. तेंव्हा मुंबईसह संयुक्त महाराष्ट्राची चळवळ जोरात चालू होती. तत्कालीन मुख्यमंत्री मोरारजी देसाई यांच्याशी त्याने भेट घेतली असता मोरारजी महाराष्ट्र आणि चळवळीबद्दल उलट सुलट बोलले आणि मुंबई मिळू शकणार नाही वगैरे म्हणाले. त्यावर नंतर टिपण्णी करताना टॉयनबी फेरोजशहांप्रमाणेच म्हणाला की, "जो पर्यंत शिवाजी आणि टिळकांना हा महाराष्ट्र विसरणार नाही तो पर्यंत तो (तत्कालीन चळवळीत) हरण्याची शक्यता नाही."