आपल्या पूर्वजांना बी-बियाणे बनवण्याचे ज्ञान असायचे, त्यामुळे एकमेकांना मदत करत घरीच बियाणी बनवली जायची. त्यामुळे शेतकऱ्यांना दोन प्रकारे फायदे व्हायचे. एक म्हणजे त्यांचा बी-बियाण्यांवरचा खर्च वाचायचा आणि दुसरे म्हणजे बियाण्यांमुळे त्यांची फसगत व्हायची नाही; पण हरितक्रांतीनंतर हे सर्वच बदलले. शेतकऱ्यांचा बियाण्यांवरचा खर्च वाढू लागला, त्यामध्ये फसगत होऊन पिके हातातून जायची वेळ आली. बियाणे तयार करण्याचे पारंपरिक ज्ञान लोप पावत चालले.

ही गोष्ट आंध्र प्रदेशातील डेक्कन डेव्हलपमेंट सोसायटी या संस्थेच्या लक्षात आली आणि त्यातून उभा राहिला एक अनोखा प्रयोग ः बियाण्यांचा उत्सव भरवण्याचा. डेक्कन डेव्हलपमेंट सोसायटी या संस्थेने आंध्र प्रदेशातील शेतकरी महिलांना हाताशी धरून हा उपक्रम राबवला आहे. आंध्र प्रदेशातील मेडक परिसरात त्याचे मूर्त रूप पाहायला मिळते. या संस्थेने या महिलांना बियाणे तयार करण्याचे पारंपरिक ज्ञान दिले आहे. या ज्ञानाचा उपयोग करून या महिला वर्षातून एकदा गावागावांत फिरून बियाण्यांच्या पारंपरिक ज्ञानाचा प्रचार आणि प्रसार करत असतात. कर्ज काढून बाजारात पैसा फेकला, की बियाणी विकत मिळतात, एवढेच हल्लीच्या पिढीला माहीत आहे; त्यामुळे शेतकऱ्यांच्या तरुण पिढीला या कलेचे महत्त्व पटवून देणे ही गोष्ट ही संस्था करते आहे.

जागतिकीकरणाच्या पार्श्‍वभूमीवर हा प्रयोग खूप महत्त्वाचा आहे. बी-बियाण्यांमध्ये फसगत होऊ नये, शेतीचा दर्जा सुधारावा, तसेच शेतमालाला चांगला दर यावा; यासाठी या शेतकरी महिला अन्नधान्याचा, पारंपरिक बी-बियाण्यांचा एक मोठा उत्सव साजरा करतात. हा बियाण्यांचा महोत्सव वर्षातून 28 दिवस सलग म्हणजेच जवळजवळ महिनाभर चालतो. गेली आठ वर्षे हा महोत्सव संस्थेने यशस्वी करून दाखवला आहे. एक नवी संकल्पना या माध्यमातून शेतकऱ्यांत रुजवली आहे.

या महोत्सवात त्या परिसरातल्या पाच हजारांच्या आसपास शेतकरी महिला सहभागी होतात. यांपैकी बहुतांश महिलांच्या मालकीची एक ते दोन एकर एवढी अल्प शेती आहे. त्यांना या महोत्सवाचा चांगलाच फायदा होतो. सुमारे पन्नास हजार शेतकरी या महोत्सवाला भेट देतात. या महोत्सवाचे स्वरूपही मजेदार असते. बी-बियाणांच्या नव्या जातींची माहिती, तसेच त्यांच्या वापराची पद्धती त्यांना या महोत्सवामधून दिली जाते. रासायनिक खते आणि कीटकनाशकांचे तोटेही त्याबरोबरीने समजावून दिले जातात.

या संस्थेशी जोडलेल्या महिलांनी आपल्या बियाण्यांची बॅंकही तयार केली आहे. ही बियाणी या महोत्सवात दिसतात. याबरोबरच खतं, पाणी आणि माती यांचं शेतीशी काय नातं आहे, याचंही शास्त्रशुद्ध प्रशिक्षण इथल्या महिलांना दिले जाते. या महोत्सवाच्या माध्यमातून या महिलांच्या बी-बियाण्यांना चांगला प्रतिसाद मिळतो आहेच, शिवाय त्यांच्या ज्वारी, गव्हासारख्या धान्याला थेट ग्राहकही मिळत आहेत. बाजारपेठेचा प्रश्‍न सुटला आहे. आपली पारंपरिक शेती जगावी यासाठी डेक्कन डेव्हलपमेंट सोसायटीने टाकलेले हे एक उत्तम पाऊल आहे.