अमेरिकेकडे एफ् १६ व १८ खेरीज अधिक आधुनिक विमाने नाहीत का? कारण एफ १६ विमानांच्या पाकिस्तानला होणार असलेल्या पुरवठ्याबाबत जनरल झिया यांच्या काळापासून ऐकत आहे.

की सर्वात आधुनिक विमाने भारताला देण्यात अमेरिकेला स्वारस्य नाही?

नितिन थत्ते

तांत्रिक बाबींचा प्रामुख्याने विचार करून जे आपल्या वापरासाठी योग्य आहे, असे विमान खरेदी करण्याचा आपला हेतू असेल, तर ते स्वागतार्हच आहे.

पण एका बातमीत असेही वाचले की राफेल अद्यापि फ्रान्सबाहेर कुठेही विकले गेलेले नाही. तसेच सदर बिडींगमध्येही राफेलने प्रथम माघार घेतली होती, मग त्याचा पुन्हा समावेश करण्यात आला.

अमेरिकेच्या बेभरवश्याच्या विक्रीविषयी काही म्हणायचे नाही. पण आपण सध्या फ्रान्सशी बरेच साटेलोटे जमवत आहोत, त्याबद्द्दल मात्र थोडी भीति वाटते. ऍरिव्हाची जी यंत्रसामग्री आपण खरीदत आहोत, तीही अन्यत्र कुठेही अद्याप वापरली गेलेली नाही, असे म्हटले जाते. राफेलविषयी तेच (तुम्ही लिबीयातील वापराचा उल्लेख केला आहे, पण तिथे फारच मर्यादित स्वरूपाचा वापर केला जात असावा?)

युरोफायटर टायफून विषयी अधिक -
ही विमाने जर्मनी आणि इंग्लंड यांनी एकत्रितरित्या बनवलेली आहेत. (विमाने म्हणतो कारण नेहमी प्रमाणे ही एक सिरीज आहे.)
हा प्रकल्प सुमारे १९७१ नंतर सुरू झाला. १९९० च्या दशकात जर्मनीकडे पैसे नसल्याने काहीसा रेंगाळला होता. परंतु, पुढे २००२ नंतर इतर युरोपीय देशांनी या विमानांच्या खरेदीत रस घेतल्याने प्रकल्प परत रुळावर आला. हे विमान अनेक विमान कंपन्यांना एकत्र आणून बनवलेले आहे. कार्बन फायबर आणि इतर साहित्याद्वारे हे हलके लढाऊ विमान बनवले जाते. नव्या तंत्रज्ञानाने सुसज्ज कॉकपीट आणि एकापेक्षा अधिक धोक्यांकडे एकावेळी लक्ष पुरवण्याची क्षमता या विमानात आहे. सुखोई जसे हवेतल्या हवेत निरनिराळ्या प्रकारे वळवता येते; तसेच युरोफायटर टायफून विमान हवेमध्ये अतिशय सुळसुळीतपणे हाताळता येते, हा याचा मोठा गूण मानला जातो. तसेच रडारवरून आपले अस्तित्त्व कमी करण्यासाठी असलेले तंत्रज्ञान हे सुखोईपेक्षाही प्रगत असल्याचा दावा केला जातो.

यात अनेक देशांच्या कंपन्या एकत्र झाल्याने त्यांच्याही सुट्या भागांचा प्रश्न निर्माण होऊ शकतो. यातली सगळ्यात जास्त विमाने इंग्लंड आणि जर्मनीकडेच आहेत. ऑस्ट्रिया, स्पेन आणि सौदी अरेबियाने काही विमाने खरेदी केली आहेत.

भारतासाठी ही चांगली संधी असण्याची प्रमुख कारणे म्हणजे यातील संशोधन कार्यात सहभागी होण्याचे निमंत्रण आहे. याचा अर्थ आधी संशोधित साहित्य भारताला मिळाले तरी पुढील संशोधनासाठी पैसेही गुंतवावे लागतील. मात्र याच वेळी या विमानांचे उत्पादन भारतात करण्याची युरोफायटर टायफून कंपन्यांची तयारी आहे. त्यामुळे भारतात रोजगार निर्मितीला संधी आहे.

रफल (की राफाएल की रफ्ले? जे काय असेल ते, सध्य रफल म्हणू!)
युरोफायटर टायफून ची सुरुवात होतांना यात फ्रान्सही सामील होता. पण फ्रान्स ला युरोफायटर टायफूनपेक्षाही हलके विमान हवे होते. शिवाय त्या विमानाने अणुस्फोटके वाहून नेली पाहिजेत अशीही अट होती. विमानाचे वजन किती असावे यावरून फ्रान्सचे इतर देशांशी फाटले आणि त्यांनी रफलचा विमानांचा संसार थाटला. सुरुवातीला रफल ए ची निर्मिती झाली मग रफल बी प्रत्यक्षात आले. या विमानाला दोन इंजिने आहेत. याचाही आकार टायफून प्रमाणेच डेल्टा विंग म्हणजे त्रिकोनी पंखाचा आहे. हे विमान फ्रान्सच्या हवाई दलाप्रमाणेच आरमारालाही हवे होते. कारण त्यांची तत्कालीन विमाने मोडीत काढण्याची वेळ आली होती. मग या दोन विभागांनी मिळून हा प्रक्ल्प करायला घेतला. या विमानातही कार्बन फायबर आणि इतर साहित्य वापरले जाते. हे विमानही रडार आपले अस्तित्त्व पुसट करू शकते. अतिशय वेगवान त्रिमितीय नकाशे या विमानात उपलब्ध होऊ शकतात. तसेच प्रहार झाल्यास त्याचा आगाऊ प्रतिभेद करण्याची क्षमता या विमानात आहे. या विमानाची रडार अतिप्रगत इलेक्ट्रोनिक तंत्रज्ञान आणि लपण्याची क्षमता याचीच किंमत जास्त आहे. भरपूर दारूगोळा घेऊन उडू शकते. पण याच विमानाचा भाऊ रफल एम हा फ्रेन्च आरमारात वापरात आहे. एकच विमान हवाईदल आणि आरमारात वापरता येणे हा चांगला भाग या व्यवहारात असू शकतो. हे तंत्रज्ञान भारताला देण्या विषयी किंवा याचे उत्पादन भारतातच करण्याविषयी काही माहिती दिसली नाही. फ्रान्स शिवाय हे विमान अन्य कोणत्याही देशाकडे नाही. सौदीने हे विमान घेण्याची तयारी दाखवली होती पण त्यांना यापेक्षाही आधुनिक तंत्रज्ञान हवे होते त्यात त्यांचे बिनसले. (सौदी बहुदा मिळेल त्यावर हात मारत असावेत.)

-निनाद

चंद्रशेखर यांचा अजुन एक रोचक लेख.

तांत्रिक चाचण्यांत जे विमान सरस ठरेल ते सरकारला घेणे भाग पडणार आहे हे दिसत होते व त्याप्रमाणेच घडले आहे.

हे आशादायक चित्र आहे.

लेखकांस सूचना

कृपया दोन परिच्छेदांमध्ये एक ओळीचे अंतर सोडावे त्यामुळे वाचन सुलभ होते.

--
(दोन परिच्छेदांमध्ये एक ओळीचे अंतर सोडत सोडत लेख वाचणारा)
हैयो हैयैयो!

यासारख्या विषयावरचे लेख वाचायला आवडतील.

धन्यवाद.

माहितीपूर्ण लेख. हळूहळू थोडीफार का होईना व्यवहारांमध्ये पारदर्शकता येते आहे हे फार छान होते आहे.

खरा प्रश्न हा आहे की जर तेजस सारखे विमान भारतात बनले आहेत तर इतका पैसा या विमानांवर खर्च करण्याची आवश्यकता काय?
तेजस या संपूर्ण प्रकल्पाची किंमतही या खरेदी इतकी नाही, हे लक्षात घ्या!
तेजसवर खर्च झालेले आहेत US$1.2 billion ही या खरेदीच्या अक्षरश: १०% किंमत आहे. हे आश्चर्यकारक नाही वाटत का?
तेजस विमानाचे उत्पादन सुरु झाले आहे. आणि वायूदलाने ४० विमाने खरेदीही केली आहेत.
हीच विमाने भारत आंतरराष्ट्रीय बाजारातही विकू शकतो. अशा वेळी भारतच इतर देशांची विमाने घेत असेल तर भारताची विमाने कोण कशाला घेईल?

विकीवर तेजस विमानाची स्पेसिफिकेशन्स पाहिली आणि रफल किंवा टायफूनची पाहिलीत तर बर्‍यापैकी समानता आढळते हे लक्षात येईल. (रफलची अण्वस्त्र वाहण्याची क्षमता सोडता.)

या तीनही विमानात नेमका काय असा फरक आहे, की इतक्या मोठ्या रकमेचे घबाड भारताबाहेर नेणे आवश्यक झाले आहे?

या विषयावर तज्ञांकडून अजून वाचायला आवडेल.
-निनाद

तेजस आणि एअर सुप्रिमसी फायटर्स यांच्याबद्दल
तेजस बद्दल हा दुवा बघा
बाकी सहा विमानांच्याबद्दल हा दुवा बघा. कोणत्याही विमानदलाला निरनिराळ्या कामांसाठी निरनिराळ्या प्रकारच्या विमानांची गरज भासते. तेजस आणि सध्या विचाराधीन असलेली विमाने यांचा उपयोग अगदी भिन्न प्रकारचा असणार आहे. त्यामुळे ही दोन्ही विमाने दलात असणे आवश्यकच आहे.
चन्द्रशेखर
Learning is not compulsory... neither is survival.

चांगला लेख. बरेच चांगले मुद्दे कळाले. धन्यवाद.