तर मुख्य मुद्दा असा की, देव आता देत नाहीत, भक्त मात्र त्यांना देण्यासाठी आतुर आणि उत्सुक असतात. बरे भक्तांना जे काही द्यायचे असते त्यासाठी ते स्वत:च्या पदराला खार लावायला अजिबात उत्सुक नसतात. कोणाच्या तरी काठीने साप मारावा, कोणाच्या तरी चपलेने विंचू ठेचावा, तसे परस्पर कोणाकडून काही तरी मिळवून द्यायचे अशी ही कलीयुगी भक्ती आहे. सचिन तेंडुलकर नामक देवाला भारतरत्न मिळालेच पाहिजे, असे ठासून सांगणाऱ्या भक्तांचा जत्था सध्या सर्वत्र हिंडतो आहे. त्या आधी म्हणजे अगदीच अलिकडे अलीकडे, चार वर्षांपूर्वी लालकृष्ण अडवाणी यांना भारतरत्न देण्याची मागणी त्यांच्या भक्तांनी केली होती आणि अशी मागणी करणे बालीशपणाचे आहे, असे अडवाणी यांनी म्हटल्याचे अजूनपर्यंत तरी कुठे प्रसिद्ध झालेले नाही. आणि आता अण्णा हजारेंनी दिल्ली काबीज केल्यावर त्यांनाही भारतरत्न द्यावे अशी मागणी त्यांची भक्तमंडळी करू लागली आहेत. आता पुरस्कार तर एवढे झाले आहेत की, ‘गल्लीरत्न’पासून तर ‘दिल्लीरत्न’पर्यंत कोणताही पुरस्कार मिळणे, मिळविणे तसे काही फार अवघड राहिलेले नाही. या सगळ्याच पुरस्कारांच्या निवड समित्याही असतात, म्हणजे रत्नपारख्यांची संख्यासुद्धा भरपूर झाली आहे, परंतु सगळे भक्त आपापल्या देवांना थेट भारतरत्नच देण्यासाठी उत्सुक आहेत.

सचिनचे शंभरावे शतक झाले नाही हे नशीबच म्हटले पाहिजे. विश्वचषकावर कब्जा आणि सचिनचे शंभरावे शतक असा सुवर्णयोग जर जुळून आला असता, तर कदाचित भक्तांनी ‘सचिनला आता देशाचा राष्ट्रपती करावे’ अशीच थेट मागणी केली असती. सचिन महान खेळाडू आहे, त्याची खेळाप्रती असलेली निष्ठा अजोड आहे आणि एक माणूस म्हणूनही तो तेवढाच चांगला आहे. सगळे कबूल. सगळे मान्य आहे, परंतु भारतरत्न? क्रिकेट सामन्याचे समालोचन करणारे अनेकदा बोलण्याच्या ओघात, हा खेळ किती महान आहे वगैरे सांगत असतात, तो त्यांच्या व्यवसायाचा एक भाग आहे. एखादी चित्तथरारक लढत जिकंल्यावर क्रीडा समीक्षक त्याच्या स्तंभात काल सचिन देवासारखा धावून आला वगैरे लिहित असतात. ‘देवासारखा’ या शब्दातला ‘सारखा’ हा शब्द ज्यांना कळत नाही त्या लोकांच्या बुद्धीची कीव तरी का आणि किती करावी? असे समीक्षक त्या क्षणी सचिनला देव म्हणतात, तेव्हा त्यांची ती भावना खरीच असते, परंतु तो तो खेळाडू त्या त्या क्षणांचा देव असतो. त्याचे ते देवपण तिथेच सोडून देण्याचे शहाणपण भक्तांनी दाखवायला हवे. आणि लोकभावनांचे क्षणिकपण समजून घेऊन आपल्या प्रतिक्रिया देण्याचे भान राजकारण्यांनीही दाखवायला हवे.

भारतीय संघाने पाकिस्तानला हरविले त्याचा आणि त्यात सचिनच्या धावांचा वाटा मोठा होता याचा, त्याच्या भक्तांना कैफ चढला. पाठोपाठ आपण चषकही जिंकला, त्यामुळे देवावर प्रसन्न होऊन त्याला काही तरी दिलेच पाहिजे, असा हट्ट धरणाऱ्या भक्तांच्या महाआरत्यांचे आवाज गल्लोगल्ली ऐकू येऊ लागले. त्या आरत्यांच्या आवाजात आवाज मिळवून आधी आपल्या माननीय मुख्यमंत्र्यांनी, ‘होय सचिनला भारतरत्न दिले जावे अशी शिफारस आम्ही जरूर करू’, असे जाहीर करून टाकले. आणि पाठोपाठ भाजपाचे एक प्रवक्ते रवीशंकर प्रसाद यांनीही ‘हां, सचिन को भारतरत्न जरूर मिलना चाहिये’, असे सांगत आपणही काँग्रेसपेक्षा कमी अपरिपक्व नाही, हे दाखवून दिले. काही भक्त गणंगांनी तर सचिनने राजकारणात यावे आणि भ्रष्टाचाराचा सफाया करावा अशी अपेक्षाही व्यक्त केली. देवाच्या डोक्यावर हात ठेवून भक्ताने त्यालाच भस्म करून टाकावे, तसला हा प्रकार झाला. सचिन आणि त्याच्या सहकाऱ्यांना ते विश्वचषकात खेळत असल्याबद्दल रग्गड मानधन मिळते. त्यांची कामगिरी चांगली झाली तर त्यांना बक्षीस देण्यासाठी क्रिकेट संघटनेकडेही अमाप पैसा आहे. तरीही या खेळाडूंना राज्य सरकारांकडून कोटींची बक्षिसे अणि मोफत प्रवासाच्या सवलती आणि काय काय दिले जाते. आधी म्हटल्याप्रमाने ते अर्थातच सरकारी पैशातून असते, खरे तर आपले सगळेच राजकारणी आणि मंत्री-संत्री त्यांच्या त्यांच्या गावचे-परिसराचे राजे असतात, परंतु अशा एखाद्या राजाने, आपल्या स्वत:च्या खिशात हात घालून खेळाडूंना काही तरी दिल्याचे कधी ऐकले-वाचले आहे का कोणी? आणि भारतरत्न म्हणजे तर काय, सरकारच्या गोठय़ात बांधलेली गायच आहे. कोणीही यावे आणि तिच्या दुधावर हक्क सांगावा. या पुरस्काराचे गांभीर्य काय आहे, तो कोणाला दिला जाऊ शकतो, त्यासाठी कर्तृत्वाची गुढी किती उंच हवी, याचा विचार भक्तांनी कशाला करायचा? त्यांना तर आपल्या देवाला सर्वोच्च पुरस्काराचा नैवेद्य दाखवायचा आहे.

आडवाणी यांना भारतरत्न देण्याची मागणी मोठय़ा आवाजात सुरू होती त्यामागे त्यांचे शत्रू होते, हे अडवाणींच्या भक्तांच्या फार उशिरा लक्षात आले. अडवाणींना भारतरत्न देऊन ‘आड’मार्गाने त्यांना राजकीय यार्डात ढकलण्याचे, त्यांचे राजकीय आयुष्य संपविण्याचे ते कारस्थान होते. आपल्याला खरेच भारतरत्न मिळेल असे तेव्हा बहुधा अडवाणींनाही वाटले असावे, परंतु ‘सुधिंद्र कुलकर्णी कृपे करून’ त्यांनी पाकिस्तानात जाऊन जीनांचे गोडवे गायले आणि भक्तांचे तोंड आंबट करून टाकले. त्यांना भारतरत्न दिले नाही ते बरेच झाले, असे मग भक्तांनाही वाटू लागले. आता सचिनच्या कामगिरीचा भावनोद्रेक जरा कमी झाला नाही तोच अण्णा हजारेंच्या भ्रष्टाचार मुक्ती आंदोलनाने सर्वांना झपाटून टाकले आहे. समाजात कोणी नेता उरत नाही, आदर्शाचा तुटवडा निर्माण होतो तेव्हा लोक अशा वरवरच्या आदोलनांमध्ये वाहून जातात. अशा आदर्शांकडून काही काळाने होणारा अपेक्षाभंग हा अधिक घातक असतो, हे भक्तांना कळत नाही. एखाद्या आंदोलनाचे इव्हेंटमध्ये रूपांतर कधी होते ते अनेकदा त्या आंदोलनाच्या नेत्यालाही कळत नाही.अनेकदा तर प्रसारमाध्यमे त्या आंदोलनाचा ताबा घेतात आणि नेत्याला त्यात फरपटत जावे लागते. तेव्हा पुरस्कार आणि सन्मानांची मागणी करताना, काही काळ जाऊ देणे आवश्यक आहे. आजपर्यंत मिळालेले सर्वच भारतरत्न शंभर टक्के योग्य आहेत असे नव्हे, परंतु भावनेच्या भरात ऊठसूट भारतरत्नची मागणी जर करण्यात येत असेल आणि जबाबदारीच्या पदांवर बसलेली माणसेही अविचाराने त्या मागणीची री ओढत असतील, तर हा देश रत्नांची खाण होऊन बसेल आणि खऱ्या नररत्नांचा मात्र तुटवडा कायमच राहील.

तेव्हा भक्तांनो, जरा आवरा स्वत:ला.