वास्तविक पाहता असे दाखविणे पूर्णपणे चूक आहे. रासक्रिडा जर दाखवायचीच असेल तर कृष्ण म्हणून ८ पेक्षा कमी वय असलेला मुलगा घ्यावा व गोपी मोठ्या घ्याव्यात आणि त्यांच्यातलं प्रेम वेगळ्या प्रकारे (भक्ती युक्त) सादर करावे.

भागवत पुराणाचे लेखक मरून ६० वर्षांपेक्षा अधिक काळ लोटला आहे. आता कोणीही डेरिवेटिव कला बनवू शकते.

एवढचं नाही तर जेव्हा 'लिव्ह इन रिलेशनशीप' साठी आपल्या देशात परवानगी मिळाली तेवा कोर्टाकडून याला जी पुष्टी मिळाली ती अशी -

'The court said even Lord Krishna and Radha lived together according to mythology. '

--- http://timesofindia.indiatimes.com/india/Live-in-relationship-pre-marita...

अपील टू रिलिजन! (अपील टू नेचर च्या धर्तीवर)

राधा हे केवळ कल्पित पात्र आहे. तिचा महाभारताशी किंवा कोणत्याही ऐतिहासिक घटनेशी संबंध नाही. भागवतपुराणातील कथाही कल्पित आहेत. त्यात फारसा सत्यांश नाही. अशा ललित लेखनात रासक्रिडा करण्यासाठी व्यक्ती ८ वर्षांची असो किंवा ८० वर्षांची त्यात फारसा फरक पडत नाही. लेखनाचे इंटरप्रिटेशन लोक वेगवेगळ्या काळानुसार वेगवेगळे करतात आणि हे काही आजचेच नाही.

मुघलकालीन राधा-कृष्णाची चित्रकारी तपासून बघावी. त्यात कृष्ण आणि राधा यांच्या वयात विशेष फरक दिसत नाही. त्यांच्या पोजेसही प्रियकर-प्रेयसीप्रमाणेच आहेत.

तेव्हा, जर मुले म्हणत असतील की राधा कृष्णाची गर्लफ्रेंड होती तर विशेष चुकीचे नाही. गर्लफ्रेंड याचे सखी असे इंटरप्रिटेशन तुम्ही समजावून सांगा.

बाकी,

२. ते दोघे खूप प्रेमात होते पण, दुर्दैवाने लग्न नाही झाले.

३. दोघांनी लग्नही केलं होतं पण कोणाला सांगितलं नव्हतं!

4. ते दोघं 'लिव्ह इन रिलेशनशीप' मध्ये होते

हे छान आहे. कर्णावर भाळलेली द्रौपदी हा अनेकांच्या जिव्हाळ्याचा विषय आहे. माझ्यामते 'नो बिग डील', अशाप्रकारे गोष्टी तयार व्ह्यायच्याच. आपल्याला हवे ते आपण घ्यावे.

मला असे वाटते की भागवत हे देखील महाभारताएवढे पुरातन आहे. (लेखन काल जवळचा असावा.)
महाभारतात कृष्णलीला नसल्या तरी भागवतात आहेत. कदाचित दोन्ही ऐतिहासिक तथ्यांश असलेल्या कल्पित कथा आहेत.

राधा ही कृष्णाची प्रेयसी आहे असे परंपरा मानते. तिला एक नवरा होता (ही भागवतातली गोष्ट आहे का नाही हे माहित नाही.) या अर्थी त्यांचे विवाहबाह्य संबंध असावेत. (प्लेटॉनिक?)
अशाच प्रकारच्या भक्तिला मधुरा भक्ति म्हणतात (कृष्णाची प्रियकर म्हणून आराधना करणे.) मीरा, चैतन्यमहाप्रभू हल्ली प्रकाशात आलेले उ.प्र.चे एक माजी पोलिस अधिकारी हे सर्व अशा मधुरा भक्तिपंथातले. प्रियकर -प्रेयसी, गर्लफ्रेंड-बॉयफ्रेंड हे कदाचित समानार्थी शब्द असतील.

प्रमोद

लेख आणि प्रतिसाद वाचतो आहे.

तेवढ्यात इरावती कर्वे यांचा "(विठ्ठल माझा) बॉयफ्रेंड" हा लेख आठवला. सखोल तरी खेळकर असा लेख आहे.

राधा-कृष्णांबद्दल ज्या लोककथा आहेत, त्यांच्यात कृष्णाचे वय आदमासे किती आणि राधेचे वय आदमासे किती होते?

महाभारत कथेच्या अनुसार एकही व्यक्ती(विदुर वगैरे अपवाद वगळता) अशी नाही जिचे वर्तन आदर्श असे मानले जाऊ शकते. हे माझे वयक्तिक मत आहे. त्यामुळे महाभारत किंवा त्यातील कोणच्याही पात्राकडून रूढ नैतिक शिकवण मिळते का असे विचारल्यास त्याचे उत्तर नाही असेच येईल.

त्याहीपलीकडे तथाकथित देवाचा दर्जा (सुपर पावर) असलेल्या माणसाला साधारण माणसाने फॉलो करणे चुकीचेच होय, पण तशी सवय मोठेच लहानांना लावतात त्यामुळे असा आक्षेप घेणे चुकीचे ठरेल.

हेच ते कारण आहे, आदर्श, समाजातील व्यक्ती असावी. देव किंवा रंजक कथेतील पात्रे हि केवळ रंजकतेसाठी किंवा त्यातील काव्य-रस-ग्रहण करण्यासाठी वापरावी.

२. ते दोघे खूप प्रेमात होते पण, दुर्दैवाने लग्न नाही झाले.

आणि
4. ते दोघं 'लिव्ह इन रिलेशनशीप' मध्ये होते

हे फारच आवडले.

असो. लहान मुलांना राधा ही कृष्णाची मैत्रिण होती, लहानपणी कृष्ण तिचा बेस्ट फ्रेंड होता (!), असे काही पुराणांमध्ये/जुन्या गोष्टींमध्ये आहे, असे म्हटले तरी बहुदा कळेल.

राहता राहिला रासक्रीडेचा प्रश्न. याबाबतीत रिटे यांच्याशी सहमत! ज्याला जे उमजेल तसे त्याने करावे. कलेच्या क्षेत्रात वेगवेगळे प्रयोग चालतच असतात ते उत्तमच असते.

वर अवांतर झाले आहे - त्यात एक भर. मला लहानपणी गाणे आवडायचे नाही ते म्हणजे - घन निळे रात निळी कान्हाही निळा.. झुलतो बाई रास झुला. (बहुदा चित्रपट जानकी, त्यात श्रीराम लागू आणि सीमा होते. व्हिलन रमेश देव होता का? आठवत नाही. गाणे सीमाच्या मुलीवर चित्रित आहे. गाणे चांगलेच आहे, पण चित्रपट मला फारच घाबरवून गेला होता, त्यामुळे गाणेही आवडत नसे. नेमके तेच आठवले).

'त्यांनी अत्यंत लहान वयात त्यांच्या आईच्या वयाच्या गोपींची खोडी काढली' याचा चुकीचा अर्थ घेऊ नये.

ह्या बद्दल माझ्या मनात शंका आहे की त्यांच्या बरोबर खेळणार्‍या गोपी कदाचित त्यांच्याच वयाच्या असु शकतात कारण त्या काळी ही लहान वयातच लग्न करण्याची प्रथा असु शकेल किंवा नसेलही पण मी एक शंका उपस्थित केली.राधा सुद्धा त्यांच्याच वयाची असेल त्यामुळे त्यांच्या बरोबर ती एक मित्र म्हणुन बघत असेल् खर तर त्यांच्या मैत्री चा अर्थ हा त्यांची मैत्री दाखवणार्‍यांनी खुप वेगळाच दाखवला!

राधा कृष्णाची भक्त आहे
गर्लफ्रेंड ही आहे
दोघे समवयस्क असल्याचा उल्लेख कथांमध्ये येतो

भक्तीच्या सर्व प्रकारांमधली सर्वोच्च अशी भक्ती ही गोपींनी केली होती
- इति भागवत
भक्तीमध्ये भगवंतांबरोबर जे ५ वेगवेगळे संबंध प्रस्थापित करता येतात त्यातील सर्वोच्च म्हणजे माधुर्य रस किंवा मधुरा भक्ती
(इतर रस हे वात्सल्य , साख्य , शांत , दास्य हे होत )

कृष्ण ८ वर्षाचे असताना रास क्रीडा केली असे भागवतात (म्हणजे १०व्या स्कंधात, अध्याय २५ ते ३० मध्ये कुठेसे ) सांगितले आहे , या गोपी त्याच वायाच्याआ होत्या

आपल्या नजरेला ते चुकीचेच दिसणार

मन स्वच्छ, निर्मल झाल्यावर नाही (यावर कदाचित सार्वत्रिक असहमती दिसून येईल )

राधे चे लग्न अभिमन्यू नावाच्या गोपालाशी झालेले ही वाचले आहे (भागवतात नाही)
राधेचा उघड उघड उल्लेख भागवतात नाही , गोपींचा मात्र आहे . त्यातील एक गोपी प्रधान असल्याचा ही नामानिराळा उल्लेख आहे
महाभारतात ही राधेचा उल्लेख नाही
सांकेतिक उल्लेख आहेत. भागवतात "आराधितो" हा एकच शब्द तिच्या नाम निर्देशानासाठी वापरला आहे. इतर कुठेही राधा असा उल्लेख नाही
भागवत हे देखील महाभारताएवढे पुरातन आहे. (लेखन काल जवळचा - ५००० वर्षांपूर्वीचा .)

मात्र अगदी भगवद्गीतेमध्ये ही तिचा सांकेतिक उल्लेख असल्याचे दाखले आपल्याला मिळू शकतात (उदा.: केशव हा राधेचा केशसंभार बांधणाऱ्याचा ( कृष्णाचा ) उल्लेख आहे. )
rational thinking नुसार पुराणातल्या गोष्टी ह्या अगम्य किंवा / आणि / म्हणून कल्पित वाटतात

एकंदरीतच राधाकृष्ण वगैरे प्रकाराला महाकाव्याचे किंवा भागवत पुराणाचेही खूप अधिष्ठान नाही असे वर म्हटले आहे
>> कृपया आपले मत पुन्हा तपासून पहा . भागवतानुसार हे सर्वोच्च मानले गेले आहे. आपण भागवताला कल्पित मानत असाल. राधा कृष्ण प्रकाराला ही मानत नसाल. पण "भागवत पुराणाचेही खूप अधिष्ठान नाही. " हे मात्र चुकीचे विधान आहे.

रामाचे जसे चारित्र्य होते (निष्कलंक , एकबाणी , एक वाचनी , एक पत्नी .....) तसे कृष्णाचे नाही , म्हणून
रामाच्या लीलांना अनुकरणीय म्हणतात
तर कृष्णाच्या लीलांना अनुसरणीय
हे आदर्श समजून कसे घ्यायचे / यातून काय शिकायचे यात फरक आहे. रामाने जे केले तसे करायचा प्रयत्न करावा. कृष्णाच्या भक्तांनी जशी भक्ती केली तशी त्याची भक्ती करायचा प्रयत्न करावा असा ढोबळ मानाने फरक म्हणता येईल.
मग महाभारतात विदुराबरोबरच इतर अनेक आदर्श दिसू शकतील
(महाभारता इतके विवादास्पद दुसरे काही नसावे, त्यामुळे हे कठीण हे मान्य )
महाभारत आणि रामायण आणि इतर विषय हे माझ्या आवडीचे असल्याने आज लिहिण्याचा (सफल) प्रयत्न केला ( संगणकावर मराठीत लिहिणे नवीन असल्याने अडचण येते आणि शुद्ध करता करता दमछाक होते ) ((या विषयामुळे आलो) हे उपक्रमींवर उपकार करतो आहे असे बोल नसून मला उपरती झाल्याचे द्योतक आहे. उलट मीच उपकृत झालो आहे. <इतके दिवस मी नुसताच वाचायचा०>

-बोलवित्या धन्याचा बोलका
यश

शिवाजी सावंत यांची युगंधर हि कादंबरी वाचा त्यामध्ये त्यांनी राधा आणि श्रीकृष्णाचे नातं अचूकपणे सांगितले आहे असं मला वाटतं.