श्री. धम्मकलाडू यांनी या विषयावर एक धागा 2,3 दिवसापूर्वीच सुरू केला होता. त्यातच प्रतिसाद न देता हा नवीन धागा मी का सुरू करतो आहे असे काही जणांना वाटण्याची शक्यता आहे. परंतु श्री. धम्मकलाडू यांच्या धाग्यात एका महत्वाच्या गोष्टीकडे दुर्लक्ष झाले आहे असे वाटते म्हणून हा खटाटोप.
प्रथम हे स्पष्ट करू इच्छितो की हे पुस्तक मी वाचलेले नाही आणि वाचनाची इच्छाही नाही. परंतु या पुस्तकाची काही परीक्षणे मी आंतरजालावर वाचली. त्यावरूनच मी ही निरिक्षणे करतो आहे.
जेम्स लेनच्या पुस्तकाचा मुख्य उद्देश शिवाजीचा इतिहास सांगणे हा नसून, शिवाजीच्या कारकीर्दीने व कर्तुत्वाने महाराष्ट्रावर व मराठी माणसांच्यावर जो एक कधीही न पुसला जाणारा ठसा उमटवला आहे तो खरोखर योग्य आहे का? की पोवाडेकार व बखरकार यांच्या अतिरंजित वर्णनांमुळे एक HYPE निर्माण हो ऊन त्यामुळे असे झाले आहे याचे विश्लेषण करण्याचा आहे असे दिसते.
या विश्लेषणामधून जेम्स लेन या अनुमानापर्यंत पोचल्यासारखा दिसतो की शिवाजीचे कर्तुत्व असाधारण असले तरी त्याला हिंदवी साम्राज्याचा संस्थापक म्हणणे योग्य ठरणार नाही. या साठी तो प्रमुख दोन कारणे देतो. पहिले म्हणजे सुरवातीच्या कालात शिवाजीने घेतलेली अदिलशाहच्या दरबारातली मनसबदारी व मिर्झा राजे यांच्याबरोबर झालेल्या तहानुसार त्याने मोगलांच्या दरबारात स्वत: व आपले चिरंजीव संभाजीराजे यांच्यासाठी मान्य केलेली याच प्रकारची मनसबदारी. शिवाजीने मोगलांचे राज्य तोडण्याची जी कामगिरी केली त्यामुळेच या इस्लामिक देशावर प्रभुत्व मिळवणे ब्रिटिशांना सोपे गेले असेही या साहेबमजकुरांना वाटते.
मी वाचलेल्या माहितीप्रमाणे हे जेम्स लेन साहेब इतिहासकार वगैरे नाहीतच. आपल्या पुण्यातल्या वास्तव्यात त्यांनी शिवाजीबद्दल ही माहिती जमा केली व हे अकलेचे तारे तोडले आहेत.
कोणतेही मोठे कार्य उभे करताना काही वेळा परिस्थितीमुळे व काही वेळा व्ह्युहात्मक माघार घ्यावी लागते हे या साहेबांना बहुदा माहिती नसावे. तसेच 400 वर्षाच्या परकीय अंमलाखाली एखादा देश जेंव्हा गुलामगिरीत खितपत पडलेला असतो तेंव्हा त्या देशातील सामान्य जनतेची अस्मिता जागृत करणे हे केवढे मोठे कर्तुत्व आहे याची या साहेबमजकुरांना कल्पना येणे अशक्यच वाटते. एवढ्या शक्तीमान मोगल शहेनशहाच्या राज्याचे तीन तेरा वाजवून मराठी साम्राज्य उभे करण्यात शिवाजीने प्रारंभ केला व त्यांचे कार्य थोरल्या बाजीराव पेशव्यांनी पूर्ण केले, या इतिहासाचे एवढे विकृत विश्लेषण करण्याचे धाडस या जेम्स लेन प्रोफेसर मजकुरांनी केवळ स्वत:च्या अज्ञानापोटीच केले असावे असे दिसते. पुस्तकाला नाव देताना सुद्धा त्यांनी पुस्तकाला इस्लामिक देशाचा हिंदू राजा, असे नाव देऊन भारताला इस्लामिक राष्ट्र बनवण्याची करामत करून दाखवली आहेच.
एक हती व दहा आंधळे यांची गोष्ट सर्वांनाच माहिती आहे. शिवाजीसारख्या असामान्य कर्तुत्वाच्या एक ऐतिहासिक व्यक्तीचे या अज्ञानी साहेबांनी केलेले हे विश्लेषण या आंधळ्यांच्या निरिक्षणांइतकेच महत्वाचे वाटते. या कारणांमुळेच पुण्यातील सर्व इतिहासतज्ञांनी हे पुस्तक अतिशय चुकीच्या माहितीने भरलेले असून ते प्रसिद्ध करू नये अशी विनंती प्रकाशकांना केली होती व ती त्यांनी मान्य करून माफीनामाही सादर केला होता.
एक निरर्थक, निष्कारण व मूर्खपणाने केलेली लेखी बडबड इतकेच महत्व या पुस्तकाला आहे. या पुस्तकावर बंदी घालावी असे काहीही या पुस्तकात नाही. या पुस्तकाला एकच जागा आहे ती म्हणजे कचर्‍याची टोपली! असे मला वाटते.