अहो पण मन व मेंदु वेगळे आहेत ना?
ईईजी मेंदूतील वेगवेगळ्या लहरी पकडतो.. दाखवतो.. मनाचं काय?

ऋषिकेश
------------------
भ्रष्टाचार संपविण्याचा सर्वोत्तम आणि सर्वात सोपा(?) उपाय म्हणजे त्यात स्वतः सहभागी न होणे

मनाचे अस्तित्व प्रयोगशाळेत सिद्ध करण्यासाठी मेंदूचे अस्तित्व सिद्ध करणे पुरेसे ठरावे. मेंदू या ऑब्जेक्टशी इंटरफेस करण्यासाठी मन या फंक्शनचा वापर विचार या प्रकाराचे मेसेजेस एक्सचेंज करुन होतो. मानसिक रोग म्हणजे मन या फंक्शनमध्ये कुठेतरी बग आहे ज्यामुळे विचाराचे प्रोसेसिंग नीट होत नाही. आणि मानसोपचार म्हणजे हे बग फिक्सिंग ज्यात मनावर व पर्यायाने मेंदू या ऑब्जेक्टवर उपचार केले जातात.

डिस्कवरी वाहिनीवर पाहिलेल्या एका कार्यक्रमात मेंदूचे कार्य न्यूरॉन्स मार्फत व चुंबकीय लहरीसदृश लहरींमार्फतच चालते असे पाहिले होते . 'विचार' या प्रकारचा मेसेज एक्सचेंज करण्याचे माध्यम चुंबकीय लहरी असणे शक्य आहे. तुम्ही समोर मिसळपाव पाहता व (आवडीनुसार-प्राधान्यानुसार) एकतर तुमच्या तोंडाला पाणी सुटते किंवा ओकारी येते. या एकंदर प्रोसेसमध्ये डोळ्याने मिसळपाव दिसणे व तोंडात पाणी किंवा ओकारी येणे हे चुंबकीय लहरींचाच परिपाक आहे.

चू.भू.द्या.घ्या.

म्हणजे मन हे मेंदुपेक्षा, विचारापेक्षा वेगळे आहे.
मन हा स्वतंत्र प्रत्यक्ष अवयव नाही (मेंदु प्रमाणे)
"मन" हे कोणत्याही विद्युत/चुंबकीय लहरी सोडते असे ऐकिवात नाहि अथवा सिद्ध झाले नाहि (बरोबर ना?)
.
तर मग अर्थातच मन ही एक संकल्पना आहे जी प्रयोगशाळेत, ज्ञात विज्ञानाच्या नियमांनी प्रयोगशाळेत सिद्ध होत नाहित.

पहिल्या तीन ओळींचा चवथ्या (निष्कर्षात्मक) ओळीशी संबंध लागत नाही.

कुठल्याही संकल्पना प्रयोगशाळेत कशा सिद्ध होतात? उदाहरणार्थ "संख्या"/"पाय"/"उणे-एकचे-वर्गमूळ" या सर्व संकल्पना आहेत. या संकल्पना म्हणजे कुठली स्पर्श करण्यालायक जडवस्तू दाखवता येत नाही. होय, "पाय"सुद्धा! वर्तुळ बोटाने दाखवता येते, पण परिघाला त्रिज्येने भाग द्यायचे अचाट कार्य बोटाने स्पर्शता येत नाही. "दोन सफरचंदे" हाताने स्पर्शता येतात, पण "दोन" संख्या हाताने स्पर्शता येत नाही. "दोन सफरचंदे" आणि "दोन संत्री" यांना स्पर्श केल्यानंतर "द्वित्व" ही अचाट संकल्पना समजते, ती स्पर्शता येत नाही. या सर्व सम्कल्पनांमधून विद्युच्चुंबकीय लहरीसुद्धा निघत नाहीत.

तरी प्रयोगशाळेतल्या निरीक्षणांची गणिते करताना या संकल्पना समान्यपणे वापरलेल्या दिसतात. इतकेच काय, असल्या शुद्ध संकल्पना वापरल्याशिवाय प्रयोगशाळेतली निरीक्षणे समजतदेखील नाहीत.
- - -

तुमचा मथितार्थ वेगळा असावा. येथे मनोव्यापाराचेच दोन पैलू वेगळे उदाहरण म्हणून देतो. शेकडो मराठीभाषकांच्या बोलण्याचे निरीक्षण करून आपण ताळे लावू शकतो : ९९% मराठी लोक "अमुक" म्हणतात, "तमुक" म्हटलेले त्यांना पटत नाही. वगैरे.
उदाहरणार्थ : पर्याय दिल्यास "ओल्या पिपांत उंदिर मेले" असा पर्याय निवडतात, "पिपांत मेले ओल्या उंदिर" असा पर्याय नकारतात.
हे जे काय निवडणे आहे, ते "मनोव्यापार" असावेत. त्या मनोव्यापारातून थेट विद्युच्चुंबकीय निरीक्षण आपण करत नाही. त्या मनोव्यापारातून उमटणार्‍या तोंडा-घशातील ध्वनीचेच श्रवण-निरीक्षण आपण करू शकतो.
मात्र "९९% मराठीभाषक सहसा विशेषणे विशेष्यापासून तोडत नाही" हा अनुभवजन्य निष्कर्ष (मी याला वैज्ञानिक निष्कर्ष म्हणेन) सांगतात. तो तोंडा-घशातील स्नायूंच्या हालचालीबद्दल नव्हे. निष्कर्ष मनोव्यापाराबद्दल आहे. अशा प्रकारे मनोव्यापार संभवनीयतेच्या "नियमांत बांधता येतात". (१% उड्डाणांत स्पेस शटल कोसळते तरी अभियांत्रिकीला "अप्लाइड विज्ञान"च म्हणतात.)

मर्ढेकरांनी "पिपांत मेले ओल्या उंदिर" असा प्रयोग केला आहे. ती प्रतिभा आहे. त्यात दर कडव्यात वेगळी सृजनशीलता आहे.

- - -
माझ्या मते वरील दोन प्रकारांत मनोव्यापारांच्या निरीक्षणात काही फरक आहे, तो जाणण्यासारखा आहे. मी स्वतः प्रथम प्रकाराला "भाषाविज्ञान" म्हणतो, तर दुसर्‍या प्रकाराला "कवित्व-कला".
अनुभव-दर्शित नियम एकीकडे तर प्रतिभा दुसरीकडे विशेष जाणवते.
स्पर्श, विद्युच्चुंबकीय लहरी, वगैरे नि:संदर्भ आहेत.

एखादा छायाचित्रकार प्रयोगशाळेत मोजल्यासारखे लाईट-मीटर, कलर-मीटरच्या साहाय्याने प्रतिभावंत चित्रे बनवत असेल, तर माझ्यासाठी ती कला. मी शाळेत भूमितीच्या शिक्षकाने सांगितली म्हणून नियमानुसार गचाळ चित्रे काढत होतो ती कला नाही. (घोकंपट्टी होती हे खरे. पण नियम समजून चित्रे काढली असती तर ते विज्ञान होते. माझ्या भदाड्या पेन्सिलीच्या वर्तुळाचा "पाय"शी काहीही स्पर्श-संबंध नसला तरी.)