लेखाचा उद्देश स्पष्ट झाला नाही.

---
"भाई बनना है तेरेको?" -- भिकू म्हात्रे

लेखाचा उद्देश थोडा थोडा लक्षात येतो आहे. :-) पण पुस्तकी उतारे देण्याबरोबरच लेखकाने तो स्पष्ट मांडायला हवा होता असे वाटते.

असो..

याच विषयावरील एक जुनी चर्चा येथे वाचा.

पुण्याचे पेशवे, बावनखणी व घाशीराम कोतवाल

इतिहासातील सहली वाचून य.न.केळकरांबद्दल उत्सुकता होती. इतिहासातील सहली पुस्तकात ज्यांनी अनेकांची चरित्रे टांगली त्यांचे घाशीराम कोतवाल नाटकाबद्दलचे मत वाचून आश्चर्य वाटले. कदाचित त्यांचे ते तात्कालिक मत असेल. वा नाना फडणवीसाबद्दलचे मत खरे असेल. नाटकात जशी नाना फडणवीसांची लंपटता दाखवली आहे तशीच ती पुणेरी ब्राह्मणांची पण आहे. इतर मराठी राज्यात याहून भीषण परिस्थिती होती असे त्यांचे मत दिसते.

काही दिवसापूर्वी घाशीरामाच्या गोष्टी असणारे १५० वर्षापूर्वीचे पुस्तक वाचले. हे पुस्तक घाशीरामानंतर कित्येक वर्षांनी लिहिले असल्याने ऐतिहासिक दस्तावेज नाही. अनेक चुटक्यांनी
भरलेल्या या पुस्तकात ललितागौरीचा उल्लेख आहे पण तो नाटकापेक्षा फार वेगळा. यात तिला मूल होत नसते आणि मग त्यावरील काय उपाय केले याचा एक थोडासा अश्लील चुटका आहे.

प्रमोद

घाशीराम कोतवाल हे नाटक ऐतिहासिक काळातल्या पुण्यात घडलेले दाखवले असले, तरी त्याचा विषय हल्लीच्या काळची मुंबई होती. असे नाटककाराचे स्पष्टीकरण कित्येकांना माहीत असेल. नाटक बघणार्‍यांपैकी कित्येक लोकांना नाटककाराच्या स्पष्टीकरणाची गरज नाही, नाटकाच्या कथाप्रसंगांमधून आपोआप समजतेच.

"ययाती आणि देवयानी"च्या प्रस्तावनेत वि. वा. शिरवाडकरांनी स्पष्ट केलेले आहे, की काही पौराणिक पात्रे घेऊन त्यांनी पूर्णपणे स्व-काल्पनिक कथावस्तू रचलेली आहे. अर्थातच हे मराठी नाट्यरसिकांना समजतेसुद्धा. मराठी नाट्यरसिकांना हेसुद्धा समजते, की विसाव्या शतकात रचलेली कथावस्तू विसाव्या शतकामधील घडामोडींबद्दल, मनोवैज्ञानिक कल्पनांबद्दल भाष्य आहे.

"घाशीराम कोतवाल" बघताना बहुतेक प्रेक्षकांना समजत असेल की नाचणारी-गाणारी पात्रे म्हणजे नाट्यकथा कथनातले एक तंत्र आहे. ऐतिहासिक पात्रांकडून हल्लीच्या राजकारणाबद्दल भाष्य करवणे, हेदेखील एक नाट्यतंत्र आहे. काही लोकांना हे कळत नाही हे खरेच खरे आहे का? की कळूनसवरूनसुद्धा काही सुज्ञ लोक न कळल्याचे सोंग करतात?

तमाशा बघण्यात काय वाईट आहे, हे मला माहीत नाही. त्यामुळे श्री. य. न. केळकरांचा "तमाशा आहे तो कोण पहाणार?" हा युक्तिवाद माझ्यापुरतातरी पूर्णपणे हुकलेला आहे. कोणी समजावून सांगेल काय?

सद्यस्थितीबद्दल टीका करण्यासाठी नाटककाराने कथाबीज लोकप्रवादातून घेतलेले आहे, हे स्पष्टच आहे. हे स्पष्ट असताना "कथाबीज दंतकथेमधून घेतले" ही टीका हास्यास्पद होते. नाटकाचा कथासंकेत (म्हणजे : हल्लीची मुंबई) न कळल्यामुळे श्री. केळकरांना (त्यांनी नाटकही बघितलेले नाही, आणि पुस्तकही वरवरच चाळलेले आहे) फक्त गलिच्छ अभिरुची दिसली असेल का? असा प्रश्न पडतो.

श्री. केळकरांच्या "इतिहासातील सहली" पुस्तकाबद्दल आता कुतूहल वाटते आहे.

हा लेख आणि प्रतिसादही माहितीपूर्ण आहे, वाचत आहे.

केळकरांनी नानाच्या काळच्या कायदा नि सुव्यवस्थेबद्दल जी मते नोंदवली आहेत आणि इतर सरदारांच्या तुलनेत दसपट बरी स्थिती असल्याचे म्हण्टले आहे त्याला काय आधार आहे ?

याच पुस्तकात नागपुरकर भोसल्यांचा एक दाखला दिला आहे. हे अस्सल समकालीन पत्र इतिहासकार शेजवलकरांनी 'नागपूर अफेअर्स् भाग १ - पत्र ३०१', छापले आहे. त्यांत रघुजी भोसले ब्राम्हणांच्या मुली, पाळत ठेवून , जबरदस्तीने वाड्यात आणुन त्यावर बलात्कार करुन दुसरे दिवशी परत पाठवी. त्यांत एक अकरा वर्षांची मुलगी प्राणास मुकली. हा बोभाटा झाल्यावर चिमाबाईने त्याचा अत्यंत निषेध कसा केला आणि ती वैतागून काशीयात्रेला कशी गेली ते कळते. आणखी यासारखे वैषयीक अनाचार त्याने केल्याचे त्यात नमुद आहे.

विश्वास कल्याणकर

लालन बैरागिणीबाबत प्रश्न विचारला होता पण नेटावर शोधल्यावर माहिती मिळाली.

मोतीबिंदु च्या ऑपरेशन साठी मी ११ मे पासुन दुर् असेन १४ मे ला ऑपरेशन आहे त्यानंतर सुमारे १ महिना डोळ्यावर ताण न येण्याची खबरदारी घेण्याचा सल्ला डॉक्टरांनी दिला आहे. २२ जुन ला माझे गुवागाटी चे फ्लाईटचे बुकींग आहे. सुमारे १ महिनापेक्षा अधिक मी इशान्य राज्यांत रहाणार आहे. जमेल तेंव्हा व जमेल तसे मी संपर्कात रहाण्याचा प्रयत्न करेन.

सादर धन्यवाद

विश्वास कल्याणकर