साधारणतः आठवीत असल्यापासूनच मला सांधेदुखीचा त्रास होत असे. यावर उपचार म्हणून मी अनेक वेगवेगळ्या औषधयोजना वापरुन पाहिल्या, कारण कोणत्याच पद्धतीचा मला उपयोग होत नव्हता. आयुर्वेदवाले यावर आमवात म्हणून उपचार करत होते. अलोपथीवाले याला ह्रुमॅटिझम समजून चालले होते. काहीजण स्टेरॉईडसच्या गोळ्या औषध म्हणून देत होते.
    शेवटी २००३ च्या डिसेंबर महिन्यात मी होमिओपॅथीचे उपचार घेण्यास सुरुवात केली. (आजाराच्या अगदी सुरुवातीच्या दिवसात ते घेऊन झालेलेच होते आणि तेव्हा त्यांचा काहीच उपयोग झालेला नव्हता.) त्यामुळे होमिओपथी उपचारांची ही दुसरी वेळ होती. आमच्या एका परिचितांना पिंपरी चिंचवडमधील एका प्रसिद्ध होमिओपॅथी डॉक्टरचा अतिशय उत्तम गुण आलेला होता. या डॉक्टरांचे नाव निकम असून काहीजणांना ते माहित असण्याची शक्यता आहे. त्यांनी एक हॉस्पिटलच थाटलेले असून इथे रुग्णाला ऍडमिट करुन होमिओपॅथीचे उपचार दिले जातात. अगदी लांबून लांबून रुग्ण याठिकाणी उपचार घेण्यासाठी येतात. मी स्वत: तिथे असताना असे अनेक रुग्ण बघितले.
    नेहमीप्रमाणे शिकाऊ डॉक्टरांनी माझी केस हिस्टरी जाणून घेतली. आणि नंतर मुख्य डॉक्टरांनी माझी जवळजवळ झोपेत तपासणी केली. म्हणजे मी झोपेत नव्हतो तर खुद्द डॉक्टरच झोपेत होते. कारण त्यावेळेस पहाटेचे दोन वाजलेले होते आणि या रुग्णालयात येणार्‍या रुग्णांची संख्याच इतकी आहे की अक्षरश: पूर्ण रात्रभर, पहाटेही ते रुग्णांना तपासत असतात. माझ्यावेळेस ते पूर्णपणे पेंगत होते. मध्येच जाग आली की ते मला प्रश्न विचारत असत आणि परत पेंगायला लागत असत.
    त्यानंतर या अभूतपूर्व तपासणीनंतर त्यांनी दिलेली औषधे मी पूर्णपणे ८० दिवस घेतली. मला या औषधांनी काडीचाही गुण आला नाही. तेथील बरेचजण असे म्हणत की गुण येण्यापूर्वी दुखणे जरा वाढते, ताप वगैरे येतो. माझ्या बाबतीत मला असे काही आढळले नाही. उलट तिथे एवढे दिवस ऍडमिट होऊन राहिल्याने चालणे वगैरे कमी होऊन माझे दुखणे अजूनच वाढले.
    शेवटी कंटाळून आम्ही ते उपचार बंद करण्याचा निर्णय घेतला. विनाकारण पैसे वाया गेल्याचे दु:ख होतेच शिवाय आजारही अजूनच वाढला होता.

    तर मग होमिओपॅथीचा खरंच उपयोग होतो की नाही? मला तरी तो झालेला नसला तरी त्या दवाखान्यात दाखल असताना अनेक रुग्णांना अगदी चमत्कार वाटावा इतपत गुण आल्याच्या अनेक कथा मी ऐकल्या होता. अर्थात मी तिथे दाखल असताना स्वत:हून एवढा फरक पडल्याचे सांगणारा एकही रुग्ण मला दिसला नाही. बहुतेकांना गुण येऊन ते तिथून निघून गेलेलेच होते. :-) विशेष म्हणजे हे रुग्णालय इतके प्रसिद्ध आहे की मी तिथे असतानाच एका कोणत्यातरी कार्यक्रमात या दवाखान्याची माहिती देण्यासाठी शूटिंग चालू होते आणि विविध रुग्णांना त्यांचे अनुभव विचारुन त्याचे छायाचित्रण चालू होते. मला काडीइतका फरक पडलेला नसल्याने मी अर्थातच या प्रकाराला नकार दिल्याचे मला आठवते.
पुढे माझा आजार अजूनच वाढला. त्यावेळेस माझे खुब्याचे सांधे अगदी जखडल्यातच जमा झालेले होते. सरतेशेवटी पुण्यातल्या संचेती रुग्णालयात तपासणी करुन घेतल्यावर दिसणार्‍या लक्षणांवरुन त्यांनी विविध रक्ताच्या तपासण्या करायला लावल्या. त्यातील एक चाचणी HLA-B27 चा निकाल पॉझिटिव्ह आला आणि डॉक्टरांनी Ankylosing Spondylitis चे निदान केले. त्यानंतर योग्य ते अलोपथीचे उपचार सुरु झाले आणि त्यांनी मला बराच फरक पडला.
कालांतराने २००७ मध्ये मला Bilateral THR चे देखील ऑपरेशन करावे लागले आणि सध्या रोजचा बंधनकारक व्यायाम आणि अलोपथी औषधोपचाराने माझे दुखणे बहुतांश नियंत्रणात आहे. इथे प्राणायामाला देखील त्याचे श्रेय मी देऊ इच्छितो. अनुलोम विलोम प्राणायामाच्या नियमित अभ्यासाने मला लक्षणीय सुधारणा जाणवली आहे.
    त्यामुळे माझा तरी होमिओपॅथीवर बिलकुल विश्वास नाही. आजही माझ्या आजाराच्या उपचारातले ते अतिशय महत्त्वपूर्ण ८० दिवस मी का घालवले असे मला राहून राहून वाटते. माझ्यावर उपचार करणार्‍या डॉक्टरांच्या होमिओपॅथीच्या पात्रतेविषयी शंका घेण्यास वाव असला तरी या पद्धतीची अनिश्चितताच इतकी आहे की काही जणांना त्याचा उत्तम गुण येतो आणि काहींना बिलकुलच येत नाही. मग अशा पद्धतीला शास्त्र कसे म्हणावे? अर्थात हे माझे वैयक्तिक मत आहे. शिवाय माझ्या आजारावर आजपर्यंत तरी नियमित व्यायामाशिवाय कोणताही खात्रीलायक उपाय सापडलेला नाही. निदान ऍलोपथीला तरी. म्हणून होमिओपॅथीलाही तो सापडू नये असे असायचे कारण नाही.
    ज्याने त्याने आपापल्याला योग्य वाटेल ते करावे हे प्रियाली यांचे आवडते विधान इथे लक्षात घेण्यासारखे आहे. :-)
    म्हणून प्रत्येकाने उपचार घेऊन बघावेत आणि त्यानंतर आपापले मत बनवावे. (असे म्हटले तरी "अनुभवाचा कंगवा हाती आल्यावर माणसाला टक्कल पडलेले असते" असेही मी कालपरवाच कोणत्यातरी पुस्तकात वाचले. :-)
असो. मला काय म्हणायचे आहे बहुतेकांच्या लक्षात आले असेल अशी आशा करतो.

-सौरभदा

    अनुभवाचा कंगवा - कृपा करुन तुम्ही असे विधानच कसे केले, तुम्ही याला दुजोरा देता काय, फलाण्याच्या वापराला प्रोत्साहन देता काय आणि ही जाहिरात आहे काय अशा अंगांनी चर्चेला वळण देऊ नये. माझे मत मी वर स्पष्ट शब्दात दिलेलेच आहे. इतर काही माहिती हवी असल्यास ती देण्यास माझी हरकत नाही.