लेखमालेविषयी उत्सुकता वाटते आहे. पुढील भागांसाठी शुभेच्छा!

अवांतरः

नुकत्याच झालेल्या अर्थ अवर साठी मीमराठी संकेतस्थळ बंद ठेवून वीज वाचवण्याचा जो प्रयत्न झाला त्यावर अनेक 'स्तुत्य प्रयत्न' अश्या चांगल्या प्रतिक्रिया आल्या. त्यावर मी 'याचा उपयोग काय?' असा प्रश्न उपस्थित करून खूप लोकांच्या प्रामाणिक सद्भावना दुखावल्या असं वाटलं.

याविषयीही उत्सुकता वाटते. अशा विधानांना दुव्यांसकट संदर्भ देता आला तर अधिक आवडेल. नाही म्हणजे, आम्ही झाडावर बसून किंवा आखाड्याबाहेर बसून फेटे उडवू. ;-) ह. घ्या!

नुकत्याच झालेल्या अर्थ अवर साठी मीमराठी संकेतस्थळ बंद ठेवून वीज वाचवण्याचा जो प्रयत्न झाला त्यावर अनेक 'स्तुत्य प्रयत्न' अश्या चांगल्या प्रतिक्रिया आल्या.

काही संस्थळे कायमची बंद झाल्यास कसे? वाया जाणाऱ्या ऊर्जा वाचवता येईल, ऊर्जेची खूप मोठी बचत होईल.

बाकी प्रियालीताईंप्रमाणेच लेखमालेविषयी उत्सुकता वाटते आहे. पुढील भागांसाठी शुभेच्छा!

"तुझं वाचन किती? तू बोलतोयस किती?"
"तुझा पगार किती? तू बोलतोयस किती?"

कॅटेस्ट्रोफ प्रेडीक्शन या नावाखाली जी भंपक गणितं केली जातात (चुकीची नव्हे, भंपक गृहितकांसहित) त्याविषयी एक चविष्ट लेख लिहिण्याची खूप दिवसांची इच्छा आहेच. मनुष्याच्या आत्मकेंद्री स्वभावाची विचारप्रवाहामध्ये उत्क्रांती कशी झालेली दिसून येते यावरही थोडं लेखन करावंसं वाटतंय.

नक्की लिहा. त्या अल गोरची डॉक्यूमेंट्री बघून मलाही असेच वाटू लागले आहे.

वसुलि
वसंत सुधाकर लिमये

इतरत्र दिलेला प्रतिसाद इथेही :)

वाचते आहे, मग एकत्रच प्रश्न विचारीन. लेखमालेबद्दल उत्सुकता आहे.

लेखमालेबद्दल कुतूहल आहे.

- - -

एका तासासाठी दिवे बंद ठेवणे म्हणजे ऊर्जेचा वापर फारसा कमी होत नाही, केवळ एक स्मृतीसंकेत आहे - सहमत. स्मृतीसंकेतांचे गणित कसे करावे - उदाहरणार्थ : प्रियव्यक्तीच्या वाढदिवसाला आठवणीने कुठलीतरी प्रिय-वागणूक करतो. वर्षभर त्रासदायक वागल्यास या सांकेतिक चांगल्या वागण्याचा काही उपयोग नाही. मान्य. तर काय म्हणता, वागणुकीच्या गणितात सांकेतिक कृतींचा हिशोब नगण्य होतो म्हणून वाढदिवसाला अभिनंदन करायचे सोडावे? माझ्या मते असे नव्हे. स्मृतिसंकेतांचे काम काय आहे? - मोठे हिशोब चोख करण्याची आठवण करून देणे. आठवण करून देण्यात स्मृतिसंकेत कार्यक्षम आहेत का? इतक्याच मर्यादित निकषावर स्मृतिसंकेताचा उपयोग पडताळावा.

पृथ्वी-तासामुळे ही चांगली लेखमाला घडून आली, तर मी-मराठी संकेतस्थळ बंद ठेवण्याचा पर्याप्त फायदा झाला, तो यशस्वी झाला, असे मी म्हणेन.

- - -

फायद्या तोट्यांचा हिशोब आणि कॅटॅस्ट्रोफीच्या हिशोबातली अनिश्चितता लक्षात घेणे महत्त्वाचे हे खरेच. काही वर्षांपूर्वी मी आयपीसीसीचा एक अहवाल वाचला होता. त्यात या प्रकारचा हिशोब केला होता असे माझे मत आहे.

- - -

पर्यावरणाचा मुद्दा अमेरिकेत "थर्ड-रेल" आहे असे म्हणणे आश्चर्यकारक वाटते. "थर्ड-रेल" हा शब्दप्रयोग "सोशल सेक्यूरिटी"बाबत ऐकलेला आहे. "सोशल सेक्यूरिटी" बंद करू असे म्हटल्यास खासदारकीला निवडून येणे जवलजवळ अशक्य आहे. पर्यावरणाच्या बाबतीत - विशेषतः कार्बन-अधिष्ठित ऊर्जेचा वापर कमी करण्याच्या बाबतीत - विरोधी भूमिका घेणारे बरेच खासदार अमेरिकेत निवडून येतात. हल्लीच्या संसदेतल्या बातम्या बघाव्या.

अमेरिकेत ६०:४० इतकेसुद्धा खासदार ग्रीनहाऊस गॅस निर्बंधांच्या बाजूने नाहीत. ४०%पेक्षा अधिक खासदारकी असलेल्या "अल्पसंख्याक" राजकीय विचाराला "थर्ड रेल" म्हणणे - हा अतिशयोक्ती अलंकाराचा सुयोग्य वापर नव्हे, असे वाटते. येथे अतिशयोक्तीचा अलंकार आहे, हे जर लक्षात आले नाही, तर लेखक वर्तमानपत्रे वाचत नाही अशी शंका वाचकात उत्पन्न होईल. आणि अलंकार आहे, असे लक्षात आले, तर लेखक अनेक उत्तम अनलंकृत हिशोब सांगणार आहेत, ते हिशोबही अतिशयोक्त असण्याबद्दल शंका उत्पन्न होईल.

श्री घासकडवी यांनी हिशोब देताना "अस्पृश्यासारखे पुजार्‍यांनी बाहेर बसवलेले" अशी भावनिक मनःस्थिती करून घेऊ नये.

- - -

म्हणजे तोच खर्च इतर प्रश्नांवर करून जर जास्त फायदा मिळत असेल तर पर्यावरण विषयावर (आत्ता) तो खर्च करून आपण मानवजातीचं (व अंती पर्यावरणाचं) नुकसान करतो आहोत का, हा विचार मांडण्याचा प्रयत्न राहील. यात 'लोकहो, परिस्थिती तितकी वाईट नाही. पूर्वीपेक्षा खूपच चांगली आहे. आपण बरेच प्रश्न सोडवले आहेत, त्याचप्रमाणे हाही सोडवता येईल. चला आपण काही करूया.' असं सांगण्याचा प्रयत्न राहील. त्यात कदाचित काही वेळा, 'हा प्रश्न सोडवण्याआधी जर हे इतर प्रश्न सोडवले तर ते अधिक फायद्याचं ठरेल' असाही संदेश येईल.

हे सर्व मंथन योग्यच आहे. लेखमाला वाचण्याबद्दल कुतूहल आहे.

काही अंशी मनुष्य जबाबदार हेही मान्य आहे. फक्त तो प्रश्न, त्याची व्याप्ती, त्याचे परिणाम व तो सोडवण्यासाठी येणाऱ्या खर्चातून मिळणारा फायदा हा इतर प्रश्नांच्या शेजारी ठेवून किती महत्त्वाचा आहे याचा विचार करायला लावण्याचा प्रयत्न असेल. म्हणजे तोच खर्च इतर प्रश्नांवर करून जर जास्त फायदा मिळत असेल तर पर्यावरण विषयावर (आत्ता) तो खर्च करून आपण मानवजातीचं (व अंती पर्यावरणाचं) नुकसान करतो आहोत का, हा विचार मांडण्याचा प्रयत्न राहील

त्या दिवशी आम्ही १/२ तास सर्व बंद करुन बसलो होतो.एक तास जमले नाही. लहानपणी लाईट जास्त जायची नाही,तेव्हा घरात पंखे पण नव्हते ;एकच होता आजोबांसाठी.तेव्हा कधी तापलेले वातावरण वै. जाणवले नाही. आता inverter आहे.पण तरीही तासभर बसणे अशक्य बनले आहे.तेव्हा चांगल्या उद्दात्त/भावनेने काम होत असेल तर 'याचा उपयोग काय?' असा विचार मी केला नाही, पण करायला हवा.असो .

लेखमालेबद्दल कुतूहल आहेच.

गणित म्हटले की, छाती धडधडते, मला अजूनही (engg.) गणिताचा पेपर आहे मला काहीच येत नाही असली भयानक स्वन्प पडतात ऊर्जेची गणितं १ यातील गणित पुसून टाका.प्लीज

शैलु.

(वरवरच्या*) पर्यावरणवाद्यांनी अधिक सखोल अभ्यास करून खरोखर उपयुक्त मार्ग सुचवावेत.

वरवरचे = 'सेव्ह अर्थ' टीशर्ट घालून कँडललाईट व्हिजिल करणारे = कॉटन टीशर्ट बनवण्यात जी ऊर्जा खर्च झाली ती 'अर्थ अवर' ने वाचवलेल्या उर्जेपेक्षाही जास्त होती असे 'ऊर्जेचे गणित' करणार्‍या कोणी सिद्ध केल्यास आश्चर्य वाटायला नको.

असे असले तरी, तो एक तास:
आम्ही घरची मंडळी रेफ्रिजरेटरसकट सर्व विद्युत उपकरणे बंद करून घराला कुलूप लावून बाहेर पडलो.
अपत्यांनी स्वयंचलित वाहनाने फिरण्याचा हट्ट धरला. तो हाणून पाडत पायी फिरलो.
शेजारीपाजारी कोणालाही 'अर्थ अवर' या प्रकाराची माहिती नव्हती. दुकानांत आणि रस्त्यावर झगमगाट होता.
रस्त्यावर फोर व्हील ड्राईव्ह एस्युव्ही सकट सर्वप्रकारच्या गाड्या गर्दी करत होत्या.
अजाण वयातल्या माझ्या मुलीने विचारले, "बाबा, फक्त आपल्याच घरातले दिवे का गेलेत?"
असो.
बर्‍याच दिवसांनी पायी फिरणे झाले, हेही नसे थोडके...;)
-एक 'वरवरचा' पर्यावरणवादी!

पेला अर्धा भरलेला आहे हे उदाहरण सकारात्मक दृष्टांत आता गुळगुळीत झाला आहे. पेला अर्धा रिकामा आहे ही नकारात्मक भावना मानली जाती. खर तर पेला एकाच वेळी अर्धा रिकामा आहे व अर्धा भरलेला आहे ही वस्तुस्थिती आहे. पण ती सुद्धा नकारात्मक मानली आहे. अर्धा रिकामा आहे याकडे दुर्लक्षच करायच व अर्धा भरलेला आहे याकडे लक्ष केंद्रित करणे म्हणजे सकारात्मक.
मला यात ठेविले अनंते तैसेची रहावे चित्त्ती असु द्यावे समाधान असा दृष्टिकोण वाटतो. ही भुमिका कधी आत्मबळ देते हे देखील मान्य आहे. हे अगदी श्रद्धेसारखे आहे. सश्र॑द्ध म्हणजे प्रतिगामी असे समीकरण उगीचच रुढ होतय कि कमालीच्या अश्रद्ध लोकांचा हा कावा आहे कुणास ठाउक?
अर्थ अवर मधे अर्ध्या तासाने काय फरक पडणार आहे? असा प्रश्न मनात येतोच. मला ती गोष्ट प्रतिकात्मक वाटते. काही वॅट तरी वीज वाजते. अर्थात वाया जाणार्‍या उर्जेच्या तुलनेने हा हिस्सा नगण्य आहे हे मान्य. एक नेहमीचा दृष्टांत आठवतो. एका समुद्रकिनार्‍यावर एक माणुस लाटेबरोबर आलेले काही जलचर जीव परत समुद्रात सोडत असतो. दुसरा माणुस ते पहात असतो. तो त्याला म्हणतो ," हजारो मैल हा समुद्र किनारा आहे लाखो जलचर असे लाटेने येउन किनारी पडतात व मरतात तुझ्या एवढ्याशा प्रयत्नाने काय फरक पडणार आहे." त्यावर तो माणुस म्हणतो," बाकीच्यांच माहित नाही पण त्याला फरक पडतो."
छोट्या गोष्टीने फरक पडत नाही असे जरी असले तरी छोट्या छोट्या गोष्टींच्या एकत्रित परिणामाने फरक पडतो.
एक जाहीरात आठवते. रेल्वे क्रॉसिंग वर ट्रक ड्रायव्हर बेदर कारपणे ड्रायव्हिंग करत असतो जेव्हा दुसरा छेडतो तेव्हा तो बेफिकिर पणे उत्तर देतो क्या फर्क पडता है! दुसर्‍या क्षणी जाहिरातीत हार घातलेला फोटो दाखवुन त्याच्या तोंडी वाक्य म्हटलय फर्क पडता है!
प्रकाश घाटपांडे