मला आजकालच्या मुलांचा खूप हेवा वाटतो. इतकी अत्याधुनिक यंत्रणा हाताळायला मिळते हे भाग्य आहे. मला एक लहानपणीची गोष्ट आठवते. आमच्या कुटुंबाच्या एका गॅदरिंगला व्हिडीयो आणला होता. त्यावेळी रंगीत टीव्ही नव्हते, का नुकतेच येत होते. कोणा ओळखीच्यांकडून त्यांनी दुबईहून आणलेला टीव्ही घेऊन आलो. व्हिडीओ लावले तेव्हा चित्र भयंकर भगभगीत दिसत होतं. रंग जास्त होता. मी तेव्हा अकरावीत वगैरे असेन. मी सूचना केली की ते कलरचं बटन फिरवलं तर.... सर्वांनी इतक्या जोरदारपणे ती मोडून काढली की विचारता सोय नाही. 'टीव्ही मोडला तर?' आम्ही दोन पिक्चर अमिताभचा चेहेरा लालभडक, रंग सीमांबाहेर ओघळणारा पाहिला. बहुतेक सगळे झोपल्यावर मी ते बटन फिरवलं -आणि काय आश्चर्य, चित्र सुंदर दिसायला लागलं.

त्यात संपन्नतेचा भाग आहेच, पण आजकाल यंत्रंही अधिक मोठ्या प्रमाणावर उपलब्ध आहेत. अशा प्रकारच्या उपक्रमांतून मुलांना तंत्रज्ञानाची छोटी एककं वापरून त्यापासून रोबोसारख्या रचना तयार करता येतात. याने त्यांच्या सर्जनशीलतेला चालना मिळते. आणि जगात घडणाऱ्या काही गोष्टींवर आपण ताबा ठेवू शकतो ही जाण येते.

भारतात चालणाऱ्या या अभिनव व आधुनिक उपक्रमाच्या माहितीबाबत धन्यवाद. मात्र तुम्ही या विषयाला न्याय दिला नाही असं वाटलं. काही फोटो, किंवा चित्रफिती बघायला मिळाल्या तर आवडेल.

लेगोच्या निर्जीव तुकड्यांना ’सजीव’ करण्याची किमया त्यांनी केली होती!

मला यामध्ये रस आहे ते आणखी एका कारणासाठी. क्लिष्टतेवरच्या लेखमालेत अचेतन व सचेतन यात फरक काय? किंवा अचेतनात काही साधे यांत्रिक निर्णय घेण्याची क्षमता आली तर त्यांची 'वागणूक' सचेतनासारखी कशी दिसू शकते, यावर रोबो व त्यांची जुजबी माहिती प्रकाश पाडेल असं वाटतं. साधे सेन्सर्स वापरून एका वर्तुळावर चालणं, भिंत आली की वळणं वगैरे कृती ते रोबो करू शकतात. ते प्रत्यक्ष बघायला मिळालं तर अधिक परिणामकारक ठरेल.

राजेश

द्रौपदीचे सत्त्व माझ्या लाभु दे भाषा-शरीरा
भावनेला येउं दे गा शास्त्र-काट्याची कसोटी

लेगो या खेळाबद्दलचा हा लेख वाचनीय आहे यात शंकाच नाही. लेगो हा खेळ काही नवीन नाही. युरोपमधल्या मुलांना तो किमान 50 वर्षापूर्वीपासून तरी उपलब्ध असावा. (चू.भू. दे.घे.) हा खेळ जगातील एक सर्वोत्कृष्ट खेळ मानला जातो तीस बर्षापूर्वी माझी मुले लहान होती तेंव्हा माझ्या परदेशवार्‍या आणि इतर मित्र आप्तेष्टांच्या परदेशवार्‍या यातून थोडे थोडे करून एक बर्‍यापैकी कलेक्शन आम्ही जमवले होते. आज आमची नातवंडे त्यांच्याकडे आमच्या कलेक्शन पेक्षा अनेक पटींनी मोठे कलेक्शन असून आमचे कलेक्शन काढून खेळत बसतात तेंव्हा मोठी गंमत वाटते. चार पाच वर्षापूर्वी सॅन डिऍगो जवळचे लेगोलॅ न्ड बघण्याचा योग आला होता. त्यावेळेस लेगोचे हे तुकडे कसे बनवतात यापासून या तुकड्यांपासून बनवलेली खेळातली संपूर्ण शहरे मोठे प्राणी, गाड्या बघून मन आश्चर्याने चकित झाले होते. लेगोचा ग्रेटनेस हा आहे की त्याच्या उत्पादकांनी तंत्रज्ञान जसजसे प्रगत होत गेले तसतश्या सुधारणा या खेळाच्या ऍप्लिकेशन्स मधे घडवून आणल्या. लेगो वापरून रोबॅटिक्स हा त्यातलाच एक प्रकार आहे.
मला येथे असा मुद्दा मांडायचा आहे की लेगो आहे म्हणून सृजनशीलता वाढली आहे असे काही नाही. माझ्या लहानपणी लेगो हा खेळ नव्हता तेंव्हा मेकॅनो नावाचा खेळ मिळत असे.हा मेकॅनो वापरून अनेक गोष्टी मी बनवलेल्या आठवतात. हा मेकॅनो आता परत मिळू लागला आहे व माझ्या नातवासाठी नुकताच याचा एक संच मी आणला आहे. असो. सृजनशीलता ही लेगो मेकॅनोवर अवलंबून नसते. साधे दोर्‍याचे रीळ, रबर बॅंड, एक काडी व साबणाचा तुकडा वापरून एक अतिशय सुंदर 'ऑल टेरेन व्हेइकल' बनवता येते. किंवा बुटाच्या खोक्यातून कॅमेरे बनवता येतात. ज्या मुलांच्या जी न्समधून त्यांना ही सृजनशीलता येते त्यांना कशातूनही निर्मिती करता येते. ही अशी निर्मिती करण्याला प्रोत्साहन देणे हे जास्त महत्वाचे ठरते. त्यासाठी लेगो, मेकॅनो किंवा साधे पदार्थ यातले कोणते माध्यम तुम्ही वापरता ते गौण आहे.
चन्द्रशेखर

उत्तम माहिती.

मी लेगोलँड अद्याप पाहिलेले नाही परंतु डिस्नीवर्ल्डच्या डाऊनटाऊन डिस्नी मार्केटप्लेसमध्ये ठेवलेले लेगोने बनवलेल्या प्रचंड प्रतिकृती पाहिल्या आहेत. कोडे (पझल) सोडवण्यासारखाच परंतु सृजनशीलतेचा मोठा अनुभव देणारा हा खेळ आहे.

तरीही, लेगो असो किंवा मेकॅनो आणि भारत असो की अमेरिका या खेळांत प्रामुख्याने मुलगे भाग घेतात असे दिसते. या बंगलोरातील लेगो लीग स्पर्धेतील तुमचा अनुभव काय होता?

अगदी बरोबर...लेगो तसे बर्यापैकी जुने आहे. भारतात मात्र सर्वांना ते परवडण्यासारखे नाही. अजूनही सगळे लेगो सेटस इथे मिळत नाहीत. मी सुरवातीला माझ्या मुलासाठी इथले लेगोसारखे दिसणारे खेळ घेऊन पाहिले पण त्यांना धारदार कडा होत्या. आणि ते नीट घट्ट बसतही नव्हते.

अलिकडे टी.व्ही. वर कला आणि विज्ञान असलेले बरेच कार्यक्रम येतात. ’मॅड’ (म्युझिक, आर्ट, ड्रामा) ह्या कार्यक्रमात शिवणयंत्राची बॉबिन वापरून छान गाडी केली होती. नवीन घराचे काम चालू असतांना एलेक्ट्रीक वायर्सची आठ फूट लांब केसिंग्ज आणि बॉबिनची गाडी घेऊन माझा मुलगा तासन तास खेळायचा. हजार रुपयांच्या हॉट व्हील कार्स आणि ट्रॅकपेक्षा त्याला हीच गाडी आवडायची! शिवाय माझ्या विद्यार्थ्यांना गतिज उर्जा आणि स्थितीज उर्जा शिकवण्यासाठी हे उत्तम साधन झाले ते वेगळेच.

मागच्या लेखात एफ़.एल.एल.ची लिंक द्यायचे राहून गेले. इथे ती देत आहे.
http://www.firstlegoleague.org/

माझा असा अनुभव आहे की मुले आणि मुली दोन्ही लेगो तितक्याच रुचीने खेळतात. परंतु लेगो वापरून ते काय वस्तू बनवतात यात निश्चित फरक असतो. माझा नातू लेगो मधून गाड्या, विमाने हेच बनवतो तर नात घरे, मूळाक्षरे, निरनिराळ्या प्राण्यांच्या आऊटलाइन्स हे बनवते त्यामुळे रोबॅटिक्स मधे फक्त मुले भाग घेत असतील तर नवल नाही.

चन्द्रशेखर

आणि लेगोचे असंख्य छोटे-छोटे तुकडे घेऊन ते लावण्यात दंग असलेली शेकडो पोरे.

लेगो म्हणजे काय?

बाकी हल्लीची मुलं अधिक हुशार आहेत यात काही वाद नाही.. जमाना बदलला खूप. आमच्यावेळेला असले काही प्रकार नव्हते..

असो,

आपला,
(काड्यापेट्यांची आगगाडी, नवा व्यापारी, इत्यादी खेळ खेळलेला) तात्या.

न लगे मुक्ति आणि संपदा, मिसळसंग देई सदा!

वा चांगली माहिती. कॉलेजातील रोबोटीक्सच्या स्पर्धांमधे २र्‍या वर्षी गाडी हलकी होण्यासाठी लेगोब्रिक्स्ची बनवली होती ते आठवले.

@चित्रा:

पण याबद्दल तिचा अनुभव नंतर तिला नीट विचारून सांगेन.

तिचा अनुभव तिच्या शब्दात वेगळा लेख म्हणून (तिला शक्य नसल्यास तुम्ही) इथे टंकावा ही विनंती

ऋषिकेश
------------------
भ्रष्टाचार संपविण्याचा सर्वोत्तम आणि सर्वात सोपा(?) उपाय म्हणजे त्यात स्वतः सहभागी न होणे

लेख आवडला. लेगोच्या कृतींचे व्हिडिओजही मस्तच.

नंदन
मराठी साहित्यविषयक अनुदिनी