सहमत आहे. किंबहुना विज्ञानाच्या एका क्षेत्रातील दिग्गजांनी दुसर्‍या क्षेत्रात ढवळाढवळ केल्यासही असे होण्याचा संभव असतो.
फ्रेड हॉइल हे कॉस्मॉलॉजीच्या क्षेत्रातील दिग्गज. पण त्यांनी उत्क्रांती आणि डार्विनबद्दल काही विधाने केल्यावर रिचर्ड डॉकिन्स यांनी त्यांच्या सेल्फिश जीन या पुस्तकात त्यांचा समाचार घेतला आहे. ते म्हणतात, "Publishers should correct the misaprehension that a scholar's distinction in one field implies authority in other. And as long as that misapprehension exists, distinguished scholars should resist the temptation to abuse it."

प्रतिसाद लिहिताना १०% हून अधिक रोमन अक्षरे वापरू नयेत.प्रतिसाद लिहिताना १०% हून अधिक रोमन अक्षरे वापरू नयेत.प्रतिसाद लिहिताना १०% हून अधिक रोमन अक्षरे वापरू नयेत.प्रतिसाद लिहिताना १०% हून अधिक रोमन अक्षरे वापरू नयेत.प्रतिसाद लिहिताना १०% हून अधिक रोमन अक्षरे वापरू नयेत.प्रतिसाद लिहिताना १०% हून अधिक रोमन अक्षरे वापरू नयेत.प्रतिसाद लिहिताना १०% हून अधिक रोमन अक्षरे वापरू नयेत.प्रतिसाद लिहिताना १०% हून अधिक रोमन अक्षरे वापरू नयेत.प्रतिसाद लिहिताना १०% हून अधिक रोमन अक्षरे वापरू नयेत.प्रतिसाद लिहिताना १०% हून अधिक रोमन अक्षरे वापरू नयेत.प्रतिसाद लिहिताना १०% हून अधिक रोमन अक्षरे वापरू नयेत.प्रतिसाद लिहिताना १०% हून अधिक रोमन अक्षरे वापरू नयेत.प्रतिसाद लिहिताना १०% हून अधिक रोमन अक्षरे वापरू नयेत.प्रतिसाद लिहिताना १०% हून अधिक रोमन अक्षरे वापरू नयेत.प्रतिसाद लिहिताना १०% हून अधिक रोमन अक्षरे वापरू नयेत.प्रतिसाद लिहिताना १०% हून अधिक रोमन अक्षरे वापरू नयेत.प्रतिसाद लिहिताना १०% हून अधिक रोमन अक्षरे वापरू नयेत.प्रतिसाद लिहिताना १०% हून अधिक रोमन अक्षरे वापरू नयेत.प्रतिसाद लिहिताना १०% हून अधिक रोमन अक्षरे वापरू नयेत.प्रतिसाद लिहिताना १०% हून अधिक रोमन अक्षरे वापरू नयेत.प्रतिसाद लिहिताना १०% हून अधिक रोमन अक्षरे वापरू नयेत.प्रतिसाद लिहिताना १०% हून अधिक रोमन अक्षरे वापरू नयेत.प्रतिसाद लिहिताना १०% हून अधिक रोमन अक्षरे वापरू नयेत.

ज्या-ज्या विषयाबद्दल व्यक्तीला रस आहे, त्या-त्या विषयाबद्दल मत व्यक्त करणे योग्य आहे.

१. अभ्यास नसलेले मत व्यक्त केल्यास त्या विषयातील अभ्यासक तपशिलांकडे दुर्लक्ष करतील, हे खरे आहे. पण जर समाजविन्मुख अभ्यासक "असे ठाम मत समाजात कोणाचेतरी आहे" याच्याकडेच दुर्लक्ष करेल, तर त्याच्या विषयाचा घात करेल.

२. अनेक गोष्टी प्रत्येक व्यक्तीला इतक्या प्राणप्रिय असतात, की अभ्यास नसूनही जर त्याला मते नसली, तर तो जिवंतच नाही. या प्रकारात अन्न, स्वास्थ्य, समाजात वागणूक, मनःशांतीची साधने, आणि सत्य जाणण्याचे प्रयत्न या गोष्टी येतात. (यादी अपूर्ण आहे.)

"किशोरीताईंनी (पर्यायी धना गड्याने) सापेक्षतावादाबद्दल बोलू नये" वगैरे वाक्यांसारखी हडेलहप्पी कोणीही चालवून घेता कामा नये. लोकशाहीत आपण सर्व सार्वजनिक विषयांच्या व्यवस्थापनाबद्दल निर्णय घेत असतो. जर कुठला विषय महत्त्वाचा वाटतो, त्या विषयाबद्दल मते प्रदर्शित करणे, आणि ग्रहण करणे आपला हक्क आणि आपले कर्तव्य होत.

आता जर शरद यांचा मुद्दा असता, की किशोरीताईंनी सापेक्षतावादाबद्दल व्यक्त केलेले मत अभ्यासपूर्ण नसेल, आणि साधारणपणे सापेक्षतावाद न-शिकलेल्या तुमच्या-माझ्याइतकेच ग्राह्य असेल, तर मी त्यांना अनुमोदन केले असते. मग त्यातून काही दुय्यम मुद्दे निघाले असते, की गायकीतील प्रसिद्धीमुळे किशोरीताईंना धना गड्यापेक्षा मोठे व्यासपीठ मिळते, म्हणून ऐकणार्‍याने भारावून जाऊ नये. मनुष्य म्हणून धना गड्याला जितका आदर देतो, तितकाच किशोरीताईंना द्यावा, वगैरे, मुद्दे त्या अनुषंगाने आले असते.

पण या अत्यंत माणूसघाण्या पहिल्या विचारसरणीने पुढील सर्व मुद्दे दुय्यम बनवले आहेत. (त्यातील काहींशी माझी सहमती आहे, तीसुद्धा दुय्यम.)

(कोणी काय लिहावे, आणि कोणी काय लिहू नये, याबद्दल आपला अभ्यास मोठ्या नम्रतेने लेखकाने प्रदर्शित केलेला नाही. त्या अभ्यासाबद्दल त्यांची प्रसिद्धी नसूनही, या विषयी मत पोटतिडकेने मांडावे, हा त्यांचा हक्क आहे, आणि त्यांचे कर्तव्य आहे. आणि "कोणीतरी गप्प बसावे" असे मत समाजाला घातक आहे, असा प्रतिवाद करणे माझा हक्क आहे आणि माझे कर्तव्य आहे. "गप्प-बसा-म्हणणारे लोक" हा माझा अभ्यासविषय नसला तरीही.)

ज्यातले काहीही कळत नाही अशा विषयांवर मतप्रदर्शन करणे बंद केले तर मराठी संकेतस्थळे बंद पडतील.

मी काम करतो त्या विषयाव्यतिरिक्त मला इतर विषयातील काहीही कळत नाही. आणि मी काम करतो त्या विशिष्ट क्षेत्राबद्दल कुठेच चर्चा होत नाहीत.

उदाहरण म्हणून देव रीटायर करावयाला निघालेल्या डॉ. लागूंचे घेऊं. या विषयावर आपल्या इथे शेकडो वर्षांत अगणिक लेखकांनी, संत महात्म्यांनी, जन्मभर ह्यावर आपले आयुष्य वेचले आहे. एका जन्मात ते विचार वाचणे सुद्धा अशक्य आहे, त्याचा अभ्यास तर सोडाच. काय यांचा अभ्यास ? कुठे माझ्या तरी वाचनात आलेला नाही.

लागूंना संत, देव वगैरेंचा अभ्यास करण्याची गरज नाही. कदाचित त्यांनी निरिश्वरवादाचा अभ्यास केलाही असेल पण खरेतर तीही गरज नाही. स्वतःच्या किंवा स्वतःला आलेल्या अनुभवांतून लोक विचार मांडू शकतात. त्यासाठी आयुष्य वगैरे वेचण्याचीही गरज नाही.

ज्ञानेश्वर-तुकारामांसारखे महात्मे, ज्यांना इतरांकडून काही नको आहे, ते जर पोटतिडिकेने "देव आहे" म्हणत असतील तर मी विश्वास कोणावर ठेवावा ? चार पैसे मिळतात म्हणून कोठल्याही नाटक-सिनेमात काम करणार्‍यावर कीं राजाकडून आलेल्या संपत्तीला धुडकावणार्‍या तुकारामावर ?

मी लागूंवरही ठेवू शकते कारण मी लागूंना प्रत्यक्ष पाहिले आहे. तसा प्रत्यक्ष त्यांच्याशी संबंध नसल्याने मी त्यांच्यावर विश्वास ठेवावा असेही नाही. तुकारामांना तर मी पाहिलेलेही नाही. अशी ऐतिहासिक व्यक्ती होती, जिच्या गाथा इंद्रायणीवर तरंगल्या, त्यांना आणायला पुष्पक विमान आले, ते सदेह स्वर्गात गेले वगैरे भाकडकथा नाहीत कशावरून ? त्या भाकडकथाच आहेत असे मला वाटते हा मुद्दा वेगळा. राजाकडून आलेली संपत्ती धुडकावली एवढेच कारण तुकारामावर विश्वास ठेवण्यास पुरेसे वाटत नाही.

देव,परमात्मा,ब्रह्म, समाधी, नामसंकीर्तन यांच्या उपयोगावर लिहताना एक गोष्ट लक्षात घेतली पाहिजे कीं हे सहजसाध्य नव्हे. योगाचे सोडा, ते परमकठीण आहे. सर्वांनीच सांगितले आहे, भगवानांनीही.

हे असे सर्वच म्हणतात. या वाक्याची सत्यासत्यता तपासून पाहण्यासाठी काही प्रमाण नाही.

असो, यनांचा लेख जितका एकांगी आहे तेवढाच हा लेखही आहे असे वाचून वाटले. दोन्ही लेखांशी असहमत आहे असेच म्हणावे लागेल.

ज्याला ज्या विषयावर लिहावेसे वाटते त्यावर त्याने/तिने लिहावे. लोकशाही आहे. कळो किंवा न कळो. आपल्यालाही न वाचण्याचे किंवा दुर्लक्ष करण्याचे स्वातंत्र्य आहे. जसे इथले "मागासलेपणा" , "विकृती", "अधोगती" अशी विशेषणे असलेले "मूर्तीपूजा, हिंदुत्त्व, हिटलर, नथुराम, सावरकर, संस्कृत जिवंत - मृत, प्रसार, संशोधन, ब्राह्मण, संतसाहित्य, दारूबंदीप्रसार" या विषयांवरचे इथल्या थोर विचारवंतांचे लेखन वाचून शक्यतोवर दुर्लक्ष करतो. श्री. यनावाला यांच्याकडून इतक्या उथळ लेखाची अपेक्षा नव्हती म्हणून प्रतिसाद दिला इतकेच.

विनायक

सर्व मते असहमत असूनही त्यांच्या विरूद्ध जाण्याचा धोका पत्करतो आहे.
शरदराव हूकूमशाही गाजवत अहेत असे त्यांच्या लेखावरून वाटत नाही. त्यांची फक्त सुचवण आहे की ज्या विषयात फारशी गती नाही त्या विषयावर ज्ञान न पाजळलेले बरे. याउपर अर्थातच प्रत्येकाला मतस्वातंत्र्याचा अधिकार आहेच.

श्री शरद यांच्या मुद्द्यांशी पूर्ण असहमत. श्री धनंजय आणि प्रियाली यांच्या प्रतिसादांशी सहमत असून त्यांनी व्यवस्थित मांडलेले मुद्दे पुन्हा विस्कळीतपणे मांडणे टाळत आहे.

ऑम्लेट बिघडले आहे हे कळायला स्वतः अंडी घालावी लागत नाहीत.

तुम्ही भारतात असाल तर तुमच्या भ्रमणध्वनीवर उपक्रम चे नवे लेख एस.एम.एस. ने मिळवण्यासाठी हे पाहा.

मराठी असे आमुची मायबोली तिला बैसवूं वैभवाच्या शिरी |
***********************************
जे काय लिहिले आहे ते वाचावेसे वाटले तर वाचावे.ते कोणी लिहिले आहे ,त्याची पात्रता काय ,त्याचा अभ्यास आहे काय, त्याला अधिकार आहे काय या गोष्टी अप्रस्तुत आहेत.लिहिणार्‍याचा अभ्यास नाही म्हणून त्याने लिहिलेले चुकीचे आहे,अधिकारी व्यक्तीने लिहिले म्हणजे ते योग्यच आहे असे मानणे हे तर्काला धरून नाही."यज्ञात् भवति पर्जन्यः | असे गीतेत भगवंतांच्या तोंडी आहे म्हणून ते खरे मानणार काय?
जे लिहिले आहे त्याचे लेखकनिरपेक्ष मूल्यमापन करावे. चुकीचे वाटल्यास प्रतिवाद करावा.पण अधिकार नसता लिहिले म्हणून ते चुकीचे आहे हा युक्तिवाद मुळीच पटण्यासारखा नाही.
तुकाराम महाराजांनी संपत्ती नाकारली म्हणून त्यांनी लिहिलेले सगळे बरोबर आणि डॉ. लागू पैसे घेऊन नाटकात/सिनेमात काम करतात म्हणून ते म्हणतात ते खोटे हे तर्काला धरून आहे काय?

देव,परमात्मा,ब्रह्म, समाधी, नामसंकीर्तन यांच्या उपयोगावर लिहताना एक गोष्ट लक्षात घेतली पाहिजे कीं हे सहजसाध्य नव्हे.

ह्या हवेतल्या गप्पा झाल्या. आपणांस वरीलपैकी एखादी गोष्ट साध्य झाली आहे काय? साध्य झाली असल्यास सिद्ध करून दाखवावे. अन्यथा हे सगळे निरर्थक आहे. पोकळ आहे.

"तुझं वाचन किती? तू बोलतोयस किती?"
"तुझा पगार किती? तू बोलतोयस किती?"

एखाद्या विषयातील काहीही न कळणे म्हणजे काय हे मला अजून कळले नाही.
अमुक रस्ता अरुंद आहे म्हणून त्यावरून बस नेऊ नये असे मत देण्यासाठी मला नगररचना शास्त्राचा सखोल अभ्यास करायला हवा असे काही नाही. त्यामुळे मी व्यक्त केलेले हे मत मला नगररचनाशास्त्रातील काहीही कळत नाही असे म्हणून उडवून लावता येणार नाही.
बस जायला हवी असेल तर किमान किती फुटांचा (२० की ३०)रस्ता हवा या प्रश्नाचे निश्चित उत्तर मला कदाचित देता येणार नाही. इतकेच कशाला सध्याचा रस्ता किती फुटांचा आहे (१२ की १५) हेही माहीत असण्याची काहीही आवश्यकता नाही. (हे उदाहरण चपखल आहे की नाही याच्याविषयी साशंक आहे).

धनंजय यांच्याशी सहमत आहे.

नितिन थत्ते

कधी कधी ज्यांनतीखाद्या विषयातले कळते असे लोकसुद्धा आपले हितसंबंध - इगो जपण्यासाठी प्रामाणिकपणे लिहीत नाहीत. आईनस्टाईनचे उदाहरण घेऊ. त्याच्या कॉस्मिक समीकरणातला कॉस्मिक स्थिरांक अनावश्यक आहे असे रशियन गणिती अलेक्झांडर फ्रीडमन याने प्रतिपादन केल्यावर पहिल्याने आईनस्टाईनने फ्रीडमनचे गणित चुकीचे असल्याचे पत्र फ्रीडमनचा पेपर प्रसिद्ध करणार्‍या जर्नलला पाठवले. बहुतेक तो पेपर नीट न वाचताच केवळ आपल्या निष्कर्षाशी न जुळणारा असल्याचे बघून आईनस्टाईनने पत्र पाठवले. फ्रीडमनने माफीचा आग्रह धरल्यावर नाईलाजाने माफी लिहून दिली. तसे करतानाही " या गणिताचा भौतिक गोष्टींशी संबंध लावता येत नाही" अशी खोडसाळ ओळही त्यात होती, पण शेवटी हे माफीपत्र असल्याचे लक्षात आल्याने ती ओळ वगळली.

पुढे फ्रीडमनचे अकाली निधन झाले. त्यानंतर बेल्जियन गणिती जॉर्जेस लेमित्रे याने स्वतंत्रपणे आईनस्टाईनच्या त्रुटी दाखवणारे गणित सिद्ध केले. पण आईनस्टाईनने ते मान्य न केल्याने काही काळ प्रसिद्धच झाले नाही. स्वतःच्या नावाला असलेल्या महत्त्वाचा असा दुरूपयोग आईनस्टाईनने केला.

थोडक्यात, ज्यांना एखाद्या विषयातले समजते असे लोकही त्या विषयावर लिहिताना स्वतःचा इगो/हितसंबंध जपण्यासाठी बौद्धिक प्रामाणिकपणा दाखवतीलच असे नाही.

विनायक

बर्‍याचदा आपल्या मताशी एखादा सहमत नसेल व आपल्या प्रतिपादना/ प्रतिवादामुळे समोरच्या व्यक्तित काही फरक पडत नाही असे दिसल्यास त्याचा वैचारिक गोंधळ झाला आहे असे म्हणणे हे बर्‍याचदा दिसुन येते. कधी कधी आकलनाच्या मर्यादा,बौद्धीक खुजेपणा/तोकडेपणा, संकुचित विचारसरणी इत्यादी पिंकाही टाकल्या जातात. त्यात आत्मप्रौढी अहंकार चा (कुजकट?)वास देहबोलीतुन्/ट़ंकबोलीतुन येत असतो. तो येउ नये म्हणुन जर 'वैचारिक गोंधळ' हा शब्दप्रयोग वापरल्यास तर तो लपुन जातो. शिवाय विनयतेचा सुगंधही येतो.
बर्‍याचदा आग्रही वा ठाम मते मांडल्यावर त्याला टोकाची मते म्हटले जाते. हल्ली कार्पोरेट सेक्टर मध्ये लेटस अग्री टू डिसऍग्री असे म्हणुन कॉमन मिनिमम प्रोग्रामवर् सहमती होते. त्यात परस्पर स्वार्थ व उपयुक्तता असते
आपले विचार वा आपले जग म्हणजे शेवटी मेंदुतील केमिकल् लोच्याच ना!
विचारपुर्वक गोंधळ घातला कि त्याला वैचारिक गोंधळी म्हणण्या ऐवजी विद्वान म्हटले जाते.
प्रकाश घाटपांडे

मराठी असे आमुची मायबोली तिला बैसवूं वैभवाच्या शिरी |
***********************************
"नामसंकीर्तन...." या चर्चा प्रस्तावात मी संतसाहित्याची समीक्षा केलेली नाही.परीक्षण लिहिलेले नाही. जे लिहिले आहे ते संतशिकवणी संबंधीचे सामान्य ज्ञान आहे. एव्हढी माहिती कोणाही सर्वसामान्य वाचकाला असू शकते. त्यासाठी संतसाहित्याच्या सखोल अभ्यासाची काहीही आवश्यकता नाही.
जे लिहिले आहे ते स्पष्ट आहे.कुठेही संदिग्धता नाही.व्यामिश्रता नाही.वैचारिक गोंधळ मुळीच नाही. लेखनात व्यक्त केलेल्या विचारांत एकवाक्यता नसेल, संदिग्धता असेल, "वदतो व्याघातः"प्रकारचे लेखन असेल, तर्कसुसंगत नसेल तर त्या लेखनात वैचारिक गोंधळ आहे असे म्हणता येईल.

देव,परमात्मा,ब्रह्म, समाधी, कळो की न कळो, आपण बॉ आपले मत टाकत राहू. कोणाला पटो की न पटो. आता ज्या विषयात गती नाही (विषयात गती असली काय अन नसली काय उपक्रमवर अक्कल पाजळल्याशिवाय आम्हाला तरी होत नाही ) तिथे आम्हीच स्वतःहून सहभागी होत नाही. उदा. यनासरांचे कोडे,विज्ञान, अशा विषयांपासून दूर राहतो. पण, ज्या विषयात गती नाही त्या विषयाबद्दल बोलूच नये. हा असा आग्रह धरु नये असे वाटते. मत स्वातंत्र्य वगैरेचे प्रश्न निर्माण होतात. चूक असेल की बरोबर असेल,ज्ञान असेल की नसेल, बोलणार्‍याला बोलू द्या...काय व्हायचा तो वैचारिक गोंधळ होऊ द्या...!

बाकी उपक्रम सध्या फार्मात आहे :)

-दिलीप बिरुटे

माझे मत
(१) प्रतिसाद देतांना अभ्यास पाहिजेच असे नाही. आपल्याला वाटते ते लिहावे.लेख किंवा चर्चा म्हणून लिहतांना अभ्यास असावा हे माझे मत. सगळ्यांना पटलेच पाहिजे असे नाही. मला ही कविता आवडली (किंवा नाही) असे लिहले तर फार अभ्यास नसला तरी चालावे,कारण ही वैयक्तिच आवडनिवड झाली परंतु सामाजिक, आर्थिक,इ. विषयांवर लिहताना जास्त काळजी घेतली पाहिजे. या लेखात श्री. यनावालांच्या लेखाबद्दल काहीही तक्रारीचा वगैरे सूर नाही. आम्ही रोज भेटतो, तिथे बोलता आले असतेच कीं.
(२) तज्ञांनी आपल्या विषयांबाहेर बोलू नये असे माझे अजूनही मत आहे. उदाहरणे देतांना चूक झाली असेल तर दिलगीर आहे. क्षमस्व.
(३) किशोरीताईंनी रिषभ बेसूर लागला असे सांगितले असेल तर मी मला गाण्यातले काहीही कळत नसले तरी मान्य करीन कारण माझ्यासमोर त्यांनी केलेली तपस्या आहे. इथेही श्री. प्रियाली यांचे म्हणणे मान्य; त्यांना डॉ. लागू पटतात, मला किशोरीताई.
(४)" तुकाराम महाराजांनी राज्य नाकारले म्हणून त्यांचे सगळे बरोबर असले पाहिजे हे तर्कदुष्ट आहे’". मान्य. माझे म्हणणे एवढेच कीं असा माणूस त्याच्या आयुष्यभराच्या परिश्रमांनंतर त्याच्या विषयात जे सांगतो, ते मला विश्वासार्ह वाटते.
मी ते इतिहासातूनच वाचले ना? या प्रश्नावर काय टिपणी करावी?
(५) संतांच्या शिकवणीने समाज दुर्बल झाला कां? अभ्यासू लोकांच्या मतांचा आढावा दिवाळीनंतर घेऊं.
(६) हुकुमशाही पद्धतीने मी कोण सांगणार ? कृपया गैरसमज करून घेऊं नयेत.तसा काहीही उद्देश नाही.
शरद

मतप्रदर्शन.

एक अवांतर :- काही दिवसांपूर्वीच मुंबई विक्रीकर न्यायाधिकरणामध्ये चालु असलेल्या एका खटल्यात एका विशिष्ट वस्तुच्या संदर्भात 'सामाजिक उपयुक्तता' ह्याविषयी एक प्रश्न उद्भवला. त्याच वेळी श्री. वसुलि ह्यांची 'मूर्तिपूजा म्हणजे मागासलेपणाचे लक्षण आहे का' ही चर्चा येथे उपक्रमावर जोरात चाललेली होती. त्याचा विचार करता करता 'मूर्तिपूजेच्या' प्रश्नाशी 'सामाजिक उपयुक्ततेची' सांगड घालता येईल असा विचार करून 'सामाजिक उपयुक्तता' ह्याविषयीचे घोडे पुढे दामटण्यासाठी आणि त्यावर लवकरांत लवकर उत्स्फूर्त मते मागविण्यासाठी येथे 'भाग दोन' आरंभिला. असे करताना मूळ खटल्यातील प्रश्न येवू न देण्याची खटपट केल्यामुळे 'भाग दोन' फसला हा एक भाग, तर तो प्रश्न ज्या दिवशी मांडला त्याच्या दुसर्‍या दिवशीच माझा प्रश्न परस्पर सुटल्यामुळे माझा त्या चर्चेतील रस संपून मी चर्चेतून अंग काढून घेतले हा दुसरा भाग. तरीही त्या चर्चेत मांडण्यात आलेल्या काही परस्परविरोधी मतांचा मला स्वतःला छान उपयोग होतो आहे. ;-)

ह्या कारणाकरिता तरी प्रत्येकाने मतप्रदर्शन केलेच पाहिजे असा माझा आग्रह आहे. ते मत अभ्यासपूर्ण आहे की नाही हा भाग निराळा; कोणते मत अभ्यासपूर्ण आहे, कोणत्या मताचा विचार करता येईल ते पाहणे हे अभ्यासकाचे काम होय. मत मांडणार्‍याने ते खुशाल मांडत सुटावे. ;-)

ह्याबाबतीत माझे वैयक्तिक मत असे :- आपल्या मतांस काही मूल्य आहे असा विश्वास असणारे लोक आपली मते जेथे त्यांची कदर होईल अशा योग्य त्या ठिकाणीच मांडतात असे माझे एक निरिक्षण आहे. अभ्यासपूर्ण मते ही शक्यतो कुठेही - कशीही - कधीही - कशाहीसाठी मांडली जातच नसावीत. माझा स्वतःचा ह्या गोष्टीस विरोध आहे. स्वत:च्या अभ्यासाच्या विषयात मी विनामूल्य सल्ला कदापि देणार नाही, परंतु आवश्यक तेथे विनामूल्य मत मात्र अवश्य नोंदवेन. अर्थात हे केवळ ज्या गोष्टीत माझा अभ्यास आहे त्या गोष्टींस लागू आहे, कारण छायाचित्र-तर्कक्रीडा इत्यादि विषयांमध्ये मी माझी मते मांडण्याचा मोह झाला तरी शक्यतो मांडित नाही.

एक अति अवांतर :- ह्या प्रतिसादास वाचून माझ्या पुढील चर्चाप्रस्तावास प्रतिसादच येणार नाहीत अशी एक भीति वाटते आहे. तेंव्हा आपल्याच प्रचलित भाषेत एक सांगतो, ह.घ्या.!!!!! ;-)

धन्यवाद.

--
तमिळ्नाट्लेर्न्दु डैर्रक्टा मराट्टिदेडत्तुक्कु वंदु सेट्लान ओरु चिन्नमनिदनिन एळुत्तु यिदु!

हैयो हैयैयो!

मतप्रदर्शन - २.

श्री. शरद सर ह्यांनी सुचविलेले मुद्दे रास्त असूनही केवळ त्यांच्या मांडणीमुळे सदस्यांमध्ये थोडी चित्तभ्रांति झाली असावी, परंतु मूळ मुद्दा मात्र चूक नाही असे माझे एकूण वैयक्तिक मत आहे. माझ्या मते, आणि बहुधा श्री. शरद सरांच्याही मते, कोणत्याही अभ्यासकाने मूळ विषयाचाच घात होणार नाही अशाप्रकारे मतप्रदर्शन करावे. ज्या ज्या राज्यव्यवस्थांनी व्यक्तीस मतस्वातंत्र्याधिकार प्रदान केलेला आहे, त्या त्या राज्यव्यवस्था बहुधा त्या मतस्वातंत्र्याधिकारास अंशतः प्रतिबंधित करणांरे काही नियम करित असतांत; त्या नियमांमधील एक मुख्य नियम असा की आपल्या मतप्रदर्शनामुळे समाजामध्ये सावळागोंधळ माजणार नाही ह्याची काळजी घेतली जावूनच मतप्रदर्शन केले जावे. असो. मूळ चर्चाप्रस्तावामधून मला आकलन झालेला मूळ मुद्दा मी अशाप्रकारे मांडू इच्छितो :-

1. खरे अभ्यासक हे ज्या विषयातले त्यांना काहीही कळत नाही अशा दुसर्‍या विषयांवर काही मतप्रदर्शन करतांना शक्यतो त्यांच्या मतांवर उलटसुलट प्रतिक्रिया उद्भवून मूळ विषयाचाच घात होऊ नये अशी अत्यंत काळजी घेत असतांना दिसतात. असे अभ्यासक बहुधा आपला त्या विषयाचा अभ्यास अधिक व्हावा ह्या सद्हेतुने विचारप्रदर्शन करित असतांत. मतप्रदर्शनाचा मूळ गाभा हा ह्याप्रकारे अभ्यासाशी संबंधीत असेल तर अशी मते अभ्यासासही गतिदायक असतांत.
2. इतर काही अभ्यासक, ते मात्र आपल्या एकाद्या विषयावरील मतांना समाजाकडून मिळालेले मूल्य विचारांत घेवून त्याचा करता येणारा उपयोग ध्यानात घेवून आपल्याच क्षेत्रातील अथवा इतर क्षेत्रातील आपल्या मतांना प्रामाण्य मिळावे ह्यासाठी खटाटोप करित असतात. असे करतांना मूळ विषयाचाच घात झाला तरीही त्यांना काही अंतर पडणार नसते, कारण मूळ विषयाची उपस्थितीच त्यांस सलत असते. अशी मते ही मुख्यतः ईर्ष्या, अहंकार, आत्मप्रौढी ह्या आणि तत्सम गुणांमधून आलेली असू असतात. कमी अभ्यासातूनही आलेली असू शकतात, परंतु अधिक अभ्यास करा असे सुचविले आणि त्या ठिकाणी त्यांचा अहंकार आड येत असेल, तर सुज्ञानींनी काय ते ओळखावे. अशी मते शक्यतो अभ्यासास गतिदायक नसावीत.

दुसर्‍या प्रकारात मोडणार्‍या मतांच्याकडे काही सुज्ञानी लोक दुर्लक्ष करतात. इतर काही लोक मात्र त्यांवर तुटून पडतात. अधल्यामधल्या काही लोकांस मात्र मधेच एखादी वादग्रस्त पिंक टाकून ह्या साठमारीतली गंमत बघण्यातच खरा रस असतो!

काही लोक तर ही ’गंमत’ बघण्यासाठीच 'गंमतीशीर मतप्रदर्शन' करित असतांत!

--
तमिळ्नाट्लेर्न्दु डैर्रक्टा मराट्टिदेडत्तुक्कु वंदु सेट्लान ओरु चिन्नमनिदनिन एळुत्तु यिदु!

हैयो हैयैयो!

पण "नाम" सोपे आहे असे तरी कोण म्हणतो ? तेथेही एक मोठा अडथळा आहे. सगळ्यांनी एकमताने सांगितले आहे कीं त्याकरता ’भाव’ पाहिजे,’श्रद्धा’ पाहिजे. सोपे नाही. देवळाबाहेरच्या खेटरावर लक्ष असेल तर विठ्ठल जपाचा उपयोग नाही. ’नामाची’ हेटाळणी करताना हे विसरून चालणार नाही.

दाखवा दोन वायू. असे म्हटले तर तुम्ही म्हणणार "किमान दहावी पर्यंत रसायन शास्त्र शिका, दोन्ही वायूंचे सिलेंडर आणा, मग दाखवतो पाणी तयार करून !" हे ठीक. म्हणजे साधे पाणी करावयाला दहा वर्षे अभ्यास पाहिजे.

हम्म!

शरदराव, असा वैचारिक गोंधळ बरा नाही. अहो आपण सामान्य माणसं. आपले विचार ते काय! त्यात गोंधळ उडण्यासारखं मला तरी काही वाटत नाही. वैचारिक गोंधळ वगैरे गोष्टी विचारवंतांना लागू होतात. त्यामुळे तुमच्या-माझ्यासारखे सामान्य जेव्हा मापात न बसणारा विचारवंतांचा सदरा घालू पाहतात तेव्हा असा वैचारिक गोंधळ उडू शकतो. तेव्हा त्या पासून जपा, काळजी घ्या इतकाच अनाहूत सल्ला! फार विचार करू नका म्हणजे वैचारिक गोंधळ होणार नाही. मनसोक्त खा, प्या, नाटक-सिनेमा पाहा, मनसोक्त संगीत ऐका, भरपूर झोप काढा, सर्व प्राणिमात्रांवर (विशेषत: स्त्रियांवर!) प्रेम करा, मजेत रहा -- इतकेच सांगणे!

तात्या.

--
"स्थितप्रज्ञ! हम्म! तो गधा चाल्लाय ना सडकेवरून, तसा दिसतो स्थितप्रज्ञ. जो आंब्याच्या साली आणि कागद एकाच चवीने खातो तो स्थितप्रज्ञ!"
"अरे श्याम, ठेव ते गीतेचं पुस्तक बाजूला. बाबारे, फार थोर पुस्तक आहे ते! पण आपण नाही ना तितके थोर! आपली पट्टी काळी दोन. पांढरी तीन, काळी तीन जमायची कशी?!" (इति काकाजी, नाटक - तुझे आहे तुजपाशी)

न लगे मुक्ति आणि संपदा, मिसळसंग देई सदा!