धन्यवाद!

काय चांगली बातमी दिली राव. सविस्तर प्रतिसाद नंतर देतो.

> प्र. : 'ऊंझा जोडणी'च्या वरील ठरावाप्रमाणेच मराठीत भाषेतही शुद्धलेखनाचे नियम सोपे व्हावेत, असावेत का?
होय. मला वाटते की भविष्यात मराठीचे नियमही बहुधा असे होतील. असे झालेत तर काही मोठा तोटा होणार नाही. काही प्रमाणात फायदा होऊ शकेल.

पण आज अनेक लोकांना ह्रस्व-दीर्घ फार प्रिय वाटतात. त्यामुळे हा फरक नजिकच्या भविष्यकाळात होणार नाही, असेही मला वाटते. (हल्लीच एक लेखन-नियमांची अभ्यास-समितीने अहवाल सादर केला आहे. आणखी काही वर्षे तरी असा मोठा प्रयास बहुधा होणार नाही.)

'ऊंझा जोडणी'च्या वरील ठरावाप्रमाणेच मराठीत भाषेतही शुद्धलेखनाचे नियम सोपे व्हावेत, असावेत का?

होय, मराठी लिहिणे अधिक सोपे होणा-या अशा बदलाचे आम्ही आनंदाने स्वागत करु !!!
शुद्धलेखनाच्या नियम क्र. ६ ची गरज नसावी आणि नियम क्र. १३ बोलण्यातील उच्चारणाप्रमाणे लिहिण्याची सोय असावी. तर नियम १४,१५,१६,१७ ची आवश्यकताच नाही असे वाटते. शुद्धलेखनाचे नियम इथे पाहावेत.

आम्ही शुद्धलेखनावर इथे चर्चा केली होती.

अवांतर : चित्त, कोणाला सांगू नका आपल्या दोघातच ठेवा, अशा लेखनाला विद्यार्थ्यांच्या मराठीच्या उत्तरपत्रिका तपासणी करणा-यांनी केव्हाच मान्यता दिली आहे, असे वाटते. ;)

गुजराती भाषा परिषदेचा निर्णय कसा आहे काही कळत नाही.

पाणी/पाणि किंवा दीन/दिन किंवा सूत/सुत अशा शब्दांमधला फरक कसा कळणार. गुजरातीमध्ये दीर्घ-र्‍हस्वानुसार अर्थ बदलणारे शब्द नाहीत हे मनाला पटत नाही. (मला गुजराती आवी नथी छे! ;)) )

पण शुद्धलेखनाच्या बागुलबुवामुळे लिहायला घाबरणारी मंडळी लिहू लागतील असे वाटते.

शरद
प्रा.दिलीप साहेब यांस,
ऊंझा जोडणी स्विकारली तर बोलण्यातील उच्चारणाप्रमाणे लिहिण्याचा प्रश्नच कोठे उद्भवतो? ई-ऊ , उच्चार
कसाही असला ,तरी दीर्घच लिहावयाचे आहेत ना? की चुकले काही?
समित्पाणी [वर्गांत मागे बसणारा]

तुका म्हणे उगी रहावे | जे जे होईल ते ते पहावे||

;);)

जरा त्रास होऊ लागला की आरडाओरडा करून सुलभीकरण घडवून आणता येते अशी भावना निर्माण झाली की कुठलीही प्रचलित गोष्ट कठीण वाटू लागेल. त्यापासून सावध.

मराठी असे आमुची मायबोली तिला बैसवूं वैभवाच्या शिरी |
***********************************
"गुजराती भाषा परिषदेने (मूलतः भाषाशुद्धी अभियान) ऊंझा येथे १९९९ भरविलेल्या अधिवेशनात घेतलेल्या निर्णयानुसार (ठरावाप्रमाणे) ऱ्हस्व-दीर्घ अशा दोन-दोन इ-ई, उ-ऊ, ऐवजी फक्त एकच ई व ऊ चा वापर करावा, अर्थात फक्त दीर्घ ई ( ‍ी ) व ऱ्हस्व उ ( ‍ु ) चीच चिन्हे वापरली जावीत असा निर्णय घेण्यात आला. (उदा. वीद्या, शीक्षक, वीनंती, रुप, वधु, धुर इ.)...''

....
या पेक्षा पुढील प्रमाणे ठराव केल्यास लेखनकर्म अधिक सुलभ होऊ शकेल.
"ह्रस्व-दीर्ध अशा इ-ई तील कोणताही स्वर लेखनात वापरावा. तद्वतच उ-ऊ विषयी."
म्हणजे: विद्यानिकेतन,विद्यानीकेतन, वीद्यानिकेतन, वीद्यानीकेतन .....सर्व शुद्ध.
तसेच : गुरुदक्षिणा, गूरुदक्षिणा, गूरूदक्षिणा, गूरूदक्षीणा..इ. सर्व शुद्ध.
....

कुणाला आवडो वा न आवडो शुद्ध लेखन हे हवेच. प्रत्येक गोष्टीत एक मापदंड/मानदंड असायलाच हवा. मात्र तो बंधनकारक, जाचक असू नये इतकेच. पण आपल्याला जर एखाद्या गोष्टीत काही साध्य करावयाचे असेल तर मग नेमकेपणाला आणि परिपुर्णतेला दुसरा पर्याय असू शकत नाही.

जो तो आपल्या मगदुराप्रमाणे लिहीत असतो. त्यात क्षुल्लक चुका क्षम्य ठरू शकतात. कारण सामान्यपणे फारच थोडे लोक ह्याबाबत जागरुक असू शकतात आणि त्यांना त्याबद्दलचे योग्य ते ज्ञान आणि भानही असते असे दिसून येते. जागरुक असूनही चुका करणारे(माझ्यासारखेही) लोक असतातच. तेव्हा चुका कमीत कमी करण्याकडे कल असावा असे वाटते. मजकुर वाचताना पदोपदी जर अशुद्धलेखनाचे खडे लागणार असतील तर विषय कितीही चांगला मांडला असला तरी जेवणात खडे लागल्यावर होतो तसा रसभंग होतो. तेव्हा आपल्याला जमेल तितके शुद्धलेखन पाळण्याचा प्रयत्न करणे हे उत्तम. मुळात सुधारणा करण्याची वृत्ती हवी की मग हळूहळू सगळे जमू शकते.

बोली भाषा लेखनात वापरायला अजिबात हरकत नाही पण त्यातही त्या भाषेचा लहेजा सांभाळणे ..हेही शुद्ध लेखनच ठरते.
त्यात सरमिसळ नको. केवळ काना/मात्रा/वेलांटी सांभाळणे म्हणजेच शुद्ध लेखन नव्हे.
एकूण काय तर शुद्धलेखनाचा आग्रह हवाच!

मराठी भाषा हा माझा प्राणवायू आहे

अर्थात फक्त दीर्घ ई ( ‍ी ) व ऱ्हस्व उ ( ‍ु ) चीच चिन्हे वापरली जावीत असा निर्णय घेण्यात आला

असे आहे तर ऊंझा काबरे 'ऊंझा' असे लिहितात उंझा का नाही? (अगदी गुजरातीतही)

बाकी

पण शुद्धलेखनाच्या बागुलबुवामुळे लिहायला घाबरणारी मंडळी लिहू लागतील असे वाटते.

या कर्णाच्या मताशी सहमत

ऋषिकेश
------------------
जगात १० प्रकारचे लोक असतात द्विमान पद्धती समजणरे आणि न समजणारे

सरकारी समित्या किंवा परिषदा जेंव्हा असे नियम करतात तेंव्हा त्यांचा रोख हा शैक्षणिक अभ्यासक्रमावरच असतो असे मला वाटते. एखाद्या कथासंग्रहामध्ये व्याकरणाच्या नियमांची ऐशी की तैशी केली असेल तर सरकार काही त्यावर बंदी लादू शकत नाही. अगदी तसेच कुणी ऱ्हस्व-दीर्घाच्या चुका केल्या म्हणून उपक्रमावरून त्याचा प्रतिसाद उडविला जात नाही. त्यामुळे अशा नियमांचा सर्वाधिक त्रास हा विद्यार्थ्यांनाच होत असतो.

मात्रा, विभक्ती, उभयान्वयी अव्यये, इत्यादी बोजड शब्दांमुळे विद्यार्थ्यांना व्याकरणाची भीती वाटते. शालेय स्तरावर केवळ ऱ्हस्व-दीर्घ आणि जोडाक्षरे कशी लिहावी हे सोप्या पद्धतीने शिकविले तर चालणार नाही का? त्यातही कोणी चुकलाच तर त्याचे गुण कापू नयेत. सरावाने गोष्टी जमू लागतात. व्याकरणापेक्षा सुलभ लेखन शिकविण्याची गरज आहे. परंतु आपल्याकडे पुढे जाऊन प्रत्येक विद्यार्थी लेखकच झाला पाहिजे अशा अपेक्षेने शालेय स्तरावर भाषा शिकविल्या जातात.

... असे असले तरी भाषेची अंगभूत गुण वैशिष्ट्ये जपली पाहिजेत असे मला वाटते. प्रवाहीपणा हा भाषेचा गुण आहे हे मान्य आहे. परंतु सरकारी (अधिकृत) नियमांची मागील ४६ वर्षे वगळता सात साडेसातशे वर्षांच्या काळात कोणी व्याकरणाच्या नियमांची सक्ती केली होती का? काळाच्या ओघात ऱ्हस्व-दीर्घ जर बाद होणार असतील तर त्यांना त्यांच्या गतीने जाऊ द्या. दहा बारा लोकांनी एकत्र येऊन भाषेला प्रवाहित करणे किंवा नियम करुन भाषेची प्रगती एक्सेलरेट करण्याचा प्रयत्न हास्यास्पद वाटतो.

जयेश

श्री. चित्तरंजन आणि इतरांनी व्यक्त केलेले मत कुणालाही पटेल.. प्रमाण-लेखनाच्या नियमांत निष्कारण ढवळाढवळ करून ते 'सोपे' करू नयेत. उंझा जोडणी(=शुद्धलेखनाचे नियम) या तत्त्वावर आधारली गेले आहे. असे दिसून आले की बहुसंख्य अल्पशिक्षित गुजराथी माणसे सर्व इकार दीर्घ आणि बहुतेक उकार ‍हस्वच उच्चारतात. मग लेखनात ते तसे का लिहू नयेत? (मराठीचे अजूनतरी असे भजे झालेले नाही. बहुसंख्य मराठी माणसे प्रमाण-लेखनाप्रमाणेच ‍हस्व-दीर्घ उच्चारतात!) परंतु अशा उंझा-लेखनाला गुजराथी साहित्य परिषदेची अजूनतरी मान्यता नसावी असे त्यांच्या संकेतस्थळावरून दिसते आहे. अजूनही गुजराथीत प्रसिद्ध होणारे जोडणी-कोश प्रमाण-लेखनाच्या मूळ ३३ नियमांवरच आधारलेले आहेत. अधिक माहितीसाठी
इथे आणि
इथे पाहावे.
गावाचे मूळ नाव ऊंझा. 'ऊंझा फार्मसी' नावाचा इथला औषधांचा कारखाना प्रसिद्ध आहे. आता उंझा-जोडणीनंतर या गावाचे नाव तशा पद्धतीत 'उंझा' असे लिहिले जाते.
मार्क ट्वेनदेखील इंग्रजी स्पेलिंगमध्ये हळूहळू पायरीपायरीने सुधारणा कशा कराव्यात ते
असे सांगितले आहे.--वाचक्‍नवी

शुद्ध लिहा
समजेल असे लिहा
परीणामकारक असेच लिहा.
वाचक बेशुद्ध पडतील असे लिहु नका.

अक्षरांचे गुलाम काय हेऊन बसता ?
काय सांगायचे ते समजुन् घ्या

समजणारया ला ..इशारा पुरेसा असतो .

कान्हा मात्रा वेलांट्या ही अक्षरांची मजबुरी आहे ..
तिचा अतिरेक नको..

जास्ती ब्लौगींग करणे मनुष्याला कर्महीन, निरर्थक आणि पोकळ बनवते.

विवेकसिंधू - ज्ञानेश्वरी पासून ते तुकाराम गाथा - दासबोधापर्यंतचे सर्व मराठी लेखन हे र्‍हस्व-दीर्घ निरपेक्ष अशा मोडी लिपीत लिहिले गेले. अमृताशी पैजा जिंकणारी अक्षरे मेळविताना ज्ञानेश्वरांना र्‍हस्व-दीर्घाची चिंता कराविशी वाटली नाही. तुक्याचे अभंगदेखील र्‍हस्व-दीर्घाची पर्वा न करता तळागाळातील लोकांपर्यंत पोचले. मोडी लिपीत लिहिलेली शिवाजीची पत्रे दूरदूरच्या किल्लेदारांपर्यंत पोचली आणि त्यावर योग्य ती अंमलबजावणीदेखिल झाली. कुठेही र्‍हस्व-दीर्घाविना अर्थाचा अनर्थ झाला नाही.

थोडक्यात, र्‍हस्व-दीर्घाविना मराठी शेकडो वर्षे वापरली - बहरली जात होती. र्‍हस्व-दीघाविना मराठीचे काहिही अडले नव्हते!

र्‍हस्व-दीर्घात लिहिण्याची प्रथा त्यामाने अलिकडील.

छापखान्याच्या सोयीसाठी मराठीने देवनागरी स्वीकारली आणि त्याबरोबरच र्‍हस्व-दीर्घाचे विकतचे दुखणे मराठी घेऊन बसली. अर्थात त्याजोडीला मराठीला अत्यंत अनावश्यक असे ङ, ञ आणि ष यांचे नसते लोढणे गळ्यात बांधून घेतले.

ज्या पुरोगामी वृत्तीने मराठीने ऍ आणि ऑ घेतले, त्याच पुरोगामी पद्धतीने आता आपण हे मराठीला अनावश्यक असे र्‍हस्व-दीर्घ, ङ, ञ, ष ईत्यादि अक्षरांना तिलांजली दिली पाहिजे.

Doing what you like is freedom. Liking what you do is happiness.

>>जसे पुर्वी काही शब्द लिहितांना 'नांव' च्या ऐवजी पुढे बदल होऊन 'नाव' असे झाले. याचाच अर्थ असा काही काळानंतर भाषेत बदल होणे हे भाषेचे प्रवाहिपणासाठी मदत करते<< 'नांव'चे ''नाव झाले नाही, काही ज्ञानी समजल्या जाणार्‍या माणसांना करावे लागले. कां केले? तर बर्‍याच लोकांनी नांवमधल्या अर्ध‍अनुस्वाराचा उच्चार करणे कमी केले. दुसरे कारण- छपाईच्या कामात अनुस्वारांचे ठसे जुळवण्यास जुळारी लोकांना, शुद्धलेखन तपासताना मुद्रितशोधकांना आणि म्हणून छापखान्याच्या मालकांना त्रास होऊ लागला. त्यावेळी जर संगणकछपाई असती तर हा अनुस्वार गळाला नसता, कारण तो व्युत्पत्तिसिद्ध आणि उच्चारित होता. हिंदीने एकही अर्धोच्चारित अनुस्वार टाकलेला नाही; त्यांना जे जमले ते 'त्या' सरकारप्रवृत्त मराठी विद्वानांना सहज जमले असते. संस्कृत तत्सम
शब्दांतले अंत्य इकार-उकार दीर्घ करावे लागले, कारण बहुसंख्य अल्पशिक्षित मराठी भाषक तसा उच्चार करत होते. ऊंझा जोडणी अशाच कारणासाठी सुचवली गेली. मराठी-गुजराथी सोडून इतर सर्व भारतीय भाषक जर शुद्ध संस्कृतप्रमाणे र्‍हस्व-दीर्घ उच्चारू शकतात तर ते मराठी लोकांना का जमत नाही?
पुन्हा सांगावेसे वाटते. भाषा जेव्हा जन्माला येते तेव्हा ती अल्पसंख्याकांची बोलीभाषा असते. जसजसे अनेकानेक लोक तशी भाषा बोलू लागतात, तेव्हा ती लिहिण्याचा प्रयास होतो. त्यावेळी एकवाक्यता असावी म्हणून काही मोजके विद्वान रूढ उच्चारांवर आधारित लिखाणाचे नियम ठरवतात. हे नियम कारण नसताना सुखासुखी बदलले जात नाहीत.
">मराठी शब्दांचे अर्थ समजून घेण्यात, कोणत्याच सुधारणा नको, तिला जीतकी बोजड ठेवू तितकी ती चांगली, चालु द्या !!! "<
माझी आई लोकांच्या दृष्टीने कितीही लठ्ठ असली ती मला नेहमीच सुंदर वाटेल, कधीही बोजड वाटणार नाही. आणि अर्थ समजून घेण्यात सुधारणा म्हणजे काय? अर्थ सुधारणे की समज सुधारणे की घेण्याची पद्धत सुधारणे?
विज्ञानाचे शोध, या आणि इतर कारणांमुळे नव-नवीन शब्द भाषेत येतात. अशा प्रवाही, सोप्या, होणा-या भाषेला /शब्दांना अधिक पर्याय देण्याऐवजी ?? वैज्ञानिक शब्दांमुळे भाषा प्रवाही आणि सोपी होते? वैज्ञानिक शब्दांना अधिकाधिक पर्याय असावेत? मग त्यांत नेमकेपणा तो काय राहिला? भाषेत नवीन शब्द आले की जुन्या पारंपरिक शब्दांना सोडचिठ्ठी द्यायची? अशाने भाषा समृद्ध होते की विकलांग? जगातल्या कुठल्या भाषेने असे केले आहे? फ़्रेन्चमध्ये गेल्या सातशे वर्षात शब्दांच्या स्पेलिंगमध्ये (भूतकाळाची काही अनियमित रूपांच्या स्पेलिंगशिवाय) कुठलेही बदल केलेले नाहीत. अमेरिकन फिलॉलॉजिकल असोसिएशनने १८७६मध्ये ar, catalog, definit, gard, giv, hav, infinit, liv, tho, thru, wisht या अकरा शब्दांच्या स्पेलिंगमध्ये अशा सुधारणा सुचवल्या. पुढे १८७९ त आणखी ३५०० आणि १९०६ मध्ये अजून ३०० शब्दांची या यादीत भर टाकली. (विस्तारभयास्तव पूर्ण यादी इथे देत नाही.) १९४९ पर्यंत यातील फक्त १२ सुधारणा जनतेने स्वीकारल्या. त्यांत शो ची भूतकाळी रूपे श्यू-श्यून च्या ऐवजी शोऽड्‌ करावी, किंवा रिअलाइज्‌ सारख्या शब्दांत आय्‌एस्‌ई ऐवजी आय्‌झेड्‍ई करावे, अशा किरकोळ सुधारणा जनतेने मान्य केल्या.
मराठी काही जगावेगळी भाषा नाही!--वाचक्‍नवी

दोनदा उमटला म्हणून प्र.का.टा.आ.--वाचक्‍नवी

>>'सरुची' हा शब्द चुकीचा आहे. <<सरू आणि सरू असे दोनही मराठी शब्द शुद्ध आहेत, मात्र रू दीर्घ लिहिला आणि तसाच उच्चारला तरच!
बगल, बडदास्त हे शब्द मागे पडले आहेत असे मला मुळीच वाटत नाही. हे शब्द रोजच्या बोली आणि लेखी वापरात आहेत. फक्त विद्वत्‌प्रचुर भाषेत सर्वच अरबी-फार्सी शब्द टाळले जातात, तसे हे ही कदाचित. हे शब्द सुंदर आहेत पण ते सौम्य नाहीत.
नोकदार फार्सी, टोकदार-मराठी टोकपासून बनवलेला. तिथी फक्त चान्द्रमासाच्या तारखेला आणि दिनांक सौरमासाच्या. 'आरस्पान' स्त्री-सौंदर्याचे वर्णन करताना साहित्यिक अजूनही वापरतात. स्क्रू-ड्रायव्हरला भ्रमीचालक तर कधी ऐकलेला नाही, 'डिसमिस' मात्र इलेक्ट्रिशियन वापरतात. निश्चित आणि नक्की हे दोन्ही प्रचारात. परंतु, गोंधळ आणि धिंगाणा यांच्या अर्थात सूक्ष्म भेद. क्षमा करा, कोठार,
ह्यातला कुठलाही शब्द मागे पडलेला नाही.--वाचक्‍नवी

'सर्व 'अरबी असेल पण फारशी आणि हिंदी या दोन्ही भाषांत सुरूच्या झाडाला सरो म्हणतात. हिन्दीत बनझाऊ असाही एक त्याच अर्थाचा शब्द आहे.
फारशीत 'सूर' म्हणजे खुशी. हिन्दीत सरू म्हणजे प्रसन्‍नता, हलकी नशा. या दोन शब्दांचा काही संबंध असेल?
'सर्व' म्हणजे सुरूचे झाड तर सर्वकद या शब्दाप्रमाणे मराठीत तन्वंगीप्रमाणे सुरूअंगी असा शब्द बनवायला हरकत नाही. --वाचक्‍नवी