सुरेख चर्चा.
चित्रे पाहून गोष्टी पटकन समजल्या.
युरोपियनांबरोबरचा व्यापार ख्रि.पु. ४०० च्या सुमारास चालू झाल. रोमन साम्राज्या बरोवर त्याकाळच्या ताम्रयुगातील मौर्यंनी हा चालू केला.
या चा संदर्भ काय आहे? विकि का?
मग या पुर्वी व्यापार नव्हताच का?

इ.स. पुर्व काळात चीन व भारत यांच्या दरम्यान कोणत्या स्वरूपाचा व्यापार होत होता या बाबत कुणी माहीती देवू शकेल का?

आपला
गुंडोपंत

ओक्लाहोमाला असे नाव कसे पडले याच्या रसभरित चर्चा वाचल्या. घटकाभर करमणूकही झाली :-) पण त्यात मूळ मुद्दा दूर जातो आहे. तेव्हा विषयांतर झाले तरी थोडक्यात काय वाटले ते सांगायचा प्रयत्न करते आहे -
भारताचा प्राचीन काळी अमेरिकेशी व्यापार होता किंवा नाही याची कल्पना नाही. पण नंतर समुद्रबंदी घातली गेली तेव्हा त्याआधी कधीतरी समुद्रबंदी नसेल असेही वाटते. तसेच भारतीयांनी इतरत्र जाऊन कत्तली केल्या नसाव्यात असा समज आहे. त्यावरून चाललेली चर्चा ऋषिकेशने दुसरीकडे वळवण्याचा प्रयत्न केला आहे याबद्दल त्याचे आभार. परंतु
"वेडा मुलगा" म्हणतात - :) नेटिव अमेरिकनसुद्धा मुळात कुठून आले हे तरी आपल्याला कुठे माहीत आहे? तेव्हा ते सोडा.

नेटिव अमेरिकन (समजा) बाहेरून आले असले तरी "ज्ञात" इतिहासात एका प्रबळ युरोपीय समाजाने दुसर्‍या तत्कालिन स्थानिक समाजाचा विरोध मोडून टाकून आपला जम बसवला हे सत्य मान्य केले गेले आहे. माझ्या लेखातील "त्यांना इथे येण्यासाठी पैसे हे इंग्लंडमधील श्रीमंत लोकांनी द्यावे, त्यांनी मासेमारी करून (कॉड मासे) ते मासे मागे इंग्लंडमध्ये पाठवावेत, आणि नव्या जगात मिळणार्‍या जमिनीच्या बदल्यात सात वर्षे त्यांनी इंग्लंडच्या कंपनीत काम करावे असा बेत होता" यातील अधोरेखित भाग आपण वाचला असावा. नवीन जगात स्थानिक रहिवासी आहेत हे जेम्सटाऊनमधील जुन्या अनुभवावरून माहिती असूनही असे बेत आखणे म्हणजे "आयजीच्या जिवावर बायजी उदार "असे वाटत नाही का?
पहिल्या जेम्सचे १६०६ मधील हे चार्टर वाचा - http://www.bartleby.com/43/5.html
काय म्हटले आहे पहिल्या परिच्छेदात?

असो. याचा अर्थ इंग्रजच तेवढे वाईट आणि आपणच काय ते चांगले असा नाही. इंग्रजांकडून घेण्यासारखी गोष्ट म्हणजे त्यांनी केलेल्या नोंदी/टिपण्या. स्वदेश आणि देशोदेशींच्या बारीक बारीक घटनांचे, प्रदेशांचे, माणसांचे त्यांनी वर्णन करून ठेवले आहे. पूर्वी गेलेल्या लोकांच्या ऐकीव आणि लिखित माहितीचा त्यांच्या पुढील पिढ्यांना उपयोग झाला. हे त्यांना करणे कठीण गेले नसेल का? नक्की गेले असेल कारण लेख लिहीताना ज्या गोष्टी वाचनात आल्या त्यावरून त्या काळातील इंग्लिश भाषा तशी मागासलेली असावी, त्यात एखादी गोष्ट समजून सांगण्यासारखे शब्द नसावेत. पण ती नंतर वेगवेगळ्या भाषेतील शब्द घेऊन वाढवली गेली. गंमत म्हणून ही टाइमलाईन पहा. http://www.bbc.co.uk/history/interactive/timelines/language_timeline/ind... राष्ट्रवाद भाषेच्या अभिमानाला आणि समृद्धीला कारणीभूत झाला असावा असे वाटते. या विषयातील जाणकारांनी वेगळा लेख सुरू केल्यास वाचायला आवडेल.

अमेरिका खंडाशी व्यापार किंवा इतर व्यवहार होता याचा कोणताही सबळ पुरावा नाही. याचा अर्थ भारतीयंनी देशांतर केले नाही असे नाही पण ते सरळ उठून व्यापारासाठी गेले नाहीत. हजारो वर्षांपूर्वी स्थित्यंतरे होत गेली, अतिपूर्वेकडे, ऑस्ट्रेलिया-पॅसिफिक आणि नंतर अमेरिका असे समूहाचे वसत जाणे आणि स्थलांतर करणे शक्य आहे पण त्याला व्यापार म्हणता येणार नाही. अतिक्रमण म्हणावे लागेल. व्यापार करण्यासाठी दोन्ही संस्कृती सबळ असाव्या लागतात. नाहीतर गुलामांचा व्यापार, किंवा सुफलाम् देशाला लुटून फलहीन करणे इतकाच व्यापार होऊ शकतो. भारतीयांनी तो केल्याचे आठवत नाही.

असो, व्यापार ही संज्ञा तशी नवीन. जितके दिले तितके घेतले हे कळण्यासाठी माणसाला जेवढा वेळ लागला त्याच्यापेक्षा कमी वेळ पोटासाठी अन्न शोधणे किंवा जिवितरक्षणासाठी स्थलांतर करण्यास लागला.

चित्र बेरिन्जिआ भु-पुलाचे आहे. हजारो वर्षांपूर्वी मधे रशिया आणि अमेरिकेच्या टोकांमधील गॅप पूर्ण भरलेली असण्याची शक्यता आहे. अशा प्रकारे आशिया आणि अमेरिका खंड एकत्र होते म्हणजेच याच वेळी अगदी जमिनीवरून देखील अमेरिकेत जाता येत असे.

ही शक्यता नाही, सत्य आहे. आशियाई लोक तसे गेले पण ते सुमारे ३६००० वर्षांपूर्वी. त्यावेळी व्यापार करण्याएवढी मनुष्यजमात पुढारलेली होती असे वाटत नाही. दुसरे असे पहा की जे गेले ते भारतीय कसे? रशियाच्या आणि मंगोलियाच्या भूभागातील स्टेप/स्टेपी प्रदेशातील ज्या भटक्या जमाती आहेत त्या अमेरिकेत पोहोचल्या असे म्हणता येईल.

मला वाटतं, शक्यता कितीही मनमोहक दिसल्या तरी त्या टाईमलाईन (गंडलं मराठी?) आणि भूगोल यांच्याशी पडताळून पाहायला हव्यात.

-----------
प्रतिसाद घाईत टंकत आहे. चूक दिसल्यास दाखवून द्यावी. वेळ मिळेल तशी दुरुस्त करेन.

अमेरिकेतल्या लकोटा या जमातीशी जवळून संपर्क आल्यावर एक गोष्ट प्रकर्षाने जाणवली ती म्हणजे त्यांच्या धार्मिक चालीरिती. लकोटा ही मूळ अमेरिकन (रेड इंडियन/अमे. इंडियन) जमातीपैकी एक. यांच्या धार्मिक चालीरिती आपल्या आदिवासी/वनवासी भागतील चालीरितींशी खूपच मिळत्या जुळत्या आहेत. हिंदू, वैदिक वा सनातन असे आपल्या धर्माचे नाव अलिकडच्या काही हजार वर्षात जास्त वापरात येऊ लागले. त्यामुळे या अमेरिकन लोकांच्या धर्माला हिंदू नाव नसने हे सहज शक्य आहे. पण त्यांची नाळ हिंदू संस्क्रूतीशी जोडली गेलेली असण्याची शक्यता नाकारता येत नाही. अजूनही या जमातीत थोड्याफार प्रमाणात मूर्तीपूजा, नदी/पर्वत/सूर्य/चंद्र/पृथ्वी पूजा अस्तित्वात आहे. त्यांच्या उपवासांचे, अध्यात्माचे प्रकारही आपल्या कडच्या उपासना पद्धतीशी खूप मिळते जुळते आहेत. हे पाहून चकित होतेच.

ज्यावेळी अमेरिका व अशिया खंड जुळलेले असतील त्यावेळी या दोन्ही खंडांदरम्यान धार्मिक परंपरांची देवाण-घेवाण होत नसेल कशावरुन?

विखूरलेल्या अनेक अमेरिकन जमाती युरोपियन आक्रमणा नंतर ख्रिस्ती धर्मात आल्या. त्यापूर्वीच्या त्यांच्या धार्मिक चालीरितींचा, उपासना पद्धतींचा उहापोह या विषयासाठी मार्गदर्शक ठरेल असे वाटते. जाणकारांनी अधिक माहितीची भर टाकावी.

आपला,
(जिज्ञासू) भास्कर
आम्ही येथे वसतो.