तिसरा प्रश्न कृपया ...संधींची कमतरता (पगार, बढतीबदलीच्या संधी, प्रतिष्ठादी मुद्दे) भारतात अमेरिका, इंग्लंड, ऑस्ट्रेलिया अशा इतर देशांच्या तुलनेने जास्त असण्याचे कारण काय? असा वाचावा. चुकीने कमी असे टंकित झाल्याबद्दल दिलगीर आहे.

कोणाचेच कसे उत्तर आले नाही अजून?

माहितीबद्दल आभार. डॉ. खरे यांचे अभिनंदन करण्यासारखे आहे. पण नक्की संशोधन कशावर होते त्यासाठी
ही बातमी वाचा.

बाकी शिक्षणासंबंधी उदासिनता, कमी संधी यांची कारणे अनेक असावीत. पुढे शिकण्याचा/संशोधनाचा/ उपयोग काय अशा विचारापापासून ते पैसे नसणे, किंवा नंतरच्या संधीबाबत खात्री नसणे. त्यापेक्षा हातात आहे ती नोकरी नीट करू असा विचार असावा. शिवाय ह्या संधी इतर देशात बर्‍याच वरच्या पगाराने उपलब्ध असताना भारतात त्यासाठी थांबणारे कमी.

डॉ. खरे यांचे पुरस्काराबद्दल अभिनंदन.
भारतात मूलभूत संशोधनाची आवड कमी आहे याबद्दल आकडेवारी मिळवणे मनोरंजक ठरावे. बरेचदा, भारतात शिक्षण घेउन शास्त्रज्ञ भारताबाहेर स्थायिक होतात आणि चांगली कामगिरी करतात. भारतात काम करण्याबद्दलचे तोटे म्हणजे लाल फित, संशोधन क्षेत्रातील राजकारण आणि सहकार्‍यांची उदासीनता. याशिवाय जर तुम्ही एखाद्या 'स्टेट ऑफ द आर्ट' विषयात काम करत असाल, तर साधारणपणे भारतातील संशोधन त्या विषयात कमीत कमी ३ ते ५ वर्षे मागे असते. (याला अपवाद आहेत.)
ही परिस्थिती बदलण्यासाठी काय करावे हा अवघड प्रश्न आहे. मी पुणे विद्यापीठात पदार्थविज्ञानात पीएचडी करत असताना आम्ही विद्यार्थ्यांनी संशोधन क्षेत्रातील मान्यवर व्यक्तींचे एक पॅनेल डिस्कशन आयोजित केले होते. यात वर दिलेल्यांसारखेच मुद्दे चर्चेला आले होते. अडचण ही आहे की डिस्कशन करताना सर्व लोक हे बदलायला हवे वगैरे बोलतात. पण डायसवरून खाली उतरल्यावर परिस्थिती जैसे थे.
आता भारताची आर्थिक परिस्थिती बदलते आहे. पण जोपर्यंत हे मूलभूत प्रश्न सोडवले जात नाहीत तोपर्यंत भारतीय संशोधन क्षेत्रातील परिस्थिती बदलेल असे वाटत नाही.
----
L'enfer, c'est les autres -- Jean-Paul Sartre

गणिताच्या आणखी एका प्राध्यापकास आंतरराष्ट्रीय कीर्तीचा पुरस्कार मिळाल्याची बातमी नुकतीच वाचनत आली. आंतरजालावरील लोकसत्ताच्या रविवार २५ नोव्हेंबर २००७ च्या आवृत्तीच्या मुखपृष्ठावर तळाशी ही बातमी वाचता येईल. डॉ. खरेंपाठोपाठ आणखी एका संशोधकास असा पुरस्कार मिळाल्याने गणितात संशोधन करणार्‍या भारतीय संशोधकांचा विशेषतः महाराष्ट्रीय / मराठी भाषक संशोधकांचा उत्साह द्विगुणित होईल, असे वाटते.