मला या निरनिराळ्या डेजचा उगम वगैरे माहीत नाही, परंतु सध्या हे डेज म्हणजे मोबाईल कंपन्यांचे एक खूप मोठे आर्थिक राजकारण आहे. 'अमुक क्रमांकावर समस पाठवा आणि आपल्या मित्राला 'फ्रेंडशिप डे' चे कार्ड पाठवा', 'ढमुक क्रमांकावर समस पाठवा आणि आपल्या मित्राला तमुक पाठवा', असले पैसे उकळण्याचे प्रकार सुरू असतात.

तात्या.

--
काल पुण्यात संजोपशेठच्या घरी संत तात्याबां, संजोपशेठ, आणि सर्कीट यांची एक लहानशी मिटिंग झाली. त्यांनी 'मराठी आंतरजाल' या विषयावर गंभीरतेने चर्चा वगैरे केली! :)

त्याचप्रमाणे 'मिसळपाव डॉट कॉम' सुरू करण्याच्या दृष्टीने संत तात्याबा पुण्यातील काही मंडळींना भेटले. मिसळपाव डॉट कॉम बद्दल त्यांनी दाखवलेल्या उत्सुकतेबद्दल संत तात्याबांनी समाधान व्यक्त केले! येत्या शनिवारी संत तात्याबा पुन्हा पुण्याला जाणार आहेत आणि काही मंडळींसोबत 'तांब्याझारीतली' चर्चा करणार आहेत! :)

"सेक्यूलर लोकांचे चातुर्मासातील व्रत वगैरे "
हा हा हा!!! अगदी झकास!!!

कृष्ण यात आलेला बघुन गम्मत वाटली! पण हे बाकी आहे की तो आद्य ज्याने नुस्तेच मित्र नाही तर मित्रमैत्रिणी एकत्रपणे असण समाजात आणले...

(हो ना? का अजून पण कोणी होता त्या आधी... एखादा राजा वगैरे..?)

वा अशी नवीन व्रते आली तर मग अजून सुट्ट्या!!!
वा आपल्याला तर आवडेल बॉ!

आपला
गुंडोपंत

ऑल डेज आर अबाऊट मार्केटींग, मिडीया, मनी एन्ड् मेक पिपल स्पेन्ड देअर मनी इन धीस् न्यू इकॉनॉमी...

पण चांगलय, भारतात ज्याला त्याला मोबाईलचे वेड आहे, असे दिवस साजरे करायचा हौस आहे. आपण काय निमूटपणे मोबाईल कंपन्यांचे शेअरस् (समभाग) विकत घेणार. अजून काय करु शकतो? लोकांना शहाणपण शिकवलेले आवडत नाही तर आपण .....

काय हरकत आहे पण असे डे साजरे करायला?

नाहीतर पोराने पोरीने आपल्या आवडत्या छावा / छावीला
विचारायचे तरी कसे हो कॉलेजातल्या?
नुसतेच बघत बसायचे की काय?

ही गोष्ट प्रसिद्धीला येते आहे कारण त्यात काही उपयोगीता आहे...
(हीच उपयोगीता अमेरीकेतल्या मुक्तपणामुळे 'तितकीशी आवश्यक' वाटत नसावी शिवाय सामाजिक संदर्भही बदलत असावेत - अनुभवींनी खुलासा करावा)
मला त्यात आत्ता तरी काही वावगे वाटत नाहीये.

आपला फ्रेंड
गुंडोपंत

प्रत्येक भावनेचा उपयोग धंद्यासाठी उत्तमप्रकारे करून घेता येतो. कारण भावना ही बुद्धीशी निगडीत नसते.
त्यामुळे तिथे सारासार विचार मागे पडतो.
भावनेचा धंद्यात उपयोग -
१. वेगवेगळे डेज - माझ्या मुलाने काल हट्ट करून १५० रुपयांचे (२५ * ६ रुपये) फ्रेंडशिप बँड विकत आणले. आर्चीजने ठिकठिकाणी बॅनर्स लावली होती. भारतातील मध्यम / उच्च वर्गातील प्रत्येक मुलाने/मुलीने सरासरी ५ बँड विकत घेतले तर 'आर्चीज'ला किती फायदा झाला? काही विदा आहे का?
२. टी.व्ही. स्पर्धा - 'तुमच्या' राज्यातील गायक/गायिकेला मत द्या. समस प्रत्येकी ३ रुपये.
३. हॅरी पॉटर- तुझ्याकडे सातवे 'हॅलोज' नाही? तुझ्याकडे 'सेट' नाही?
४. यंत्रे, खडे, गुरू आणि देवदेवता
५. नेबर्स् एन्वी - ओवनर्स् प्राईड (टी.व्ही. कार, मोबाईल, फ्रीज... काहीही. यावर फक्त स्त्रियांची मक्तेदारी नाही.)
अशी अनेक उदाहरणे.
महत्त्वाचे म्हणजे 'हे आपल्याला मिळू शकत नाही' हा न्यूनगंड ग्राहकांच्या मनात उत्पन्न करण्याचा जाहिरातींचा प्रयत्न.

पूर्वी 'भावना ही मूक असते' अशी समजूत होती. आता 'भावना ही भूक असते' असे म्हणावे लागते.
पैसा मिळवण्यासाठी जग दिवसेंदिवस अधिकाधिक निर्लज्ज होत आहे, इतकेच वाटते.

फ्रेंडशिप डे चे काही माहिती नाही. फ्रेंडशिप बँडस् मात्र जोरात आहेत. सर्वत्र बँडस बांधून घेणारे तरूण/तरूणी, मुली /मुले दिसत आहेत.

आजच कँपात जायचा योग आला. मुलीला घेऊन गेले होते कारण तिला भावांना बांधायला राख्या घेऊन ठेवायच्या आहेत. जरी राखी पौर्णिमा तीन एक आठवड्यांनंतर असली तरी राखी एकाही मोठ्या दुकानात सापडली नाही. मॉलमधील तर नाहीच. नंतर एका शॉपिंग काँप्लेक्स मध्ये "प्रयत्न करून पहा" असे मॉलमधील एकाने सांगितले म्हणून तेथे गेले. तेव्हा समोरच्या एकाही स्त्रियांच्या म्हणून असलेल्या दुकानात नावालाही राखी ठेवलेली नव्हती. मग त्याच काँप्लेक्स मध्ये अनेकांनी कुठचेसे शॉपी म्हणून सांगितलेल्या एका दुकानाचा पत्ता आडव्या काढलेल्या गाळ्यांच्या मधून मधून शोधत गेले. तिथे राखीसारखे टांगलेले काही दिसले पण ते हे नवे फ्रेंडशिप धागे असावेत, कारण दुकानदाराने लगेच राखी नाही असे माना हलवून सांगितले. मग मी वैतागलेली पाहून एका मुलीने त्यातील एका मागच्या खबदाडात असलेले एक छोटे दुकान सांगितले. त्या एकमेव दुकानात शेवटी राखी मिळाली.

हा काळाचा महिमा. आमच्या वेळी राख्या होत्या (आमच्या आया आपापल्या भावांना राख्या त्यांच्या लहानपणी बांधत होत्या की नाही ते विचारले नाही) आता असे म्हणायचे की फ्रेंडशिप बँडस् आहेत. तसे पहायला गेल्यास या सर्व वरवरच्या गोष्टी आहेत. पण कसलाही विचार न करता बाहेरून आलेल्या बर्‍यावाईट गोष्टींचा चटकन स्विकार करणारी पिढी दिसली की ते मनाला फारसे आल्हाददायक वाटत नाही हेही तितकेच खरे.

हे सगळे आर्थिक राजकरण पितळी तांब्या यांना सहमत.
[१५० जरा जास्तच झाले]

MAITREEचं नातंच नाजुक फुलासारख अलगद फुलणार
आणि एकदा फूलन आलं की ...... गंध देत झुलणार.......

संपूर्ण चर्चा वाचली, वाचून असे वाटले की मुलांना पैशाचे महत्त्व कळण्याची गरज आहे.

फ्रेंडशीप डे हा आंतरराष्ट्रीय दिवस असावा का? याबाबत फारशी माहिती नाही परंतु तो अमेरिकन असावा असे वाटत नाही कारण ऑगस्टच्या सुरुवातीला अमेरिकेतील शाळा महाविद्यालये बंद असतात. वॅलेंटाईन डे, रोज डे आणि त्यानंतर हा मैत्रीदिन यांची भारतात चलती होण्याचे दिवस मात्र आहेत असे वाटते. एकंदरीतच भारताला आपण पौर्वात्य राहावे की पाश्चिमात्यांच्या एक पाऊल पुढे टाकावे याबाबत मनात संदेह आहे असे जाणवते.

पहिला मुद्दा मैत्रीचा घेतला तर 'तू माझा मित्र होतोस का?' असे म्हणून मैत्री होत असते आणि टिकत असते असे अभावाने होते. समान विचार, आचार, आवडीनिवडी, समान समाज यांतून माणसे एकमेकांच्या जवळ येतात. आपल्या मनातील भावना बोलून दाखवण्यासाठी वॅलेंटाईन डे, रोज डे, फ्रेंडशीप डे कामास येत असतील याबाबत दुमत नाहीच परंतु त्याचे इतके व्यावसायिकरण अपेक्षित आहे का? हा मुद्दा उरतोच. अमेरिकेत तसेही फारच कमी सण साजरे केले जातात. वाढदिवस, थँक्स गिविंग आणि ख्रिसमस सोडून एकमेकांना भेटवस्तू देण्यासाठी वॅलेंटाईन डे उरत असावा. मैत्री, प्रेम व्यक्त करण्यासाठी हा एक दिवस त्यांनाही पुरेसा असावा असे वाटते. आपल्याकडे आधीच सण-समारंभाची रेलचेल, त्यात हे दिवसेंदिवस वाढत जाणारे "डेज्" म्हणजे खिशाला भुर्दंड.

यांत जाहिरातदारांना सरसकट दोषी ठरवणे फारसे योग्य वाटत नाही. अर्थात, त्यांचा दोष नाही असे ही नाही, 'मागणी तसा पुरवठा' या तत्त्वाचे महत्त्व विसरून मागणी नसतानाही पुरवठा करण्यात जाहिरातदारांबरोबर पालकांचाही कल असतो. भारतातील अनेक सुशिक्षित दांपत्यांचे वार्षिक उत्पन्न १५ ते २० लाखांच्या घरात असल्याचे हल्लीच वाचनात आले. सदर कुटुंबात मुलांना हवे ते आणि नको ते ही पुरवण्याकडे पालकांचा कल दिसतो असे अनेकदा दिसून आले आहे. हे कदाचित,

• आपल्याला लहानपणी जे मिळाले नाही ते आपल्या मुलांना त्यांच्या लहानपणी मिळावे या सद्भावनेतून येत असावे.
• ओळखीच्या इतर मुलांकडे अमुक गोष्ट आहे, ती आपल्या मुलांकडेही असावी या ईर्ष्येतून येत असावे. किंवा
• मला माझ्या मुलांसोबत वेळ घालवणे अशक्य आहे त्यामुळे पैशाने त्याची निकड पुरवतो या अपराधीपणाच्या भावनेतून येत असावे.

मोबाईलचे वेड हे एक असेच पराकोटीला पोहोचलेले वेड वाटते. मुंबई-पुण्यासारख्या ठिकाणी जेथे पावलोपावली सार्वजनिक टेलिफोन उपलब्ध आहेत तेथे कोवळ्या मुलांच्या हाती ८-१० हजारांचे सेलफोन्स देणार्‍या पालकांना काय म्हणावे? हॉलमार्क वगैरे अमेरिकेतही एक एक कार्ड किमान ३ ते ४ डॉ. च्या खाली विकत नाहीत. भारतात एकेका ग्रीटींग कार्डची किंमत नक्कीच शंभराच्या घरात असावी आणि फ्रेंडशीप बँडची २५-५० च्या घरात. दोन तीन वर्षांपूर्वी हाताला रंगीबेरंगी झिरमिळ्या लावून फिरणारी पोरे पाहिली होती. त्यावरून त्यांना किती रूपयांचे बँड्स मिळाले याची कल्पना येते.

फ्रेंडशीप डे, रोज डे यांचे फ्याड हे कुमारवयीन मुलांना नजरेसमोर ठेवून पसरवलेले दिसते. भारतात या वयाच्या मुलांना अद्यापही स्वावलंबन किंवा स्वतः पैसे कमवून खर्च करण्यावर पालक उद्युक्त करतात असे वाटत नाही. पालकांनी हे करण्यास सुरुवात करून पाहावी कदाचित पैशाचे महत्त्व* कळू लागल्यावर मुलांमध्ये ही फ्याडे कमी होण्याची शक्यता वाटते.

उदाहरण म्हणून एक साधी गोष्ट की वॅलेंटाईन डे ला आपल्या वर्ग मित्र-मैत्रिणींना कार्डे- गोळ्या वाटण्याची प्रथा अमेरिकन शाळांत असते. अशा गोष्टींचे बजेट आम्ही करतो. अशाच प्रकारे वाढदिवसांचे बजेटही ठरवलेले आहे. समजा कार्डे-गोळ्यांसाठी १० डॉ. खर्च करायचे असे ठरवले असेल आणि मुलीला हव्या असलेल्या गोळ्या आणि कार्डे १२ डॉ.ची होत असतील तर २ डॉ. तिच्या कमाईतून वजा होतात. तिची कमाई ही घरातील अतिरिक्त कामे (यांत तिचे कपाट लावणे, खोली साफ करणे अंतर्भूत नाही) जसे, गाडी धुवायला मदत करणे, खरेदीला मदत करणे, साफसफाई करणे, झाडांना पाणी घालणे इ. इ. यांतून होते. जेव्हा कष्टाने मिळालेले पैसे इतरांना कार्डे आणि गोळ्या वाटण्यात जातात असे लक्षात येते तेव्हा खर्चाला आपसूक लगाम बसतो.

* पैशाचे नको ते महत्त्व अमेरिकेला कळल्याने शिक्षणाला गौणत्व प्राप्त झाल्याचे दिसते, यांतही सुवर्णमध्य साधण्याचे काम पालकांना करता येणे सहज शक्य असते.

"बाजार" शक्तींचे एक खेळ आहे अशाप्रकारचे डेज्, त्यात वहात आहेत पैसे वाले मुलं-मुली आणि ज्या आई-बापांकडे मुलाला खर्च करायला द्यायला पैसे नाहीत ती निम्न-मध्यम वर्गीय मुलं चुकीच्या वळणावर जायला लागले आहेत... पण गरिबाच्या मुलाला समजत नाही कि "पैसा आणि बुद्धि चे खोटे प्रदर्शन काही वेळच चालू शकते" आणि तो खड्ड्यात अडकतच जातो...
ह्या बद्दल एक छोटा सा व्यंग्य लिहिला आहे.... येथे पाहू शकता

http://sureshchiplunkar.blogspot.com

प्रियालींच्या पैशाचे महत्व आणि आवडाबाईंनी पण त्याच धर्तीवर पॉकेटमनीवरून जे काही लिहीले आहे ते पटणारे आहे. मला देखील लिखाळ यांनी लिहील्याप्रमाणे घरातील कामासाठी मोबदला कसला असे येथे येण्या आधी वाटायचे. पण त्यात थोडासा सुवर्णमध्य असण्याची गरज असते.

कॉलेज संपेपर्यंत सर्वसाधारणपणे भारतातल्या (आणि अगदी बर्‍याचदा अमेरिकेतीलही) भारतीय कुटूंबात आई-वडील मुलांची काळजी घेतात त्यांना काही काम करावे लागत नाही. पण त्यामुळे मुलांना पैसा वापरण कळत कारण त्यात अक्कल नसते पण पैसा मिळवणे अथवा तो "मॅनेज" करणे बर्‍याचदा जमत नाही. भारतात तर आता गाड्यांचे प्रमाण वाढल्याने, चुकीच्या पद्धतीने अमेरिकन प्रभाव वाढल्याने तरूण मुले वाहावत जाऊ शकतात. एखद्या सलमानने गाडि ठोकल्याचे त्याच्या नावामुळे वाचतो पण तोच प्रकार इतरत्रही होत असतो...

हक्क आणि जबाबदारी या एका नाण्याच्या दोन बाजू असल्यासारख्या असतात. पण बर्‍याचदा पालक प्रियालींनी वर दिलेल्या कारणांमुळे (अपराधीपणाच्या भावनेने, की मी जास्त वेळ देऊ शकत नाही वगैरे) "जबाबदारी"च्या नावाखाली काही अंशी आंधळे प्रेम करतात तर मुलांना कालांतराने आई-वडीलांचे प्रेम/जबाबदारी हे त्यांचे हक्क वाटतात!

आता थोडे अमेरिकेतील मुलांविषयी आणि वास्तवीक मोठ्यांविषयीपण (जे "नॉर्मल" म्हणता येतील असे लहान-मोठे, सामान्य-असामान्य) ः ह्या देशात जसे पैशाचे महत्व जरा अती आहे. प्रत्येक गोष्टीला काहीना काहीतरी किंम्त लावली जाते. लहान मुलांना कामाचा मोबदला मिळतो. त्याच प्रमाणे समाजसेवा पण मनात रुजवली जाते. अगदी आमची मुलगी साडेतीन वर्षाची असताना ती ज्या प्रीस्कूल मधे जायची तिथेपण तीच्या वर्गला नर्सिंग होममधे वृद्धांना भेटायला, त्यांची करमणूक करायला नेले होते. तिथपासून ते अमेरिकन सणावारी सूपकिचन (आता काही भारतीय संस्थापण तसे "सेवा" प्रॉजेक्ट करतात) करून बेघर लोकांना देतात. अमेरिकन पिस कोअर मधून बरेच तरूण जगभर अप्रगत राष्ट्रात जाऊन १-२ वर्षे कामे करतात, परत येतात वकील, डॉक्टरकी, अभियांत्रीकी, आंतरार्ष्ट्रीय राजकारण यात शिकतात, सर्व अनुभव एक्त्र करून मोठे होतात.(गेल्याच आठवड्यात अशा पद्धतीतून वर आलेल्या एका एम आय टी च्या प्राध्यापिकेला भेटण्याचा योग आला होता).त्यात अर्थातच वेळ आणि संयम द्यावा लागतो. मग तसे दान करणे पार बिल गेटस पर्यंत जाते. आता भारतीयंनी पण "ईंडीकोअर" म्हणून संस्था काढली आहे आणि त्यातून तरूण तरूणी भारतात येऊन २-३ महीन्यांसाठी झोपडपटट्यांमधे, वनवासी भागात जाऊन कामे करतात. त्याकाळात ते कुठल्याही नातेवाईक, व्यक्तिगत प्रवास वगैरे काही करत नाहीत.

आपल्याकडे दुर्दैवाने १०वी, १२वी, पुढचे प्रवेश, मग जीआरई, किंवा एमबीए वगैरे असे चक्रातून शिकत जातो.असे काम कर्ण्यातून काय मिळणार, आपल्याला कोणीतरी फसवेल असे वेगवेगळे संशय घेत एकदा का "महाजनो येन गता स पंथः" करत २५शी पर्यंत सर्व शिक्षण संपले आणि कामाला लागलो की झाले आणी कौटूंबिक जिवन सूरू झाले की बच्चा खूष बच्चे के माँबाप खूष...

भारतीय परंपरेत कमी वयात स्वतः पैसे कमवावे,आणि त्यातले खर्च करावे ही कल्पनाच नाही. अगदी लग्न झाले ,आता तरी काही कमवून आण असे म्हणण्याची वेळ येते,तो पर्यंत पालकांचीच जवाबदारी त्याला पोसण्याची.आता मुले शिकता शिकता काम मिळवायचा प्रयत्न करतात, पण कमी शिक्षण आणि अनुभव नसल्यामुळे कमी पैशावर त्याचे आणि त्याच्या कुटुंबाचे समाधान होत नाही. त्यामुळे परवड ही पाचविला पुजलेली.त्यामुळे शिकत असतांना फ्रेंड्शीप ब्रॅड् साठी पालकांनी पैसे दिले तरी त्यात नवल वाटत नाही. मोबदल्या पेक्षा समाजसेवा या वृत्तीने काम,आणि घरातल्या कामाचा मोबदला हा विचार अजून रुजलेला नाही.असे वाटते
भारतातील अनेक सुशिक्षित दांपत्यांचे वार्षिक उत्पन्न १५ ते २० लाखांच्या घरात असल्याचे हल्लीच वाचनात आले.
२ ते ७ लाख वार्षिक उत्पन्न असावे,असे वाटते.