bhimkund

महाराष्ट्रात थंड हवेची ठिकाणे तशी मोजकीच आहेत. त्यातलेच चिखलदरा हे एक ठिकाण. सातपुडा पर्वतराजीतील हे थंड हवेचे ठिकाण अमरावती जिल्ह्यात आहे. चिखलदऱ्याचा मनोरंजक इतिहास आपल्याला अगदी महाभारत काळापर्यंत मागे घेऊन जातो. पांडवांनी वनवासातील काही काळ चिखलदऱ्यात घालवला होता असे म्हणतात. येथे असलेल्या विराटनगरीतील जुलमी आणि भोगी राजा कीचक याचा वध भीमाने केला आणि त्याला विराटनगरीहून जवळ असलेल्या एका दरीत फेकून दिले. ती दरी म्हणजेच कीचकदरा. अपभ्रंश होत त्याचे नाव चिखलदरा झाले. ज्या दरीत भीमाने कीचकाला फेकून दिले, ती दरी आणि वरच्या अंगाला ज्या झऱ्यात भीमाने अंघोळ केली ते भीमकुंडसुद्धा पाहायला मिळते.

चिखलदऱ्याची समुद्रसपाटीपासूनची उंची 3564 फूट आहे. त्यामुळे तिथली हवा कायम थंड आणि आरोग्यदायी असते. सातपुड्याच्या सात पर्वतरांगांपैकी मेळघाट रांगेत चिखलदरा येते. मेळघाट रांग ही व्याघ्रप्रकल्प म्हणून घोषित केल्यामुळे येथे वाघांच्या शिकारीला बंदी आहे. चिखलदऱ्याच्या घाटात किंवा चिखलदऱ्याहून सेमाडोहला जाणाऱ्या रस्त्यावर वाघ दिसू शकतात. मोर, रानकोंबडा, अस्वले तर बऱ्याच मोठ्या प्रमाणात आहेत; मात्र सह्याद्रीतल्या सदाहरित जंगलांसारखी घनदाट हिरवीगार झाडी इथे दिसत नाही. इथले जंगल शुष्क पानझडीच्या अरण्याच्या प्रकारात मोडते. इथले मुख्य उत्पादन आहे कॉफी. कारण कॉफीला लागणारे 70 ते 80 फॅरनहीट तापमान येथे मिळते.

भीमकुंड ही ऐतिहासिक जागा गावापासून साधारणत: एक ते दीड किलोमीटरवर आहे. समोर साधारण 3500 फूट खोल दरी आहे. डाव्या हाताला दरीच्या सुरवातीला भीमकुंड हा झरा आहे. देवी पॉइंट गावापासून एक किलोमीटरवर आहे. शेवटी काही पायऱ्या उतरून इथे जाता येते. डोंगरातील एका भुयारात ही देवी वसलेली आहे. तिच्या डाव्या बाजूस चंद्रभागा नदीचा उगम आहे. नदीचे पाणी देवासमोरील छोट्या कुंडात जमा होऊन सरळ दरीत कोसळते. देवी पॉइंटहून जवळच मोझरी पॉइंट आहे. इथून समोरच गाविलगड किल्ल्याचा पश्‍चिमेकडचा भाग दिसतो. इथल्या दरीतच मोझरी गावही दिसते. याच बाजूला हरिकेत पॉइंटही आहे.

इथले नर्सरी गार्डन बघण्यासारखे आहे. हे नर्सरी गार्डन वन खात्याने बांधले आहे. तऱ्हेतऱ्हेचे वृक्ष आणि फुलझाडांनी सजवलेले हे गार्डन संध्याकाळी जाऊन आराम करण्यासाठी उत्तम आहे. येथे लहान मुलांसाठी झुकझुक गाडीही आहे. या गार्डनमध्ये कॉफीच्या झाडांचीही लागवड केलेली आहे.

tiger

नर्सरी गार्डनहून सेमाडोहाच्या रस्त्याला लागले, की काही अंतरावर डाव्या बाजूला एक कच्चा रस्ता लागतो. त्या रस्त्याच्या शेवटी पंचबोल पॉइंट लागतो. येथे उभे राहिल्यास समोर चारही डोंगरांनी वेढलेली खोल दरी दिसते. येथे मोठ्याने आवाज केल्यास पाच वेळा प्रतिध्वनी ऐकू येतो. वैराट देवी हा इथला प्रसिद्ध पॉइंट. चिखलदऱ्यापासून 11 किलोमीटर दूर 3866 फूट उंच डोंगरावर वैराट देवीचे मंदिर बांधलेले आहे. खरी देवी पश्‍चिमेकडील खोल दरीच्या एका उभ्या फड्यातल्या भुयारात आहे. तिथे स्त्रिया, मुले आणि सामान्य माणसाला पोचणे अशक्‍य आहे, त्यामुळे हे नवे मंदिर बांधण्यात आले. चिखलदऱ्याच्या दक्षिणेला तीन किलोमीटरवर बहामनी किल्ला आहे. हा किल्ला पाहण्यासाठी एक पूर्ण दिवस लागतो. आत जुन्या इमारतींचे अवशेष, तोफा वगैरे आहेत. इथली दुहेरी तटबंदी अजूनही चांगल्या स्थितीत आहे. याशिवाय इथले शक्कर तलाव, देवी तलाव, मछली तलाव, काला पानी तलाव आणि मंकी पॉइंट अशी काही ठिकाणे प्रसिद्ध आहेत.

चिखलदऱ्याला जाण्यासाठी मुंबईहून रेल्वेने बडनेरा जंक्‍शन. बडनेऱ्याहून एस.टी.ने अर्ध्या तासात अमरावतीला जाता येते. अमरावतीहून चिखलदरा 94 किमी आहे. इथून थेट एस.टी.ही उपलब्ध आहे. नागपूरहूनही चिखलदऱ्याला जाता येते.