अमेरिकेत बसलेल्या माझ्यासारख्या बोंबिलखाऊ कुडाळदेशकरांना असे लेख वाचायला लावणे म्हणजे दुष्टपणाचा कहर आहे असे माझे स्पष्ट मत आहे. ;-)

असो.

मनुष्यजन्मात बोंबिल खायला मिळणे हे त्या ८४ लक्ष योनींच्या फेर्‍यातील केलेल्या पुण्याईचे फळ आहे असे मी मानतो! :)

संपूर्ण सहमत.

माहीतगार, चोखंदळ, रसिक, व खाण्यापिण्याचा षौक असलेल्या वाचकांनी कृपया उत्तरे द्यावीत

हे सगळं असूनही बोंबलाच्या प्रश्नांची उत्तरे सध्या मला नाही माहित याचे कारण बोंबील दिसले की ते फक्त गट्टम् करायचे इतकेच माहित आहे.

बोंबील हा माझा वीक पॉईंट. भारतात उतरल्यावर रात्री ३ वाजता एकदा बोंबलाचे उरलेले आंबटतिखट आणि ब्रेड (भूक लागली नसताना) खाल्ले होते, ते येथे आठवून गेले.

बोंबील ज्याला आवडतो तो खरा मासेखाऊ असे माझे मत आहे. ;-) आमच्या वसईला बोंबलाचे खास आंबट तिखट बनवतात. ते इतरत्र बनत नाही आणि सर्वांनाच आवडते असे नाही. पण त्याची चटक एकदा लागली की माणूस वेडावतो. लसणाच्या फोडणीवर चिंचेचे पाणी आणि त्यात तिखट-मीठ-हळद लावून शिजवलेले बोंबील, डोळ्या-नाकातून पाणी काढत खाण्यातली मजा वेगळीच. सर्दीवर जालिम उपाय. ;-) सारस्वत पद्धतीच्या या आमटी भाताबरोबर तळलेले बोंबील खाऊन पाहा, आवडतील हे निश्चित.

पापलेट, सुरमई, हलव्यासारखे माशांना बोंबिलांसमोर नखाचीही सर नाही. मांदेळी, करंदी, कर्ली यांची गोष्टच वेगळी.

याखेरीज राहिले सुके बोंबील. कोळीवाड्यात चक्कर मारली तर बोंबील सुकवण्याच्या तारांच्या १०० हात जवळून लोक जाणार नाहीत पण माझ्यासारखे दर्दी पोटात कावळे कोकलल्याने बेजार होतील. :) या सुक्या बोंबलांच्या काड्या वांग्याच्या भाजीत घातल्या तर अप्रतिम चव येते.

बोंबलाला बॉम्बे डक बहुधा त्याच्या सफेत पांढर्‍या रंगावरून म्हणतात. प्रश्नांच्या योग्य उत्तरांच्या मी ही प्रतिक्षेत आहे. तसेच, या माशाबद्दल अधिक माहिती वाचायलाही आवडेल.

तोपर्यंत बॉम्बे डक विषयी विकिवर मिळालेली बातमी वाचा... मजेशीर आहे.

अवांतरः मला चित्रगुप्ताने सांगितले की स्वर्गात सर्व प्रकारची पक्वान्ने आहेत पण बोंबील नाही आणि नरकात फक्त बोंबील आहेत तर मी खुशीने नरकात जाईन.

बोंबील खावेत तर तळलेले नाहीतर आलं-लसूण-कोथिंबीर-खोबरं इत्यादी पाट्यावर वाटून बनणार्‍या मसाल्यात रंगून येणार्‍या हिरव्या सुक्या ग्रेव्हीत. 'बरा दबदबीतसा कर' अशी एकदा (बरीचशी अनावश्यक) सूचना आजीला केली, की मग केवळ परमेश्वराचा प्रथमावतार ताटात येण्याची प्रतीक्षा करावी, आणि मग जाणिजे यज्ञकर्म म्हणून सुरुवात करावी.

पापलेट, हलवा, सुरमई इ. मासे कितीही चविष्ट असले, तरी त्यांच्यात एक काहीसा मठ्ठपणा आहे. बोंबलांची नजाकत, लुसलुशीतपणा असे काही त्यांच्यात आढळत नाही. इतर कुठे हा मिळत असेलसे वाटत नाही. इकडे फार फार तर सी बास माशाची चव थोडीशी बोंबलांच्या जवळपास येते.

तात्या,
चर्चा प्रस्ताव आवडला.

सुके बोंबिल तळून खातात पण बोंबिल बटाट्याची तर्रीबाज रस्याची भाजी करुन खाण्याचीही पद्धत आहे. ओला बोंबिल खाण्याचा योग काही अजून आलेला नाही.तो कसा लागतो हेही नाही सांगता येणार.सुका बोंबिल जेव्हा चखना म्हणून मिळतो त्याची मजा क्या कहने.बाकी प्रश्नांची उत्तरे देता येणार नाहीत.आपले काम आहे.ओन्ली खाणे.आम्ही गोड्या पाण्यातले मासे खाणारे,
(वामट,राहू, म-हळ, गंगावरी,पतुला,मलघा,जलवा,करोटी,मु-ही,लहानी कोंळंबी उर्फ झींगे,मोठी कोळंबी,याचे चाहते आहोत)एकदा पापलेट अन खेकडे फ्राय म्हणून खाल्ली आहेत.बाकी समुद्री माश्यांचा योग तसा कमीच.

ताजे मासे न मिळणार्‍या आमच्या घाटी प्रदेशात बोंबील, सोडे, सुकट आणि गोड्या पाण्यातले खेकडे हेच मत्स्यावतारी पदार्थ मिळतात. सुके बोंबील घरी तळले की पार १०० फुटावर असलेल्या शंकराच्या देवळासमोर गोट्या खेळत असलेल्या आम्हाला त्याचा सुगंध आल्याने भुकेने कासावीस होऊन हेतुपुरस्सर बल्ल्या करुन चड्डी सावरत घरी येणे अपरिहार्य होत असे.

पुण्यामुंबईत कधी कधी ओले बोंबील वगैरे प्रकार खाल्ले आणि त्याची मौज तर क्या कहने!!!

विठ्ठलकॄपेने आखाड म्हैना चालू आहे. यंदाची गटारी बोंबलासोबत साजरी करावी म्हणतो.

- गटारकर्ण

सुके बोंबील घरी तळले की पार १०० फुटावर असलेल्या शंकराच्या देवळासमोर गोट्या खेळत असलेल्या आम्हाला त्याचा सुगंध आल्याने भुकेने कासावीस होऊन हेतुपुरस्सर बल्ल्या करुन चड्डी सावरत घरी येणे अपरिहार्य होत असे.

बोंबलाच्या वासाने एखाद्या मध्ये चक्क लाळ गळेपर्यंत भूक निर्माण होते तर एखाद्याला मळमळ उलट्या होउन अन्नावरची वासना उडते. घटना एकच पण दोन भिन्न व्यक्तींवर त्याचे १८० अंश आउट ऑफ् फेज परिणाम होतात. त्या व्यक्तिवरचे संस्कार हे एक महत्वाचे कारण असते, जेव्हा एखाद्याचे अन्न हे दुसर्‍याचे विष बनते त्यावेळी त्यांचे सहजीवन अशक्य बनते. पण दोन्ही गोष्टी नैसर्गिकच आहेत. उपक्रमावरील प्रतिसादातून या गोष्टी सहजपणे दिसतात. त्यामुळे विकृती हे देखिल प्रकृतीच आहे पण समाजाला मान्य नसलेली. कारण त्यामागची प्रेरणा नैसर्गीकच असते. यावर अजून काही पण नंतर....
प्रकाश घाटपांडे

ज्यांना तात्याने छळले आहे. त्यांनी तात्याला खालील प्रायश्चित्त द्यावे.
८४ लक्ष योनीतून पुढील जन्मी तात्याने बोंबील व्हावे. व या लोकांनी ( मास मच्छी न खाणार्‍या देखिल् ) बोंबील रुपी तात्याला फ्राय करून, खारवून , ग्रेव्हि घालून अजून काय काय करुन यथेच्च चापावे.
( म्हणजे उरलेल्या योनीतील जन्मासाठी तात्याल १०० % सवलत मिळून तात्या परत मनुष्य योनीत जन्माला येईल)
प्रकाश घाटपांडे

तात्यांना
बोबील १ महीना बंद करा ते तुमचे सगळे काही मान्य करतील!
तात्या इकडे लगेच निमुटपणे!

(आता कळलं? तात्या भांडाफोड करायचा ट्राय करतायेत! :) )

मजकूर संपादित. सदस्यांवर टिप्पणी करणारा मजकूर संपादित केला आहे.

आपला
गुंडोपंत
(महाराष्ट्र टाईम्स ची खबर म्हणजे गुंडोपंतावरून उचलेले पात्र)

आरं तात्या लय भारी विषय काढला बाबा तू !

कोकणामध्येच बोंबिल घ्यायचं असल्यास ( होलसेलमध्ये) आपली पसंती दासगावला असते. इथं लागलं तेवढ्या व्हरायटी मंदी बोंबिल आन सुकी मासळी मिळत्ये. महाड तालुक्‍यातील दासगाव येथे दर शनिवारी भरणारा आठवडा बाजारात दिवसाला 5 ते 10 लाख रुपयांची सुक्‍या मासळीची उलाढाल होते. दासगावचा हा बाजार सुक्‍या मासळीचा बाजार म्हणून ओळखला जातो. कोकणातील प्रमुख व्यापारी केंद्र व बंदर म्हणून दासगावची ओळख इतिहासात आहे. सागरी मार्गाने होणारी माल वाहतूक व देवाणघेवाण याच बंदरावर होत असे. परदेशी आयात-निर्यातीचा व्यापार तसेच घाट माथ्यावरील व्यापार येथून चालत असे. पूर्वी मालाला येण्या-जाण्यामुळे येथे व्यापाराची सुरुवात झाली. दासगाव हे तालुक्‍यातील लहान गाव आहे. बदलत्या काळानुसार रस्ते वाहतूक व माल वाहतुकीची अन्य साधने उपलब्ध झाल्याने येथील व्यापार ठप्प झाला; परंतु आठवडा बाजार आजही चालतो.

दासगावला मत्स्यव्यवसाय तितकासा नाही. परंतु येथील बाजारात येणारी सुकी मासळी श्रीवर्धन, भरडखोल, बाणकोट, अलिबाग, मुरूड, हर्णे, मुंबई परिसरातून येते. पूर्वी धान्य देऊन मासळी खरेदी केली जायची. जवळच्या धर्मशाळेत जहाजातून येणारे धान्य उतरवले जाई. महाराष्ट्राच्या बहुसंख्य ठिकाणी ही मासळी जायची. आज धान्याची जागा पैशाने घेतली आहे.

शनिवारी सकाळी बाजारात दुकाने मांडली जातात. सुक्‍या मासळीचे ट्रक येथे तयार पोहचतात. त्यातून पोती, पाट्या उतरविल्या जातात. घाऊक खरेदीसाठी मोठमोठे वजन काटे येथे तयार असतात, तर किरकोळ विक्रीसाठी सुक्‍या मासळीचा ढिग रचून दुकाने तयार होतात. सकाळपासूनच बाजारातील वर्दळ वाढते. ग्रामीण भागातून मोठ्या प्रमाणात ग्राहक येत असतात. रायगड, रत्नागिरी, ठाणे, मुंबईतून घाऊक खरेदीदारही येथे येतात. काही तासांतच घाऊक खरेदी उरकली जाते; तर दुपारी 1 वाजेपर्यंत किरकोळ बाजार सुरू होतो. या बाजारात सुकट, बोंबिल, लहान बोंबिल, वाकटी, आंबाडी, भेळ यांसारखे असंख्य प्रकार आणि सोडे उपलब्ध असतात. 40 रुपयांपासून 100 रुपये किलोपर्यंत येथे भाव असतो.

सर्वाधिक 450 रुपये किलो असा भाव सोड्यांना असतो. अलिबागहून येणारे सागर मुंडे गेले 20 वर्ष या ठिकाणी मासळी विकायला येतात. मासळीचा भाव सोन्याच्या भावाप्रमाणे बदलत असतो. मे महिन्यात सर्वाधिक मागणी व भाव असल्याचे त्यांनी सांगितले. शहरी भागात गहू, तांदूळ वर्षभरासाठी जसा भरून ठेवला जातो तसे ग्रामीण व शहरी भागातही सुकी मासळी वर्षभरासाठी भरून ठेवली जाते. घाऊक व किरकोळ विक्रीचा विचार केला तर दर शनिवारी या बाजारात 5 लाख रुपयांच्या पुढे उलाढाल होते.

मे महिन्यात ही उलाढाल तब्बल दहा लाख रुपयांपर्यंत जाते. महाड, माणगाव, गोरेगाव, म्हसळा व इतर जिल्ह्यांतून घाऊन व्यापारी येथे मोठी खरेदी करतात. दासगाव बंदर आता इतिहास जमा झाले आहे. येथून पूर्वीप्रमाणे कोणताही व्यापर चालत नाही. आजूबाजूचे तालुके विकसित झाले आहेत. स्थानिक मत्स्यव्यवसायही कमी झाला आहे. तरीही वर्षानुवर्ष परंपरा असणारा हा बाजार आजही लाखो रुपयांची उलाढाल करत टिकून आहे.

तात्याच्या रक्षणा, घेतसे अवतार । वाहण्या त्याचा भार "नेटा'वरी ।। जेव्हा केव्हा संकट,येतसे धाऊन। आवरी तात्याला विसोबाचं खेचर ।।

तात्या,
ज्या काळी मी मासे (थोडे फार) खायचो त्यावेळी मला झिंगे (म्हणजे प्रॉन्स ना !) आवडायचे. एकदा मालवण ला गेलो असताना बांगडा खाल्ला होता. तो फारच आवडला होता. हरिहरेश्वरला गेलो असताना शिंपल्यातले प्राणी खाल्ले होते. त्यांचे नाव आठवत नाही पण चिंबोळ्या की कायसे से होते :).

माझ्या केरळी मित्राने माशाचे लोणचे खायला दिले होते. ते अफलातून सुंदर होते हे आठवते.

बाकी चर्चा प्रस्ताव मस्तच. बोंबील हा पदार्थ कोणाला आवडत असेल असे मला कधी वाटलेच नव्हते. तो इतक्या सर्वांना आवडतो हे वाचून नवल वाटले. त्यामुळे हे वाक्य हळूच लिहित आहे :)
--लिखाळ.

जय स्वावलंबन ! कष्ट करा ... कष्ट करा !

हा फोटो गुंडोपंतांच्या खरडवहीतून (त्यांची परवानगी न घेता) चोरला.

मराठी असे आमुची मायबोली तिला बैसवूं वैभवाच्या शिरी |
***********************************
श्री.तात्या आणि प्रियाली यांनी केलेले बोंबिलस्तवन वस्तुनिष्ठ नाही. ते आत्मनिष्ठ आहे. त्यांची ती वैयक्तिक आवड आहे.त्यामुळे त्या माशाविषयी किती लिहू आणि किती नको असे त्यांना झाले आहे.शंभर मासेखाऊ माणसांना विचारले तर त्यांतील वीस जण सुद्धा " बोंबील मला फार आवडतो" असे म्हणणार नाहीत. त्याला ना चव ना ढव. काहीच नसले तर आपला तोंडी लावायला ठीक आहे!
......कोकणात आमच्या घरी अनेक प्रकारचे मासे असत.त्यांत अधिक करून बांगडे, पेडवे,सौंदाळे, दोडखारे,इणगां,तिसर्-या,खुबे, सुंगटे(कोळंबी) इत्यादि.. कारण ते मासे स्वस्त. पापलेट, सरंगा, इस्वण (सुरमय. मत्स्यनामे स्थलपरत्वे भिन्न भिन्न असतात.) इ. मोठे मासे क्वचित . कारण ते महाग.
.....पण बोंबील मासा आमच्या घरी कधी केलाच नाही. कारण मालवण, वेंगुर्ले, शिरोडे या किनारपट्टीवर तो मिळतच नाही.( किंबहुना सिंधुदुर्ग जिल्ह्यात मिळत नसावा.उत्तर कोकणात मिळतो.) ताजे बोंबील खाल्ले ते पुण्यात आल्यावर. पण मुळीच आवडले नाहीत.सुका बोंबील तर अजून उष्टावलेला नाही. श्री.तात्या आणि प्रियाली यांनी केलेले रसभरित वर्णन वाचले तरी बोंबील खायची इच्छा होत नाही.किंबहुना सुका बोंबील भाजल्यावर येणार्‍या वासाविषयींची माझी प्रतिक्रिया ही श्री. प्रकाश घाटपांडे यांव्या प्रतिक्रिये सारखीच आहे.

|
***********************************
बोंबील माशाची निंदा श्री. तात्यांना कदापि सहन होणार नाही, ते खपवूनच घेणार नाहीत, याची कल्पना होती. त्यामुळे त्यांचा हा हल्ला अनपेक्षित नव्हता.लेखनाच्या बाबतीत तर तात्या सिद्धहस्तच आहेत. त्यांना कधी काय कल्पना सुचतील सांगता यायचे नाही.
....आमच्या कुडाळ सावंतवाडी भागात हा मासा मिळतच नाही. लहानपणी खाल्ला असता तर तर कदाचित् चटक लागली असती. तसा कोणताच मासा मला वर्ज्य नाही. मोरी(लहान शार्क) मासा पण खाल्ला आहे.आवडला नाही. त्याला उग्र हिमूस वास येतो.
..... माझा असा एक समज झाला आहे की माशात जेवढे काटे अधिक तेवढा तो अधिक चवीचा.पेडवे, कर्ली, हे खूप काट्यांचे मासे अधिक चविष्ट असतात. त्या मानाने सुरमयी फिकी.( काटा न लागता कर्लीचा तुकडा खाणे हे येरागबाळ्याचे काम नोहे.) बोंबिल माशात तर काटा दिसतच नाही. असतो तो अगदी मऊ. चावून खावा असा. म्हणून त्या माशाला फारशी चव नसावी असा माझा ग्रह झाला आहे. आता श्री.तात्यांच्या हातचा खायचा कधी योग येईल तेव्हाच तो ग्रह दूर होऊ शकेल