पाश्‍चिमात्य भोजनातले वाइनचे प्रस्थ यापेक्षाही अधिक गूढ आणि गाढ आहे. अमुक प्रकारच्या मांसाच्या आणि अमुक प्रकारच्या सॉसबरोबर तमुक प्रकारची वाइन, असे संकेत हे या भोजनपरंपरेचा राजरोस हिस्सा आहेत. यातले संकेत आणि वैयक्तिक प्रचिती व रुचीनुसार त्यात करायचे बदल ही जिभेचे चोचले सांभाळण्याची कला मानली जाते. मासे आणि कोंबडीचे मांस रंगाने पांढुरके असते. त्याबरोबर सफेद वाइन घ्यावी. बोकड, बैल, डुकरे यांचे मांस रक्तवर्णी (तांबडे) असते. त्याबरोबर लाल वाइन घ्यावी, असा एक ढोबळ नियम सांगितला जातो. तो फारच सरधोपट आणि निर्बुद्ध ठोकताळा आहे. वाइन व खाद्यपदार्थांची सांगड ही गंध, चव, स्वाद यावर बनवायची असते, निव्वळ मांसाच्या रंगावर नव्हे. हा रंगाचा ठोकताळा आला याचे एक कारण म्हणजे मासा व कोंबडीचे मांस पदार्थ बनविताना वापरले जाणारे पदार्थ (खारवण, व्यंजवण, मसाले, सॉस) निराळ्या बाजाचे (ढंगाचे) असतात. उदा. मासे करताना अगोदर लिंबू, मीठ चोळून ठेवतात. याला खारवण किंवा व्यंजवण म्हणतात (इंग्रजीत मेरिनेशन). माशाच्या चवीत या व्यंजवणाची खूण लोण्यावर तळला तरी शाबूत राहते. अर्थात अगदी सौम्य स्वरूपात. मासा खाल्ल्यावर त्यांची चव तोंडात अगोदर पसरते. त्यावर सफेद वाइन घेतली, तर सफेद वाइनचा आंबटपणा सौम्य बनतो व वाइन अधिक प्रसन्न लागते. तात्पर्य मांसाच्या रंगापेक्षाही पदार्थ शिजवताना शिरलेला मसाला, स्वाद व रंग देणारे पदार्थ (उदा. पुदिना, कोथिंबीर, सेलरी) यांची वाइनच्या गुणधर्मांबरोबर खुबीने सांगड घालायची ही "पाककला' आहे.

माझ्या या नावामुळं वाचकांना लय तरास झाला. त्याबद्दल मला लय खेदपूर्ण दुखवटा होतो हाय. तवा मी हे नाव आताच्या आता टाकून देऊन ओरिजनल नाव घ्येणार हाय.

मजकूर संपादित.

लेख आवडला. माहितीपूर्ण आहे. आपण लिहिलेला आहे का? मूळ लेखमालेचा दुवा देता येणे शक्य आहे का?

काही अधिक माहिती:

"डायोन्युसस' हा वाइनचा, वनसृष्टीचा, मुक्त स्वैर वर्तनाचा देव आहे.

डायोनायसस (Dionysus) हा ग्रीक समजुतींनुसार भारतातील शिवशंकर मानला जातो. रोमन पुराणांनुसार त्याला बाकस (Bacchus क वर थोडा अधिक भर) म्हटले जाते. ग्रीक पुराणांनुसार (किंवा तत्कालिन इतिहास) हा देव सर्वप्रथम भारतात आलेला ग्रीक असे समजले जाते.

या वाईनचा समग्र इतिहास येथे वाचता येईल.

अवांतरः
१. रिचर्ड ऍटेनबरोंच्या गांधी या चित्रपटात गांधीजींचे मित्र रेव्ह. चार्ली अँड्र्युज यांना ट्रेनच्या टपावर बसलेला एक मजूर [जलाल आगा़] विचारतो, "आप ईसाई हो? मुझे एक ईसाई मालूम है जो खून पिती है और मांस खाती है|" (शब्दशः आठवत नाही परंतु या संवादाची आठवण लास्ट सपर बद्दल वाचून हमखास होते.)

रेव्ह. चार्ली अँड्र्युजबद्दल माझ्या अनुदिनीवर येथे वाचता येईल.

२. आपल्या नावामुळे वाचकांना त्रास होण्यापेक्षा आपल्यालाच जास्त त्रास होईल कारण सदस्य आपल्याकडे गांभीर्याने पाहणार नाहीत असे वाटते. तेव्हा नाव बदलण्याच्या निर्णयाचे स्वागत!

वाइन ज्याला भारतीय मूळ शब्द आहे "सुरा" ही पौराणिक भारतात पण होती. पण त्याचे व्यसन होऊन काय होऊ शकते हे समजल्यावर त्याची सामाजिक प्रतिष्ठा लयास गेली आणि एका अर्थी दुसरे टोक गाठले गेले.

भारतात वाइनच्या अतिरेकामुळे झालेल्या दोन प्रसिद्ध पौराणी़क (अथवा ज्याला भारतात "इतिहास" असेही म्हंटले जाते त्या महाभारतातील) गोष्टी :

रोमन साम्राज्याच्या बाबतीत पण म्हणले जाते की त्यांच्यात वाइन पिणे समाजीक होते. त्यात ते वाइन नंतर शिसाच्या (लेडच्या) भांड्यामधे करायचे. परीणामी ते शिसे दारूमधे विरघळायचे (लीचींग). शिसे हे डोक्यासाठी आणि इतर इंद्रियांसाठी विषारी असल्याने त्याचे परीणाम सर्व समाजावर होवू लागले आणि त्यातच बाकीच्या गोष्टींमुळे शेवटी हे पश्चिमेतील अजिंक्य साम्राज्य बघता बघता लयास गेले. याबाबतीत USEPA चा हा दुवा पहा .

थोडक्यात मला इतकेच म्हणायचे आहे की वाइन घेणे चांगले-वाईट हा प्रश्न नाही, पण आधीच्या चर्चेप्रमाणे "तिच्या नशे बरोबरच" तिला सामाजिक प्रतिष्ठा देण्याची अथवा उदात्तीकरण करण्याची काही गरज नाही . अमेरिकेत पण मधे "रेड वाइन" घेणे प्रकृतीस चांगले असते असेम्हणायला लागले पण नंतर डॉक्टरपण सांगायला लागले, वाइन औषधा सारखी चांगली असते जर ती औषधाइतकीच घेतली तर!

वाइन बद्दलची माहिती आवडली.विषेशतः वाइन परंपरेचा शोध घेण्याचा प्रयत्न आवडला.

अवांतर;) बिरुटे गुर्जीचे आपण केलेले कौतुक कसे विसरता येईल.आपण नाव बदला की बदलू नका,
जे लेखन आवडेल त्याला दाद देऊ.
नाही आवडले की आम्ही आमच्या शब्दात समाचार घेऊ. ;)

आपल्या माहितीबद्दल आणि दुव्यांबद्दल आभारी आहे.

नाही सदर माहिती ही नेटवर उपलब्ध नाही. आमच्या मराठवाड्यातून एक मासिक प्रसिद्‌ध होते. त्याचा खप मर्यादित असला तरी बऱ्यापैकी माहितीपूर्ण असते. वसुंधरा त्याचे नांव. त्यातच उपरोक्त लेखाची माहिती आलेली होती. असो. त्यातील काही संपादीत भाग या ठिकाणी दिलेला आहे.

वाईन हा विषय केवळ वादग्रस्त नसून त्याच्या खोलात जाऊन अभ्यास करायला पाहिजे असे माझे प्रामाणिक मत आहे. माझे सर्व उद्योग धंदे(दूधाची डेअरी, थोडीशी शेती आणि लोकांना शिकविण्याचा धंदा अर्थातच मास्तरकी) सांभाळून जेवढे शक्‍य होईल तेवढी माहिती मिळविण्याचा हा प्रयत्न.

(नावात काय आहे? असे कोणीतरी म्हटलेलेच आहे. पण आम्हाला हे मंजूर नाही काहीतरी नाव पाहिजेच. शिवाय ते मिश्‍किलही हवे. अर्थात मिश्‍किल नाव असल्यावर गंभीर लेख लिहिता येत नाही असे थोडेच आहे. असो माझे बदलेले नांव, विसोबाचं खेचर, आहे की नाही मजेदार! )

लेख आवडला.
-- लिखाळ.

परदेशात भारतीयांनी एकमेकांकडे पाहून स्मितहास्य करावे असे मला वाटते.

वा वा वा! अगदी धुंद विषय आहे हा!
माझी कल्पना, वाईन कशी प्यावी याची.

रक्तवर्णी वारूणी घ्यावी. सुरेखशा एका हाताच्या पंजात न मावणार्‍या देठाच्या चषकात.
पण चषक भरून नव्हे... अगदी थोडी तळाशी राहील इतकीच. एकदा तो धुंद गंध श्वासात जाऊ द्यावा. समोर शेकोटीचा जाळ पटलेला असावा. मंद दिव्यांच्या प्रकाशात, कोरीव काम केलेल्या मखमलीच्या कोचावर बसून त्याची उब यावी न यावी इतपत अंतरावर बसणे असावे. एखादी सुरेख आवाजातली गझल अगदी शांत आवाजात सुरू असावी. सोबतीला खुप दिवसांनी भेटलेला जुन्या गप्पा मारणारा मैतर असावा. गप्पा रंगात याव्यात. वाईन संपत जावी, नवी नवी कुपी उअघडत जावी. वारूणीचा आग्रह नसावा पण चषक भरलेला असावा. सोबत खायला म्हणून तळलेले झिंगे, थोडे निरनिराळे चीज.

बोलणे अचानक थांबल्यावर बाहेरच्या पावसाचा आवाज यावा.

परत बोलणे सुरु व्हावे. हळू हळू अजून मित्र-मैत्रिणी जमत जाव्यात, बोलण्याचे विषय रंगत जावेत, रात्र धुंद होत जावी.

हळूहळू सगळे शांत होत जावे... नकळत वारूणीचा हलकासा अंमल यावा. अगदी जाणवेल न जाणवेल असा. सगळे शांत आहेत असे पाहून आपण दार उघडून बाहेर यावे. पाऊस थांबला आहे नि समोर सुरेखसा पौर्णिमेचा चंद्र ढगा आडून दिसतो आहे, याने आपण हरखुन जावे. समोरच्या झुडुपावरचे थेंब त्या चंद्र प्रकाशात चमकावेत.. आपण त्या चमकण्यात विरघळून जातो आहोत हे वाटणे तसेच वाटू द्यावे. अचानक सगळे शांत झाल्यावरही सुरूच असणार्‍या गझलमधून एक तान बाहेर पर्यंत ऐकु यावी...

ही तान, आता नक्की पडेल असं वाटणारा पण न पडणार ओघळणारा झुडुपावरचा थेंब, ढगा आडून अचानक पणे दिसलेला तो चंद्र! बस आयुष्य इथेच येवढेच असावे त्या थेंबात सगळ्या मित्र मैत्रिणी सोबत विरघळून जावे!

आपला
गुंडोपंत

फ्रेंच लोकांची जीवनशैली ( आहारातील प्राणीजन्य मेद, लोणी, चीजचे प्रमाण, व्यायामाचा आळस वगैरे) हृदयविकाराला अत्यंत पोषक असली तरी फ्रेंच लोकांमध्ये हृदयविकाराचे प्रमाण अत्यंत कमी आहे . फ्रेंच लोक पाण्यासारखी पितात ती रेड वाईन आणि तिच्यातील रेसव्हरट्रॉल हा घटक यामुळे हृदयविकारापासून संरक्षण मिळते, असा दावा आहे.
अधिक माहिती इथेपहा
सन्जोप राव

छान आहे.

लेख मस्त आहे. शँपेनबद्दल लिहा की कोणी.

रंग' आणि "बांधा' या दोन घटकांवर वाइनच्या प्रमुख शाखा बसविल्या आहेत. या शाखांना उपशाखा आहेत, कुळी आहेत "घराणी'सुद्धा आहेत! पण तो झाला खासियतीने धंदा चालविण्यातला तपशील. तूर्तास आपण प्रमुख नऊ वर्ग किंवा शाखांचा विचार करणार आहोत. हे प्रमुख वर्ग म्हणजे
१ सफेद वाइन - हलक्‍या शेलाट्या बांध्याच्या वाइन्स.
२ सफेद - पूर्ण/ठाशीव बांधाच्या वाइन्स.
३ सफेद-फुर्फुरी/फेसाळ नूरी (लकाकणाऱ्या) वाइन्स.
४ सफेद खुशबुदार वाइन्स.
५ गोड-टेबल वाइन्स.
६ लाल हलक्‍या/शेलाट्या बांध्याच्या वाइन्स
७ लाल-मध्यम बांधा वाइन्स.
८ लाल - पूर्ण/ठाशीव वाइन्स
९ जोम दिलेल्या वाइन्स.

वाइनचे हे वर्गीकरण पत्करण्याची दोन प्रमुख कारणे आहेत ः पहिले कारण म्हणजे वाइन खरेदी-विक्री करताना "रंग' आणि "बांधा' या विशेषणांवरच त्यातले भेद सांगण्याची रूढी आहे. उदा. ः विकणारा दुकानदार ""साहेब ही रेड वाइन घ्या, लाइट बॉडीची आहे'' असे सांगतो. दुसरे म्हणजे या प्रत्येक वाइनवर्गाशी काही द्राक्षांच्या जाती आणि वाइन बनवायची विशिष्ट रीत निगडित आहे.

------------------------------------------------------------------------------
मजकूर संपादित. इतर सदस्यांवर टिप्पणी करणारा प्रतिसादातील भाग अप्रकाशित केला आहे.

इतके प्रतिसाद होऊनही आम्हाला काही नशा येईना ! वाइन घेतली तर डोक्याला मुंग्या येत नाही.त्याच्यासाठी नेहमीचाच ब्रँड पाहिजे.

अवांतर ;) घ्या बरं तात्या अन गुंड्याभाऊ ज्याचे त्याचे ग्लास अन या सोंगाड्याला पाठवा फुटाने आणायला ;)

आयुर्वेदातील द्राक्षासव वा तत्सम आसवे व आरिष्टे ही पण वाईनच. हल्ली ते ऍपी फीझ पण वाईनच आहे असे माझे मत आहे

प्रकाश घाटपांडे

हे नव(विडंबन) काव्य या विषयाशी संबंधीत असल्याने येथे देत आहे. वाचले नसेल तर नक्कीच हसायला येईल असे आहे.

' मला दारू चढत नाही ' ( कवि : वि. रा. भाटकर) ही कविता 1993 च्या ' अपूर्व '- दिवाळी अंकात प्रसिद्ध झालेली आहे.
(या कवितेवर आधारीत अजूनही एक "तळीराम" नावाची कविता आहे जी थोडीफार वाड्मयचौर्य ठरू शकेल अशी पण तशीच विनोदी आहे. )

मला दारू चढत नाही
दारूबंदी असूनही
मी दारू खूप पितो पण मला दारू
कधी चढत नाही.

याचं एक कारण आहे.
दारू पिण्याची माझी एक
स्पेशल सिस्टीम आहे.

ती अशी-

दारू प्यायची असली म्हणजे
मी ती रात्री झोपण्यापूवीर् पितो.
तेव्हा आधी बायकोच्या खोलीत
हळूच डोकावून पाहतो.
बायको पलंगावर
गाढ झोपलेली असते.
मग मी माझ्या खोली येतो.
दारूची बाटली आणि ग्लास
टेबलावर घेऊन बसतो.
प्रथम मी
बाटलीचं बूच काढतो.
मग तिच्यातली भरपूर दारू
ग्लासात ओतून घेतो.
बूच बाटलीला परत लावून टाकतो
आणि बाटली
कपाटात ठेवून देतो.
मग ग्लासातली
सगळी दारू मी पिऊन टाकतो.
मग मोरीत जाऊन
ग्लास धुऊन टाकतो-
आणि फळीवर ठेवून देतो.
मग मी पुन्हा बायकोच्या खोलीत
हळूच डोकावून पाहतो.
बायको पलंगावर
गाढ झोपलेली असते.
बघितलंत ?
या कानाचा
त्या कानाला पत्ता नाही
आणि दारू मला
चढलेलीसुद्धा नाही.

मग जरा वेळाने
मी पुन्हा बाटली आणि
ग्लास काढतो.
बाटलीचं बूच काढतो.
भरपूर दारू
ग्लासात ओतून घेतो.
मग बाटलीला बूच लावून
मोरीत ठेवून देतो. मग ग्लासातली
सगळी दारू पिऊन
कपाटात जाऊन
ग्लास धुऊन टाकतो.
आणि फळीवर ठेवून देतो.
मग हळूच बायकोच्या खोलीत
डोकावून पाहतो.
बायको पलंगावर गाढ झोपलेली
असते.
बघितलंत ?
या कानाचा त्या कानाला
पत्ता नाही आणि दारू मला
अजून चढलेली नाही.

मग थोड्या वेळाने मी पुन्हा
बाटली आणि ग्लास काढतो
ग्लासाचं बूच काढतो
भरपूर दारू कपाटात ओतून घेतो.
मग बाटलीला बूच लावून
ती बायकोच्या पलंगावर ठेवून देतो.
मग मोरीतली सगळी दारू पिऊन
कपाटात जाऊन
ग्लास धुऊन टाकतो
आणि फळीवर ठेवून देतो.
मग हळूच
बायकोच्या कानात
डोकावून पाहतो.
बायको मोरीत
गाढ झोपलेली असते.
बघितलंत ?
या कानाचा त्या कानाला
पत्ता नाही आणि दारू मला
अजून चढलेली नाही.

मग थोड्या वेळाने
मी पुन्हा
बाटली आणि ग्लास काढतो.
बाटलीचं बूच काढतो.
भरपूर दारू
मोरीत ओतून देतो.
मग कपाटाला बूच लावून
मोरीत ठेवून देतो.
कपाटातली सगळी दारू पिऊन
ग्लासात जाऊन
मोरी धुऊन टाकतो.
आणि फळीवर ठेवून देतो.
मग बाटलीच्या कानात
हळूच डोकावून पाहतो.
बाटली अजून कपाटावर
गाढ झोपलेली असते.
बघितलंत ?
या बाटलीचा त्या बाटलीला
पत्ता नाही आणि दारू मला
अजून चढलेली नाही.

मग थोड्या वेळाने
मग पुन्हा
मोरी आणि कपाट काढतो.
मोरीतली दारू
कपाटात ओतून घेतो.
अगदी भरपूर. बरं का.
मग कपाट
मोरीत ठेवून देतो.
हो , ठेऊन देतो
मग मोरीतली सगळी दारू
पिऊन टाकतो.
सगळी पितो बरं का.
मग मी बायकोच्या खोलीत जाऊन
कपाट धुऊन टाकतो.
अगदी साफ धुऊन टाकतो
बरं का.
आणि फळी
कपाटावर ठेवून देतो.
मग कपाटातल्या मोरीत
हळूच डोकावून बघतो
हळूच , बरं का!
बायको मोरीत
गाढ झोपलेली असते.

हा: हा: हा:!
बघितलंत ?
या बायकोचा त्या बायकोला
पट्टा नाही
आणि मी इटकी
दारू प्यायलो
पण अजून मला
च्यढली णाही खर्र ना ?

- वि. रा. भाटकर

विकास राव,

माहिती आणि

काव्य उत्तम ( ह.ह.पु.वा.)

महाराष्ट्र शासनाने द्राक्षापासून वाईन बनविण्याबाबत द्राक्ष प्रक्रिया उद्योग धोरण -2001 जाहीर केले. आज नाशिक व सांगली जिल्ह्यात वाईनपार्क सुरू झाले आहेत.

लहान शेतकऱ्यांना छोटे वाईन प्रकल्प सुरू करता यावेत, यासाठी औद्योगिक विकास मंडळाच्या ठिकाणी भुखंड आरक्षीत करण्याचाही शासनाचा विचार आहे. सद्या महाराष्ट्र राज्यात एकुण 35 वाईन प्रक्रिया उद्योग कार्यान्वीत आहेत.

वा छान लेख आणि प्रतिसाद.
लाल वाईन मध्ये स्वीट, हाफ ड्राय आणी ड्राय असे प्रकार असतात त्याला इकडे लिबलिश, हाल्बट्रोखेन आणि ट्रोखेन म्हणतात. तसेच शँपेन या कंपनीची प्रसिद्ध असलेली स्पार्कलींग वाईन (इकडे तीला सेक्ट म्हणतात.) सुद्धा सुंदरच. जेव्हडे माहिती आहे ते खरडले झाले.

खरेतर एकाने सांगून दुसर्‍याने वाईन प्यावी हे खरे नोहे. अनेक निरनिराळ्या वाईअ प्यायल्यावरच आपल्याला कोणती आवडते ते कळणार.

बाकी वाईन ला धर्मात स्थान आहे ते चांगलेच म्हणायचे :)
--लिखाळ.

जय स्वावलंबन ! कष्ट करा ... कष्ट करा !!