महाराष्ट्र टाईम्सला ४५ वर्षे पूर्ण झाल्याबदद्ल निघालेल्या विशेषांकात त्यांनी परदेशस्थ भारतीयांचे "कसा काय वाटतो आपला महाराष्ट्र" या विषयावर् लेख मागीतले होते. मी पण पाठवला होता आणि तो प्रकाशीत झाल्याचे कळले म्हणून उपक्रमींसाठी येथे देतो. (म.टा. दुवा)

विकास देशपांडे, बोस्टन, अमेरिका

[ Tuesday, June 19, 2007 09:11:28 pm]

कसा वाटतोय आपला महाराष्ट्र?

सर्वप्रथम म.टा. ला वर्धापनदिनानिमित्त मन:पूर्वक शुभेच्छा!

महाराष्ट्र कसा वाटला याचे सरळ उत्तर असावेसे वाटते की, बहु असोत सुंदर संपन्न की महा, प्रिय अमुचा एक महाराष्ट्र देश हा ह्या गीतात वर्णन केल्यासारखा वाटतो! अर्थात इतके सरळ सोपे उत्तर जगाच्या पाठीवर कुठेच देता येणार नाही..

गेली सोळा वषेर् बोस्टनहून महाराष्ट्र बघताना सुरूवातीला घरून येणाऱ्या कात्रणांची वाट पाहत बसावे लागायचे पण नंतर इंटरनेटमुळे म.टा. आणि बातम्या मिळणे सोपे झाले. प्रत्येक वेळेस मुंबईत उतरल्यावर नाविन्य नव्हते! रस्ते चांगले झाले, पुणे-मुंबई रस्त्यावरून जाण्यासारखे सुख नाही असे कधी वाटले नव्हते! माणसांमधे (विशेषत: नवीन पिढीत) आत्मविश्वास वाढलेला जाणवतो. बदलत्या अर्थकारणात मराठी माणूस स्वत:ला सामावून घेताना दिसतो. प्रशासकीय सेवा परीक्षांमधे यावेळेस मारलेली बाजी बघून आनंद झाला.

बोईंगसारखा उद्योग महाराष्ट्रात येत असल्याचे पाहून चांगले वाटते. नुसत्या चार महानगरात फक्त मराठी स्त्रिया महपौर होत असल्याचे पाहून चांगलेच वाटते. एकिकडे वचनी लेखणी ही मराठी गिरा दिसो... याचा कृतीतील आभाव पाहून काळजी वाटत असताना दुसरीकडे मराठी नाटके आणि ती बघणाऱ्यांची गदीर् कमी झालेली दिसत नाही.

परंतु सर्वच काही आनंदीआनंद वाटत नाही... गेले वर्षभर लोकांना दाटला चोहीकडे अधार म्हणत बसायची आलेली वेळ बघून आमि तरी पण राज्यर्कत्यांना अचाट निष्काम कर्मयोग पाहून खेद वाटतो. समाजातील विषमता दूर करण्याचा संपूर्ण भारतात प्रथम प्रयत्न करणाऱ्या आणि अनेक सुधारकांना जन्म देणार या महाराष्ट्रात खैरलांजी सारख्या घटना घडतात हे पाहून अस्वस्थता हा शब्द सुध्दा त्रोटक वाटतो.

नगर रचनेचा योग्य विचार न करता झालेल्या वाढीचा परिणाम भोगून मुंबईला सव्वीस जूनला आता दोन वषेर् होतील पण हवा तसा विचार अजूनही होताना दिसत नाही. पाण्याचा अनियमित वापर करून शेती धोक्यात येणे काय किंवा शुध्द हवा आणि शुध्द पाणी अशा मुलभूत गोष्टींपासून संपूर्ण समाजाला वंचीत राहावे लागणे काय, या गोष्टी प्रगत राज्याचे द्योतक होऊ शकत नाहीत. व्यक्तीगत स्वास्थ्य टिकवायला जसा संतुलीत आहार लागतो, तसाच निरोगी समाजस्वास्थ्यासाठी संतुलीत वाढ लागते- अर्थकारण, राजकारण, समाजकारण, आमि पर्यावरण. यातील संतुलन बिघडले तर थोडा काळ कदाचित हव्या त्या गोष्टा लवकर मितीलही पण त्या झटपट फायद्यांप्रमाणेच अनेक तोटे दूर करावे लागतील.

शेवटी मुंबईचे शांघाय करायला हवे का लंडन की न्यू यॉर्क याचा विचार करताना आणि सरळ उत्तर देण्याऐवजी एक जुनी ऐकलेली गोष्ट राहून आठवते लिहीतो: स्वातंत्र्यपूवर्व काळात एकाशाळेत मुलांना शाळामास्तरांनी प्रश्न विचारला की तुम्हाला कोण व्हायचे आहेत्याची उत्तरे यायला लागली की शिवाजी, टिळक, गांधी वगैरे... मग मास्तरांनी एका गप्प राहीलेल्या मुलाला विचारले की यशवंता तमला कोण व्हायचे आहे, तो मुलगा म्हणाला यशवंतराव चव्हाण. बाकी शिवाजी, टिळक झाले का ते माहीत नाही पण तो मुलगा मात्र यशवंतराव चव्हाण झाला.