ग्रंथालय कथा आणि व्यथा या लेखाला गुंडोपंत यांनी दिलेल्या विचारप्रवर्तक आणि माहितीप्रद प्रतिसादाचे स्वतंत्र लेखात रूपांतर केले आहे.

मित्रहो (आणी मैत्रिणींनो!;) )
बुकं हातात मिळणं हे पुर्वी फार मोठी गोष्ट होती. हल्ली जरा दुर्मीळ पणा कमी होत चालला आहे. वाचनालयांचे पण संगणकीकरण करणे अत्त्यावश्यक आहे. त्यामुळे शोधशोध करणे सोपे होईल.

पुस्तकांच्या रॅक्स पर्यंत जाऊ ने देण्यामागे पुस्तकांची ढापाढाप आणी नासधुस- पाने फाडून घेणे, अश्या प्रकारचे वर्तन कारणीभूत आहे असे वाटते.
मी अनेकदा अशी पाने फाडतांना पाहिली आहे आणी हटकले/पकडले पण आहे. त्यामुळे पुस्तके ही 'आपल्या सगळ्यांची' संपत्ती आहे हा भाव समाजात जागृत होत नाहे तोवर हे घडत राहील.
यात ग्रंथालये(च) महत्वाची भुमीका बजावू शकतात.

जसे
१. नवीन सदस्यांसाठी एक नोदणीच्या वेळी वाचनालय कसे वापरावे याचे प्रशिक्षण देणे. (पण नवीन सदस्य तर पाहिजे ना त्यासाठी?)
२. आपले नियम सुकर आणी पुस्तके वापरणार्‍यांच्या दृष्टीकोनातून कसे आहेत हे तपासून पाहणे. (तेव्हढा पगार मिळतो का आम्हाला साहेब?)
३. आपली ग्रंथसंपदा केव्हढी आणी किती उपयोगी आहे याचे वेळोवेळी प्रदर्शन मांडणे. (हेच कांमं करु का आता आम्ही? आं?)
४. नियम 'का आहेत' हे सदस्यांना वारंवार समजावून देणे. (कोणी ऐकायला तर थांबले पाहिजे ना भाऊ!)
५. ग्राहकसेवेचे प्रशिक्षण सर्व ग्रंथालय सेवकांना देणे - आणी कायम देत राहणे. (यांना आधी बाहेर काढा हो!)
६. ग्रंथालय आणी वाचक वेगळे नाहीत हे व्यवस्थापनाने मान्य करणे. (हे कोण आपल्याला सांगणारे? आम्ही आमचे बघुन घेऊ!)
७. मुक्त संचार देण्यासोबत सुरक्षेचे उपाय राबवणे.
८. आपली ग्रंथ संपदा ही समाजाच्या गरजेशी निगडीत आहे आणी राहिल हे सतत पाहणे.
असो. असे अनेक उपाय करता येतील.

पण आता वाचक म्हणून मी काय काय करु शकतो?
१. ग्रंथालय हे माझेच नाही तर इतरांसाठी ही आहे याचे जाणीव ठेवणे. (मह्णून तर आयर्विंग वॅलेस च्या स्वर्गिय शैय्याची 'ती' पाने फाडून घेतो आहे ना... नाही तर इतर वाचकांची संस्कृती बुडेल ना बाबा!)
२. पुस्तके जपुन हाताळू शकतो. ग्रंथालय चालकांना हा विश्वास देऊ शकतो. (अगदी जपुनच फाडली ती पाने... कळणार पण नाही!)
३. फाटकी पाने चिकटवू शकतो.
४. ग्रंथालयाची नासधुस होणार नाही हे पाहू शकतो.
५. नियमीतपणे पुस्तके वाचू शकतो!
६. ग्रंथालयाचे नियम का व कसे हे नीट समजून घेऊन मग सदस्यत्वाचा फायदा घेऊ शकतो. (फायद्याचं...? काय म्हणाले?)
७. पुस्तके वेळेवर परत करु शकतो. (बरं बरं)

मित्र-मत्रिणींनो,
मला असे पण वाटते की व्यवस्थापनाने आपले ग्रंथालय इतर ग्रंथालयांसोबत साखळीत जोडणे आवश्यक आहे. यामुळे कोणतेही पुस्तक कुठेही परत करणे सोपे होईल, आणी इतर वाचनालयातली पुस्तके पण कोठे ही नाममात्र फी मध्ये उपलब्ध होऊ शकतील. यासाठी संगणकीकरण मोठीच मदत करु शकेल.

याशिवाय मला असा पण प्रश्न आहे की, ग्रंथालयात, पुस्तकांशिवाय व्याख्याने आणी टि. व्ही. चे रेकॉर्डेड कार्यक्रम पण का मिळू नयेत? असे किती तरी (फक्त माहितीपुर्णच?) कार्यक्रम असतात की जे हुकतात पण नंतर बघायला मिळतीलच असे नाही.

आज जे समाजाला आवडते आहे ते देण्यात काय गैर आहे?

काय वाटते आपल्याला?
आपला
(पुस्तकवेडा)
गुंडोपंत