पण जर संस्कृती म्हणजे कल्चर असा अर्थ घेतला तर त्यात अजून बर्‍याच गोष्टी येतील.

माझ्या मते १४ विद्या आणि ६४ कला ह्यादेखील 'संस्कृती' मध्येच मोडतात. त्यांचाही उल्लेख सागरसाहेबांच्या लेखात दिसला नाही..

असो!

तात्या.

राजेंद्र,

येथे संस्कृती म्हणजे आपल्या प्राचीन भारतीय संस्कृतीतीचे वैभव असलेली कोणतीही गोष्ट मला अपेक्षीत आहे

धन्यवाद
सागर

आपली संस्कृती (भारतीय) जीवनाचे ध्येय विशद करते. जीवनाचे अन्तिम लक्ष्य कसे गाठायचे याची शिकवण देते. थोडक्यात जीवन कसे जगायचे हे सुचविते. परन्तु जगाच्या पाठीवर ईतर कोणतीही संस्कृतीत ह्याचा उल्लेख आढळत नाही. ईतर संस्कृतीत केवळ शरीर व मन याचाच विचार करुन जीवन जगतात. मात्र आपली संस्कृती शरीर, मन व आत्मा या तीघान्ची योग्य सान्गड घालुन जीवन कसे जगायचे ही कला सान्गते.(आचार, विचार व विहार)
हरि-कमल सुत

सागरसेठ,
माहिती आवडली.पण अनेक उपप्रश्नांना जन्म घालणारी माहिती आहे असे वाटते.

पंचामृत : याने देवाला अभिषेक करतात.
१. गाईचे दूध

देवतांचे भेद हे अमरकोशात दिलेले आहेत. अमरकोश हा अधिकृत पुराणग्रंथात गृहीत धरला जात नाही.
त्यामुळे त्यांत उल्लेख केलेल्या माहीतीच्या विश्वासार्हतेचा प्रश्न आहेच.
पण हा जुना ग्रंथ असल्याने दुर्लक्षही करता येणार नाही.

बाकी प्रश्न तो शेळीच्या दुधाचा........ कोणी वरिष्ठच उत्तर देऊ शकेल, म्या पामराची ती योग्यता नव्हे

धन्यवाद
सागर

पंचकन्यांतील अहिल्या ही गौतम ऋषींची पत्नी का?

असल्यास ती अहल्या असावी. (अहिल्या हा शब्द चुकीचा आहे.)

प्रियाली,

बाकीचे माहीत नाही.

पण सीमंतोन्नयन म्हणजे आपलं ते सीमोल्लंघन (दसरा)
खेदाने म्हणावे लागते की दसरा हा सीमंतोन्नयन यासाठी न ओळखले जाता रावण जाळण्याचा दिवस म्हणून ओळखला जातो,

खरे तर हा संस्कार ह्यासाठी होता की शिक्षणानंतर घराबाहेर पडून उदरनिर्वाहास योग्य किंवा पात्र होता यावे यासाठी हा संस्कार होता

धन्यवाद
(वारंवार मोठ्या काळासाठी सीमोल्लंघन केलेला) सागर

प्रत्येकाला आपली संस्कृति महान वाटते. चिनी,बॅबिलॉन,ग्रीक,सुमेरियन,खाल्डियन,ईजिप्शियन यांना ही आपली महान वाटते.

मग बिगडलं कुटं म्हनतोया म्या? त्ये सागरराव कुटं चिनी विनी संस्क्रुतीला ल्हान म्हनतायत? म्हनू द्येत की आपल्या संस्क्रुतीला म्हान... हाय की ती म्हान मला बी असचं वाटतया.

पंचामृत आणि पंचगव्य यात फरक असतो का?
त्यांच्या वापरात काय फरक असतो?
पंचगव्याचे घटक कोणते?

अहो विसुनाना, पंचामृत आणि पंचगव्यामध्ये बराच फरक आहे. पंचामृताबद्दल वर लिहिले आहेच. पंचगव्यामध्ये गोमुत्र, गोमय, मध, दूध आणि पाणी हे माझ्या माहितीप्रमाणे मुख्य घटक असतात. दिवसवारे, श्राद्धपक्षाच्या वेळेस ही शिंत्रेगुरुजी मंडळी यजमानांना पंचगव्य प्राशन करायला लावतात. तसं शास्त्र आहे म्हणे!

आमचे पिताश्री वारले तेव्हा त्यांचं १२ वं मी करत होतो. तेव्हा पटवर्धन गुरुजींनी माझ्या हातावर थोडंसं पंचगव्य देऊन ते प्राशन करायला लावल होतं! मला आधी काहीच कल्पना नव्हती. मी ते प्राशन केल्यावर मला पटवर्धन गुरुजींनी कोकणस्थी सानुनासिक आवाजात मिश्किलपणे विचारले होते, 'कांय? माईल्ड झालांय कां? कीं कडक आहे? नाही, कडक असेल तर सांगा हो. पाणी घालून थोडं माईल्ड करतों! तुम्हाला अजून दोंन वेळा प्यांयचें आहे हें!' असं म्हणून ते मिश्किलपणे हसले होते! ;)

नंतर मला कळलं की 'कुठली' गोष्ट ते मला माईल्ड करून देत होते! ;))

मला तर क्षणभर हॉटेलचा वेटर R C च्या लार्ज पेगमध्ये सोडा घालताना, 'साब, और डालू क्या? की थोडा कडकही रेहेने दू?' असं विचारतो त्याचीच आठवण झाली! ;)

असो! गेले बिचारे रामभाऊ....आज या निमित्ताने अचानक त्यांची आठवण झाली!

आपला,
(एक 'स्मॉल' पंचगव्य घेतलेला!) तात्या.

जो स्व्तःच्या कृतीतून,
प्रकृती जोपासतो तो - मानव
संस्कृती तयार करतो, तो - देव
विकृती निर्माण करतो - दानव

एकाच व्यक्तित प्रसंगवशात् कधि मानव कधि दानव तर् कधि देव असतो.या काही कायमस्वरुपाच्या विभागण्या नव्हेत.

प्रकाश घाटपांडे

अक्षय्य तृतीयेची माहिती

स्त्रोतः http://www.khapre.org/portal/url/mr/panchang/02/shudha/03.aspx

अक्षय्य तृतीया: वैशाख शु. तृतीयेला अक्षय्य तृतीया म्हणतात. हा सनातनी धार्मिकांचा उत्सव (सण) आहे.या दिवशी दिलेले दान अगर केलेला जप , होम, स्नान आदी कृत्यांचे फ़ल अनंत असते. सर्वच अक्षय्य (नाश न पावणारे ) होते, यामुळेच या तिथीला अक्षय्य तृतीया म्हणतात. या तिथीला नरनारायण, परशुराम आणि हयग्रीव यांचा जन्म झाला आहे, म्हणून या दिवशी त्यांचा जन्मोत्सव करतात.तसेच या दिवसापासूनच त्रेतायुगाचा प्रारंभ झाला आहे; (काहींच्या मते हा कृतयुगाचा व काहींच्या मते त्रेतायुगाचा प्रारंभ-दिन आहे. ) यासाठी ही पर्वणी मध्यान-व्यापिनी धरतात. परंतु श्रीपरशुरामाचा अवतार प्रदोषकाळी झाला होता, म्हणून जर द्वितीये दिवशीच मध्यान्हापूर्वी तृतीया लागत असेल तर त्याच दिवशी अक्षय्य तृतीया , नरनारायणजयंती, परशुरामजयंती व हयग्रीव जयंती साजरी करतात, व जर द्वितीया अधिक असेल तर परशुरामजयंती दुसरे दिवशी करतात.जर याच दिवशी 'गौरीव्रत' असेल तर गौरीपुत्र गणेशाची चतुर्थीतिथी अधिक शुभ मानतात. अक्षय्य तृतीया अत्यंत पवित्र व महान फ़ल देणारी तिथी आहे. यासाठी यशस्वी होण्यासाठी या व्रतोत्सवाशिवाय वस्त्रे, शस्त्रे, दागदागिने आदि वस्तू तयार करवतात अगर परिधान करतात. तसेच, नवीन जागा , संस्था अगर मंडळे आदी यांची स्थापना , उद्‌घाटन वगैरेही केली जातात. ज्योतिषी पुढील वर्षाची तेजीमंदी समजण्यासाठी या दिवशी सर्व प्रकारची धान्ये, वस्त्रे, वैगरे व्यवहारिक वस्तू आणि विशेष व्यक्तीची नावे वजन करुन एका पवित्र जागी ठेवतात व दुसरे दिवशी फ़िरुन वजन करतात आणि कमीअधिक वजनावरुन भविष्यातील शुभाशुभ समजून घेतात. अक्षय्य तृतीये दिवशी तृतीया तिथी, सोमवार किंवा बुधवार आणि रोहिणी नक्षत्र हे तीन्ही योग असतील तर तो परमश्रेष्ठ योग मानला गेला आहे. यावेळी चंद्राचा अस्त होताना रोहिणी नक्षत्र पुढे जाणॆ शुभ आणि मागे राहणे शेतकरी अशुभ मानतात. या व्रताचा विधी : या दिवशी वर दिलेल्या तीन्ही जयंत्या एकत्र येतात, त्यावेळी व्रत करणार्‍याने प्रात:काळी स्नान करुन 'ममाखिलपापक्षयपूर्वक सकल-शुभ फलप्राप्तये भगवत्प्रीतिकामनया देवत्रयपूजनमहं करिष्ये' असा संकल्प सोडून परमेश्वराची षोडशोपचारे पूजा करावी. पंचामृतस्नान घालून त्यास सुवासिक फ़ुलांचा हार घालावा. नरनारायणासाठी भाजलेले जव अगर गव्हाचे पीठ, परशुरामासाठी कोवळी वाळके आणि हयग्रीवासाठी भिजवलेली हरबर्‍याची डाळ घालून नैवद्य अर्पण करावा. शक्य असल्यास उपवास आणि समुद्रस्नान अथवा गंगास्नान करावे. तसेच जव गहु ,हरबरे , सातु, दहीभात , उसाचा रस दुग्धजन्य पदार्थ ( खवा, मिठाई आदी ) तसेच जलपूर्ण कुंभ ( गन्धॊदकतिलैमिश्रं सान्नं कुंभं फलाचितम् ) घर्मघट, धान्यपदार्थ, सर्व प्रकारचे रस आणि उन्हाळ्यात उपयुक्त अशा वस्तुंचे दान करावे. त्याचप्रमाणे पितृश्राध्द करुन ब्राह्मणभोजन घालावे. हे सर्व यथाशक्ती करण्याने अनंत फल मिळते. या तिथीस केलेले दान ,हवन आणि पितरांना उद्देशून जे कर्म केले जाते , ते सर्व अक्षय्य म्हणजेच अविनाशी आहे, असे श्रीकृष्णांनी सांगितल्याचा उल्लेख 'मदनरत्‍न' या ग्रंथात आहे. म्हणून या तिथीला अक्षय्य तृतीया हे नाव पडले आहे. या दिवशी पितृतर्पण करण्यास न जमल्यास निदान तिलतर्पण तरी करावे, असे आहे. उन्हापासून रक्षण करणार्‍या छ्त्री जोडा इ. वस्तु दान द्यावयाच्या असतात. स्त्रियांना हा दिवस अत्यंत महत्वाचा असतो. चैत्रात बसवलेल्या गौरीचे त्यांना या दिवशी विसर्जन करावयाचे असते. त्या निमित्ताने स्त्रिया हळदीकुंकू करतात. २) उदककुंभदान : वैशाख शु. तृतीयेच्या दिवशी करावयाचे हे व्रत. या अक्षय्य तिथीस ब्राह्मणास उदकाने पूर्ण असा कुंभ दान दिल्याने मोक्ष मिळतो, अशी श्रध्दा आहे. उदककुंभाचे दान स्वत:साठी , त्याचप्रमाणे, पितरांची अक्षय्य तृप्ती व्हावी म्हणूनही देतात. प्रथम उदककुंभाला गंध लावून त्यात फळे व यव घालून त्यास सूत गुंडाळतात. मग स्वत:साठी असल्यास -- एष धर्मघटो दत्तो ब्रह्माविष्णुशिवात्मक : । अस्य प्रदानात् सफला मम सन्तु मनोरथा: ॥ हा मंत्र म्हणून व पितरांसाठी असल्यास -- एष धर्मघटो दत्तो ब्रह्माविष्णुशिवात्मक : । अस्य प्रदानात्‌ तृप्यन्तु पितरोऽपि पितामहा: ॥ असा मंत्र म्हणून दान देतात. ३) गौरीपूजा : ही पूजाही वैशाख सु. तृतीयेलाच करतात. या दिवशी प्रेमपूर्वक पार्वतीची पूजा करावी. धातूच्या अथवा मातीच्या कलशात पाणी, फ़ले, फ़ुळे, गंध, तीळ, आणि धान्य घालून, एष धर्मघटो दत्तो ब्रह्माविष्णुशिवात्मक: । अस्य प्रदानात्सफला मम सन्तु मनोरथा: ॥ असे म्हणून त्या घटाचे ब्राह्मणास दान करावे. ४) परशुरामजयंती : एक व्रत व उत्सव . वैशाख शु. तृतियेला परशुरामजयंती असते. परशुराम हा विष्णुचा अवतार होय. तो रेणुकेच्या पोटी वैशाख शु. तृतियेला पुनर्वसू नक्षत्रावर रात्रीच्या पहिल्या प्रहरी सहा ग्रह उच्चीचे आणि राहू मिथुनराशीत असता जन्माला आला, म्हणून परशुरामजयंती रात्रीच्या पहिल्या प्रहरात साजरी करतात. यानिमित्त परशुरामाची पूजा करतात व उपवास करतात. उद्यापनाच्या वेळी सर्वतोभद्र मंडलावर ब्रह्मादि देवतांचे आवाहन करुन कलशावर परशुरामाची सुवर्णमूर्ती स्थापन करतात. मग विष्णुमंत्राने तिची पूजा करतात. मग अग्निस्थापना करुन प्रधान होमापर्यंत कर्म झाल्यावर घृतमिश्रित पायस द्रव्याने प्रधान देवतेसाठी १०८ आहुती देतात. मग पूर्णाहुती करतात. फल-- पापनाश व पुरुषार्थसिध्दी कोकणात चिपळूणनजिक परशुरामाचे देवालय असून त्या गावाला परशुरामक्षेत्र म्हणतात. तेथे परशुरामजयंतीचा मोठा उत्सव होतो. दक्षिण भारतात परशुरामजयंतीला विशेष महत्व असते.

शॉर्ट सर्किट राव

तुमचे म्हणणे एकदम बरोबर आहे
बौद्ध काय किंवा जैन काय किंवा शीख काय सर्वच पंथ आहेत् हो खरे. या सर्वांना धर्म समजणे (त्या त्या धर्माचे लोकही) खरेच त्याला वेगळ्या धर्माचे स्वरुप देणे आहे.
मुस्लिम व ख्रिश्चन धर्म सोडून वरील सर्व पंथांना मी हिंदू धर्माचा अविभाज्य भाग समजतो.

या सर्वच पंथांचे संस्थापक हिंदूच होते की हो.....

(देशातील धर्म-की-अधर्म या सुंदोपसुंदीने माजलेल्या यादवीने वैफल्यग्रस्त झालेला) - सागर