२००९ ते २०१२ असे तीन वर्ष इंग्लंड देशी वास्तव्य करण्याचा योग आला. एकंदरीत ३ शहरांमध्ये राहिलो. सर्व प्रथम आलो तेंव्हा साहेबाच्या देशात आपला कसा काय टिकाव लागायचा ह्याची चिंता होती. आपले विंग्रजी एकदम मराठोत्भाव त्यामुळे जरा धाक्धुकच होती. सुरवातीला जाम वैताग आला. ह्या गोऱ्या लोकांचे इंग्रजी पण आपल्या मराठी सारखेच कुस बदलते. म्हणजे वेल्श आणि स्कॉटिश लोकांचे इंग्रजी हे लंडन आणि सावुथ मधल्यांपेक्षा फारच वेगळे आहे. कंपनीच्या कामासाठी पहिल्यांदा जेंव्हा ग्लासगोचे विमान पकडले तेंव्हा आपण कुठल्या तरी वेगळ्याच प्रदेशात जात आहोत ह्याची जाणीव झाली. ते लोक काय बोलत होते तेच काही कळत नव्हते. जेंव्हा ग्लास्गोव मध्ये पोहोचलो तेंव्हा लक्षात आले की ते इतके भरभर बोलत होते आणि इंग्रजीवर तिथल्या प्रादेशिक भाषेचा प्रचंड प्रभाव होता. किंवा बोलण्यातला हेल म्हणा. तोच अनुभव आयरिश आणि वेल्श लोकांशी बोलताना आला. त्यांच्या पेक्षा आपले बरे म्हणायची वेळ आली. ग्लास्गोव मधल्या क्लायंटला सांगितले बाबा रे तू काय म्हणतोयस ते पन्नास हजार फुटावरून जात आहे. तेंव्हा मग तो हळू हळू बोलायला लागला. एक एक वाक्य तूटक बोलल्यावर ७०% कळले. म्हणजे फाईलला फील म्हणायचे, फाईनला फिन म्हणायचे. असले एक एक उच्चार.

पहिल्यांदा आल्यावर इथली स्वच्छता आणि हिरवळ ह्याचे मोठे अप्रूप वाटले. अर्थात हे सगळ्यांचे होते म्हणा. पण जवळून बघता मला असे वाटते की मुळातच लोकसंख्या कमी असल्याने हे सगळे जमत असावे. अर्थात सर्वाजीनिक ठिकाणी कचरा टाकू नये हे लहानपणा पासून शिकवले जाते पण बस मध्ये वा बागेत सतत कोणी ना कोणीतरी कचरा उचलत असतात. शिवाय जवळपास अगदी १०० मीटर अंतरावर पण कचरापेटी असते. ह्याने बहुदा फरक पडत असावा. पटकन कचरा टाकायला काहीतरी सोय आहे. चेल्सीच्या फुटबॉल स्टेडियमवर एक सामना बघायला गेलो होतो. तिथल्या सार्वजनिक मुतारीची अवस्था आणि आपल्याकडच्या कुठल्याही मुतारीची अवस्था सारखीच होती. बस मध्ये पण हाच अनुभव आला. लंडनच्या जवळ एका थीम पार्क जवळ माझे ऑफिस होते. जशी उन्हाळ्याची सुटी लागेल तसे लहान मुलांचे आणि त्यांच्या पालकांचे जथ्थेच्या जथ्थे येत असत. सकाळी स्वच्छ असलेली बस संध्याकाळी बरेचदा दारूच्या, कोकाकोला वा तत्सम पेयांच्या कॅनने भरलेली असे. वेफर्स खावून टाकलेली पाकिटे आणि केळाची साले आणि चुईन्गम खावून सीटच्या खाली जिकडे तिकडे उरलेली चिकटवलेले असे. म्हणजे लोक सगळीकडे सारखेच असतात. परंतू बसचा ड्रायव्हर शेवटच्या थांब्याला सगळ्या बस मध्ये हिंडून राहिलेले सामान वा कचरा उचलताना पहिला. एक दोन वेळा माझा कोट मी विसरलो आणि तो चक्क बसच्या आगारातून परत मिळाला. अगदी छत्री पण मिळाली. ह्या अनुभवाने काय बाबा छान साहेबाचा देश. लोक कसे प्रामाणिक असे मत झाले. पण लगेच २ महिन्यात आमचे विमान जमिनीवर आले. मित्राचा मोबाईल रस्त्यात पडला तो काही मिळाला नाही. मग थोड्याच दिवसांनी त्याच्या घरात ३ वेळेला चोरी झाली. त्याच्या किचनचे काम करायला आलेल्याने मास्टर चावी ची नक्कल करून सगळ्या इलेक्ट्रॉनिक गोष्टी लांबवल्या. एकाही गोष्टी परत मिळाली नाही परंतू एका वर्षात पोलिसांनी छडा लावून अटक केली.

सार्वजनिक मात्र वाखाणण्याजोगी आहे. कुठल्या गावापासून कुठल्या गावापर्यंत सार्वजनिक सेवा आहे. क्लायंटकडे काम करत होतो त्याचा २०वा वर्धापन दिन कुठल्या तरी एकदम सरे जिल्ह्यातल्या अडजागेत केला. तिकडे जायला २ बस एका रेल्वे असे करून अगदी रात्री उशिरा पर्यंत जायला मिळाले. बीआरटी कशी असावी ह्याचे उत्तम उदाहरण पाहायला मिळाले. सर्व बसेस रस्त्याच्या डावीकडून जातात. एकाही कार बीआरटीच्या मार्गात आलेली पहिली नाहीये. नियम कडकपणे सगळे पाळत होते. जागोजागी सीसीटीव्ही कामेरे. कुठेही चुकलात की लगेच घरी नोटीस. जगाच्या जागी तुमच्या लायसन्स वर पाईनट कापले जातात. असे १२ झाले की लाय्संस्न कान्सेल. ह्यातून कोणीही सुटत नाही. जागोजागी पार्किंगची उत्तम सोये आणि त्यातलं चांगले २-१० पौंड तिकीट. आपल्याकडे फारच स्वस्तात सुटतो हो. लंडनमध्ये बस सेवा अगदी दर८-१२ मिनिटांनी. म्हणजे तुम्ही १-२ बस जावून थांबलात तरी फार काही वाटत नाही. हाच अनुभव बाकीच्या ठिकाणी पण. प्रत्येक बस थांब्यावर बसचे वेळापत्रक. आणि बऱ्याच प्रमाणात ते पाळले पण जाताना पहिले. ( हा म्हणजे फारच धक्का आहे बुवा. आह्मी पीएमटीने पिंपरीला जायचो तेंव्हा मनपाला बसले तर बस मिळेल ह्याची खात्री नाहीतर राम भरोसे. येताना ए.च च्या समोर कधी १२१-१२२ लवकर थांबणार नाही. अगदी बस रिकामी असली तरीही. त्यासाठी फुकट पिंपरी पर्यंत चालत जायचे. अर्थात हा अनुभव १० वर्षांपूर्वीचा आहे. सध्याचा काय माहिती नाही. ). पण कलमाडी बाबा नक्कीच लंडनला आला असेल त्याला बीआरटी बस अशी रस्त्याच्या मध्ये कुठे दिसली काय माहिती बुवा. पुण्यात त्या सातारा रस्त्यावर काय करून ठेवले आहे ते पाहिल्यावर म्हणजे हा अनुभव भलताच होता. एकंदरीत आपल्या लोकांचे इमप्लीमेंटेशन चुकले असे म्हटले पाहिजेल. कल्पना योग्य रीतीने राबवली असती तर बीआरटीला इतका नक्की विरोध झाला नसता. असो.

दुसरा अनुभव ऑफिसच्या सहकाऱ्यांचा. मी एकटाच काळा माणूस बाकी सगळे अस्सल गोरे. म्हणजे तसा हा क्लायंट पहिलाच पहिला. सगळीकडे एक तरी भरतोय भेटतोच. पण हा क्लायंट म्हणजे एकदम जातिवंत इंग्रज म्हणायला पाहिजेल. कंपनीची एक शाखा सेंट्रल युरोपात पण होती. तिकडे पण कोणीच भारतीय नाही. तसा मी बराच धास्तावालोच होतो. पण एकदम उत्तम अनुभव. कोणीही कधीही माझ्या विग्रजीला हसले नाही की माझ्या अस्सल भारतीय वेशाला पण नावे ठेवली नाहीत. हा अनुभव वेगळा होता. आधीच्या ठिकाणी बाकीच्या भरतोय सहकार्यांनीच इतकी भीती घातली होती की कुठल्या तुरुंगात आलो असे वाटायचे. इकडे एकदम निवांत. काम झाले की बस बाकी काहीही कर. सगळे लोक एकदम सडपातळ आणि भरपूर व्यायाम करणारे. कोणी आठवड्याला १००-१५० मैल सायकल चालवेल. तर कोणी २-२ तास रोज पोहेल. एक जण रोज २० किलोमीटर पोहायचा. कितीही थंडी असो वा पावूस पडो ह्यांच्या व्यायामात आणि दिनचर्येत काहीच फरक नाही. सगळे सकाळी ८ च्या ठोक्याला हजर. हे पाहून मला म्हणजे माझी फारच लाज वाटली. कोणे एके काळी मी भरपूर व्यायाम करत असे. अगदी दिवसाला २००-३०० जोर आणि पोहणे वगैरे. पण आताशा काहीच करत नाही. पुण्यात तर चालणे म्हणजे पापाच. आणि इथे जनता नुसती ताड ताड चालते काय. पोट पुढे असलेले तर फारच कमी दिसले.
सकाळी कामाच्या वेळेच्या आधी १० मिनिटे तरी येणार. च्यायला आपल्याला फार कमी वेळेला जमले बुवा. हे शिकले पाहिजेल असे वाटले काही वेळेला पाळले पण पुन्हा पुण्यात आल्यावर ये रे माझ्या मागल्या. :)

आधीच्या क्लायंटकडे २ भरतोय आयटी कंपन्या होत्या. आमच्या दोन्ही कंपन्यांमध्ये कोन स्वस्तात काम करतो ह्याची चढाओढ. त्यातुने क्लायंटने १ दिवस जरी थांबायला सांगितले तरी लोक थांबायची. हा प्रकार अजब होता. म्हणजे इतक्या पातळीला जावून क्लायंटपुढे लोटांगण घालायचे की कधी कधी वैताग यायचा. बाकीच्या वेळी प्रोजेक्ट मध्ये क्लायंट एकदम फ्लेक्सझीबल त्याला एखादी गोष्ट आत्ता होणार नाही हे सांगितलेले चालायचे पण आपले लोकच भ्यायचे. बाकीचे गोरे लोक जे आपल्यासारखेच होते ते निवांत. बिनधास्त मालाला आणि आपले सगळे एकदम गुढगे टेकून काय वाटेल त्या मागण्या मान्य करायचे. शिवाय इतके होवून गोऱ्यांना जास्त भाव आणि आपल्या कंपन्या कमालीच्या थीन मर्जीन वर काम करायच्या. हा प्रकार अजबच होता. अर्थात हे ३ क्लायंटकडच्या अनुभांवर आहे. कदाचित बाकीच्यांना वेगळा पण असू शकेल. पण जीताक्यांना भेटलो ते सगळे हाच प्रकार सांगतात.

असो बाकी १-२ गोष्टी लिहावयाच्या आहेत त्या नंतर लिहितो. आत्ता इतके लिहून थांबतो.