वरचा विडिओ ऑफिसातून पाहू शकत नाही पण केसबद्दल वाचले. महाविद्यालयीन दादागिरीबद्दल (बुलिइंगला मराठी शब्द कोणता? दादागिरी बरा वाटतो.) धारुण रवीचीही केस हल्लीच झाली आहे. हा प्रश्न गंभीर होत आहे यात तथ्य वाटते.

१. मुलांना वळण लावण्याचे प्रयत्न तोकडे पडताहेत काय?

या प्रकरणात तोकडे पडलेले आहेत असे दिसते. अर्थातच, बसमधून जाणारी मुले कोणत्या वर्गातील आहेत, त्यांची सामाजिक परिस्थिती वगैरेची मला अद्याप कल्पना नाही.

२. बाईंना देणग्या देऊन काय साधले जात असावे?

प्रिन्सला देणग्या देऊन काय साधले? तेच असावे आणि सोबत आपले अपराधीपण कमी करण्याचा प्रयत्नही असू शकतो.

कॅरेन क्लाइन यांना ज्या प्रसंगाला सामोरे जावे लागले त्याबद्दल खेद वाटतो पण त्यांनी सहन का केले? त्या बस मॉनिटर ना! आमच्या येथे सहसा बस मॉनिटर नसतो. बसमध्ये कॅमेरा असतो. एक दोन वेळा बसमध्ये दंगा करणार्‍या मुलांना ड्रायव्हरने बस थांबवून दम भरल्याचे माझ्या मुलीने सांगितले होते. तेव्हा असे करणे शक्य असावे. या बाई पगारी देखरेख करतात. त्यांनी मुलांना धाक दाखवायला हवा होता. ही एक गोष्ट. दुसरी गोष्ट अवांतर आहे.

३. बुलिइंगच्या समस्येवर आळा कसा टाकता येईल?

अधिक लक्ष पुरवून.

३. बुलिइंगच्या समस्येवर आळा कसा टाकता येईल?

सौम्य शिक्षा द्यावी. या वयाच्या मुलांना परिणामांची खोली कळत नाही. बर्‍याचदा पीअर प्रेशरला बळी पडून असे प्रकार होतात. झाल्या प्रकाराची त्यांना शरम वाटावी इतपत शिक्षा ठीक वाटते.

५. बालमानसशास्त्राचा वापर करून ही समस्या सोडवणे शक्य असावे का?

हो, दादागिरी होऊ नये यासाठी अमेरिकन शाळांमध्ये अनेक प्रोग्रॅम राबवले जातात.

अवांतरः

दुसरी गोष्ट अशी की एकंदर अमेरिकन संस्कृती ही आपल्यापेक्षा वेगळी आहे. तिथे वयाचे आणि ज्येष्ठत्वाचे सोयरसूतक पोरांना असते असे नाही. शिक्षकांसमोर क्लास चालू असताना मुले खाऊ शकतात हा प्रकार मला आजही अगम्य वाटतो आणि ऑफिसात मीटींग्जमध्ये आजही हे मला जमत नाही पण तो माझ्या अपब्रिंगिंगचा भाग झाला. उलटपक्षी, इथल्या शाळांमध्ये मुले आणि शिक्षक एकमेकांशी जी काही गंमत मस्ती करत असतात ते पाहून अवाक् व्हायला होते.

एक उदाहरण - माझ्या मुलीला गेल्या वर्षी गणिताला मिसेस फोर्कनर म्हणून ५५-६० वयाच्या एक शिक्षिका होत्या. त्यांना मुलं "हे फोर्की!" असं गंमतीत म्हणत. याबद्दल आश्चर्य व्यक्त केले असता "शी डजन्ट माइंड!" असे उत्तर मिळाले. दुसर्‍या एका शिक्षकाच्या वर्गात मुलं आणि शिक्षक दोघंही बाकांवर उभे राहून दंगा करत किंवा कॉरिडॉरमध्ये "बूऽऽ" करून एकमेकांना घाबरवत.

अशा वातावरणात एकमेकांच्या खोड्या काढणे, गंमत करणे, मस्करी करणे हे होत असता अचानक मस्करीची कुस्करी होत आहे हे पोरांच्या लक्षात येत नसावे.

अतिअवांतरः

आमच्या स्कूलबस ड्रायव्हरने बसमध्ये पुढे बसणार्‍या पोरींना सांगितले "समजा एक दिवस बस चालवताना मी हार्टऍटॅक येऊन पडलो तर बस बंद करणे तुम्हाला जमायला हवे. मी तुम्हाला तसे शिकवायला हवे."

या पोरींनी त्याला सांगितले, "तू पडलास तर आम्ही बस कशाला बंद करू? झूम करून गावभर फिरवून आणू तेव्हा तू आम्हाला बस ड्राइव्ह करायला शिकव."

प्रत्यक्षात खरेच काही असे झाले तर ही चांगल्या शिस्तीतली पोरंही असले काही स्टंट करणार नाहीत अशी गॅरंटी मी देत नाही. गावभर नाही फिरवायची पण डॉक्टरच्या ऑफिसपर्यंत नेतीलही.

निरागस वाटणारी लहान मुलेही किती हिंस्र आणि क्रूर होऊ शकतात ह्याचे हे तसे म्हटल्यास किरकोळ उदाहरण आहे. क्रूर होण्याची क्षमता ही सगळ्यांतच असावी. पण बहुधा अनुकूल परिस्थिती नसते. युद्धांमध्ये लहान मुलांचा सैनिक म्हणून (चाइल्ड सोल्जर्ज़) वापर होत आला आहे. आणि लहान मुलांचा हिंसाचारातला रूथलेस सहभाग फार आणखी वेगळा विषय आहे. असो.

शिक्षेचे म्हणाल तर 'छडी लागे छमछम' हे गाणे आठवते आहे. अर्थात फक्त आठवते आहे. असो. दुसरे म्हणजे, झुंड सोबत असली की एरव्ही शांत, शूर, दयाळू, होतकरू असलेला/वाटणारा माणूसही अनेकदा नको नको त्या गोष्टींत सहभागी होतो, नको नको त्या गोष्टी करून जातो. ह्या मुलांना ते काय करताहेत हे तरी कळते आहे का?

असो. तूर्तास एवढेच.

"तुझं वाचन किती? तू बोलतोयस किती?"
"तुझा पगार किती? तू बोलतोयस किती?"

वरील प्रकरणातील चार विद्यार्थ्यांना एका वर्षासाठी निलंबित केले गेल्याची बातमी आत्ताच वाचली.

शिक्षा होणे रास्त होते परंतु ही शिक्षा थोडी कडक वाटली. असो.