शहरातील लोक अधिक जातीयवादी असतात,अर्थात सर्वच नाही.पण ठिकठिकाणी जात ही असतेच.जात नाही ती जात.महाराष्ट्रात जातीयतेचा प्रश्न गंभीर आहेच.खैरलांजी प्रकरण त्याचे ताजे उदाहरण आहे.धर्मांतरामूळे काही सामाजिक प्रश्न सूटत असतील.आणि धर्मांतर करून, शिक्षणाच्या आणि इतर सवलतींमूळे त्यांचा विकास होत असेल तर हजारो वर्ष शासन करणा-या,आणि जातीयता पोसणा-यांच्या पोटात दूखण्याचे काही कारण नाही .

स्पष्टोक्ता.
अनिलराव.

साधना साप्ताहिकात
जातीअंताचा लढा यावर् यशवंत सुमंत यांचा
इथे पुर्वार्ध वाचा आणि इथेउत्तरार्ध

प्रकाश घाटपांडे

धर्मांतर करा अथवा अजून काही करा. जोपर्यंत माणसाच्या मनातील जात, जात नाही तोपर्यंत हा सगळा भाबडा आशावाद ठरेल असे माझे मत आहे. आजवर जे लोक धर्मंतरित झाले आहेत(हिंदूंचे ख्रिश्चन,मुसलमान,बौद्ध वगैरे) त्यांनी आपल्या पूर्वधर्मीच्या(हिंदू)जाती अजूनही टिकवून ठेवलेल्या आहेत असेही माझे निरीक्षण आहे. इतकेच नव्हे तर त्यात प्रादेशिकवाद,शहर-ग्रामीणवाद अथवा गरीब श्रीमंत वाद(ह्या अजून काही नवजाती)हाही ठासून भरलेला असतो.

शहरीकरणामुळे 'रोटी' व्यवहाराच्या बाबतीत हल्ली बरेचसे लोक शाकाहार-मांसाहार असला भेद सोडल्यास बाकी भेद करत नाहीत. शहरात कामाच्या रेट्यामुळे सार्वजनिक जीवनात लोकांना ह्या बाबींकडे लक्ष द्यायला वेळच नसतो हे देखील कदाचित कारण असू शकेल. मात्र मनातून बहुसंख्य लोक(सर्वजातीय) हे जातीयवादीच असतात(विचारी मना तूची शोधूनी पाहे!).

गावाकडे अथवा खेड्यात नेमके काय चित्र आहे ह्याबद्दल नक्की काही माझ्या सारख्या शहरात जन्मलेल्या आणि वाढलेल्या माणसाला सांगता येणार नाही.मात्र ठरवून केलेल्या 'बेटी' व्यवहारात अजूनही धर्म,जात,पोटजात,पत वगैरे बघितली जाते किंबहुना त्या बाबतीत सर्वजातीय-धर्मीय लोक आग्रही असतातच.ह्याला प्रेमविवाहही अपवाद नाहीत.इथे त्या सगळ्यांची जाहीर मते आणि वैयक्तिक व्यवहारातली मते ह्यात जमीन अस्मानाचे अंतर असते ही वस्तुस्थिती आहे.

तेव्हा माणूस म्हणून जगायला शिकणे आणि 'जगा आणि जगू द्या' हा मंत्र अंमलात आणण्याची आपली सगळ्यांचीच ज्या दिवशी प्रामाणिक तयारी होईल तेव्हाच खर्‍या अर्थाने समाजमन निरोगी होईल. तोपर्यंत हे सगळे उपाय म्हणजे वरवरच्या मलमपट्ट्या ठरतील.

धर्मांतर करा अथवा अजून काही करा. जोपर्यंत माणसाच्या मनातील जात, जात नाही तोपर्यंत हा सगळा भाबडा आशावाद ठरेल असे माझे मत आहे. आजवर जे लोक धर्मंतरित झाले आहेत(हिंदूंचे ख्रिश्चन,मुसलमान,बौद्ध वगैरे) त्यांनी आपल्या पूर्वधर्मीच्या(हिंदू)जाती अजूनही टिकवून ठेवलेल्या आहेत असेही माझे निरीक्षण आहे. इतकेच नव्हे तर त्यात प्रादेशिकवाद,शहर-ग्रामीणवाद अथवा गरीब श्रीमंत वाद(ह्या अजून काही नवजाती)हाही ठासून भरलेला असतो

.
अचूक निरिक्षण आहे. या संदर्भात पुणे विद्यापीठाचे कुलगरू नरेंद्र जाधव यांचे आमचा बाप आणि आम्ही हे पुस्तक खूपच सुंदर आहे,
प्रकाश घाटपांडे